68% ca nhiễm HIV mới tập trung ở 3 vùng trọng điểm

(NLĐO) - Hơn 68% ca nhiễm HIV mới tập trung ở ĐBSCL, Đông Nam Bộ và TP HCM. Lây truyền qua đường tình dục tiếp tục tăng.

Tại lễ phát động Tháng hành động quốc gia phòng, chống HIV/AIDS năm 2025 do Bộ Y tế tổ chức ngày 25-11, ông Nguyễn Lương Tâm, Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh, cho biết tình hình lây nhiễm HIV tại Việt Nam tiếp tục phức tạp, với 13.351 trường hợp dương tính mới được ghi nhận trong năm 2024.

Năm 2024, hơn 68% ca nhiễm HIV mới ghi nhận tại Đồng bằng sông Cửu Long, Đông Nam Bộ và TP HCM. Lây truyền qua đường tình dục vẫn chiếm tỉ lệ lớn và tiếp tục tăng, cho thấy sự mở rộng phạm vi của dịch bệnh.

Nhóm tuổi 15 - 29 tiếp tục đứng đầu số ca nhiễm mới, trong đó hơn 80% là nam giới. 

Tỉ lệ nhiễm HIV trong nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) và người chuyển giới tiếp tục tăng. Nghiên cứu tại 10 tỉnh, thành năm 2024 ước tính cả nước có khoảng 428.450 MSM, chiếm 1-2% nam giới tuổi 15-49; trong đó 295.000 người thuộc nhóm nguy cơ cao.

Kết quả giám sát trọng điểm cho thấy tỉ lệ nhiễm mới HIV trong nhóm MSM là 7,2%. Đáng chú ý, nhóm MSM sử dụng ma túy khi quan hệ tình dục có nguy cơ nhiễm HIV cao gấp 8 lần so với nhóm không sử dụng.

Nhiều địa phương trước đây ít ca bệnh cũng bắt đầu ghi nhận sự gia tăng, kèm các hành vi nguy cơ phức tạp như sử dụng ma túy tổng hợp, quan hệ tình dục tập thể hay "chemsex". Dịch HIV theo đó phân tán hơn, khó dự báo hơn và đòi hỏi điều chỉnh chiến lược liên tục.

Theo báo cáo của Cục Phòng bệnh, trong năm 2024, hệ thống y tế đã thực hiện hơn 3,4 triệu mẫu xét nghiệm HIV và phát hiện 13.351 trường hợp dương tính qua sàng lọc.

Hơn 176.000 bệnh nhân đang điều trị ARV ổn định, tỉ lệ ức chế tải lượng virus cao. Điều trị Methadone duy trì cho hơn 46.500 người, góp phần giảm nguy cơ lây truyền qua đường tiêm chích. Các mô hình mới như cấp Methadone nhiều ngày hay PrEP cho nhóm nguy cơ cao tiếp tục được mở rộng.

Tuy vậy, ông Tâm nhận định kỳ thị và phân biệt đối xử vẫn là rào cản lớn nhất. "Chúng ta có thuốc, có kỹ thuật, có mạng lưới rộng, nhưng nếu người dân còn e ngại, họ sẽ không đến xét nghiệm, không tiếp cận PrEP hay ARV. Kỳ thị khiến mọi nỗ lực kém hiệu quả" - ông nói.

Tại sự kiện, ông Raman Hailevich, Giám đốc quốc gia UNAIDS tại Việt Nam, cho biết thế giới vẫn đối mặt nhiều thách thức. Năm 2024 có 1,3 triệu ca nhiễm HIV mới, vượt xa mục tiêu toàn cầu. Khoảng 630.000 người tử vong do AIDS, con số dù giảm một nửa so với năm 2010 nhưng vẫn "không thể chấp nhận". Hiện 77% người sống chung với HIV được điều trị ARV và 73% đạt ức chế virus, song tiến độ này chưa đủ để thế giới chấm dứt AIDS vào năm 2030.

Ông cũng cảnh báo nguồn tài trợ quốc tế suy giảm mạnh, đe dọa các dịch vụ thiết yếu như tìm kiếm ca bệnh, PrEP và ARV bậc hai. Việt Nam dù có nguồn lực nội địa tương đối ổn định vẫn cần đẩy nhanh lộ trình tự chủ hoàn toàn vào năm 2029.

Trong bối cảnh đó, đại diện Bộ Y tế và UNAIDS cùng nhấn mạnh vai trò then chốt của truyền thông. Chỉ khi mọi người đều được tiếp cận bình đẳng, không ai bị bỏ lại phía sau, Việt Nam mới giữ vững thành quả 35 năm qua và tiến gần mục tiêu chấm dứt AIDS vào năm 2030.