AI định hình lại ngành công nghiệp giải trí

Netflix xác nhận đã ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong quá trình sản xuất loạt phim khoa học viễn tưởng "El Eternauta"

Đây là lần đầu tiên nền tảng phát trực tuyến này tích hợp công nghệ mới vào công đoạn kỹ xảo hình ảnh.

Sự phát triển tất yếu

Ông Ted Sarandos, Giám đốc điều hành Netflix, cho biết: "Trong một cảnh quay mô tả tòa nhà sụp đổ tại thủ đô Buenos Aires - Argentina, nhóm kỹ xảo hình ảnh đã sử dụng công cụ hỗ trợ bởi trí tuệ nhân tạo (AI) để tạo hiệu ứng. Nếu không có sự hỗ trợ từ AI, chi phí cho cảnh quay này sẽ vượt quá khả năng của ngân sách dành cho dự án".

AI đang mở ra chương mới cho nghệ thuật - sáng tạo nhưng cũng đồng thời thách thức chính những giá trị cốt lõi trong sáng tạo của con người. Những cuộc đình công của giới biên kịch và diễn viên Hollywood về việc sử dụng AI trong ngành giải trí vẫn là chủ đề nóng gây tranh cãi. Các nghiệp đoàn khi đó đã đạt được thỏa thuận bảo đảm công nghệ AI chỉ được dùng như công cụ hỗ trợ chứ không thay thế con người trong quy trình sáng tạo.

Thực tế cho thấy, AI đã có mặt trong công nghiệp văn hóa từ hội họa, sáng tác ca khúc, phim ngắn do AI dựng… Trong ngành điện ảnh, AI được dùng để viết kịch bản, chỉnh sửa video, tạo hiệu ứng hình ảnh, thậm chí tạo nhân vật ảo. Từ năm 2023, bộ phim ngắn "The Frost" của đạo diễn người Đức đã sử dụng toàn bộ công cụ AI để sản xuất - từ ý tưởng, bối cảnh đến hình ảnh. Trong ngành xuất bản, AI được dùng để biên tập sơ bộ, dịch thuật, thậm chí viết nội dung. Công cụ như MidJourney, Canva AI, Adobe Firefly có thể tạo hàng loạt poster, ảnh bìa, biểu tượng thương hiệu trong vài phút. AI đã trở thành một công cụ hỗ trợ đắc lực, giúp tăng tốc quy trình sản xuất nội dung. Điều này đã thay đổi cách hoạt động của ngành công nghiệp giải trí.

"Chạm" là bộ phim khoa học viễn tưởng đầu tiên tại Việt Nam hoàn toàn do AI tạo ra, khai thác chủ đề bạo lực gia đình và tâm lý tổn thương. MV "Áo trắng sau đêm trắng" dùng tất cả tư liệu gốc để huấn luyện cho AI nhằm sản xuất câu chuyện mới hoàn toàn và là phim được sản xuất hậu kỳ hoàn toàn bằng AI. Phim "Quỷ nhập tràng" có nhạc phim do AI sáng tác và thể hiện.

Theo đánh giá của một số chuyên gia, việc ứng dụng AI giúp tối ưu hóa quy trình sản xuất, giảm chi phí và mở ra hướng đi mới cho ngành điện ảnh Việt Nam. MV "Em ơi ví dầu" của Đan Trường và MV "Mắt bão" của Phạm Vĩnh Khương đều sử dụng AI để cải thiện nội dung và truyền tải thông điệp. Sự xuất hiện của ca sĩ ảo nhờ công nghệ Vocaloid và deepfake giọng hát đang tạo ra một làn sóng mới trong âm nhạc.

AI có thể cướp việc của nghệ sĩ?

Ngành công nghiệp văn hóa giải trí đang đứng trước ngã rẽ lớn bởi sự xuất hiện của AI. Bên cạnh những tiện ích mang lại thì AI cũng mang đến những mối lo. AI với các công cụ như Suno, AIVA, Jukebox của OpenAI hay Synthesizer V Studio cho phép người dùng tạo nên bản nhạc gốc chỉ trong vài phút.

Theo nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung, AI giúp tạo ra giai điệu bắt tai và hỗ trợ trong học tập âm nhạc. Nhưng khi nói về những tác phẩm do AI tạo ra, nhạc sĩ Hoài An khẳng định: "AI tạo ra nhạc không tệ, thậm chí có lúc rất bắt tai. Nhưng nó thiếu điều quan trọng nhất là trái tim". Đạo diễn Nguyễn Quang Dũng thừa nhận AI là trợ lý giúp xử lý vấn đề và giảm áp lực sản xuất nhưng "cảm xúc và quyết định cuối cùng vẫn thuộc về con người". Nhiều chuyên gia cho rằng AI tạo ra sự cạnh tranh trong nghệ thuật nhưng không thể thay thế yếu tố cảm xúc mà con người mang lại. AI đầy hữu ích nhưng sử dụng AI cũng dễ chạm đến những giới hạn về cảm xúc, tính độc bản và quyền sở hữu trí tuệ.

Ở Việt Nam, một số công ty truyền thông đã bắt đầu dùng AI dựng trailer, viết nội dung mô tả phim, thậm chí thử nghiệm lồng tiếng bằng giọng tổng hợp. Tuy nhiên, nhiều đạo diễn đã từng lên tiếng cảnh báo và lo ngại: "Nếu quá lạm dụng AI, chúng ta sẽ có những bộ phim hoàn hảo kỹ thuật nhưng vô hồn cảm xúc"; "Kịch bản AI có thể hợp logic nhưng nó không biết rung động như con người viết ra một phân cảnh từ nỗi đau cá nhân".

Hiện nay, pháp luật Việt Nam chưa có quy định cụ thể về quyền sở hữu trí tuệ với sản phẩm do AI tạo ra. Có một thực tế là nghệ sĩ sẽ "đối đầu" với chính bản sao của mình. Năm 2024, một ca sĩ trẻ tại TP HCM bất ngờ phát hiện giọng hát của mình bị dùng để hát một ca khúc hoàn toàn mới trên TikTok. Khi điều tra, cô phát hiện đó là sản phẩm ghép giọng bằng AI không qua xin phép. Dù video đã bị gỡ nhưng ca sĩ này vẫn chưa thể đòi quyền lợi pháp lý vì chưa có khung xử lý cụ thể.

Đây không phải trường hợp cá biệt. Nhiều nghệ sĩ, họa sĩ, nhà văn… đang trở thành "nạn nhân" của AI - khi giọng hát, hình ảnh, phong cách hoặc văn phong của họ bị máy học lại và sử dụng đại trà. Theo Theverge, Hollywood đang đứng trước ngã rẽ: một bên là nỗi lo về sự thay thế của AI, bên còn lại là viễn cảnh công nghệ mở ra kỷ nguyên sáng tạo mới. Nhiều công ty AI đang cố gắng sáng tạo để tạo nên sự dung hòa này. Nhưng chừng nào AI chưa thể truyền tải được chiều sâu cảm xúc, tư duy điện ảnh và tính cá nhân trong từng khung hình thì vai trò của con người vẫn là trung tâm của mọi bộ phim.

Điều quan trọng không phải là ngăn cấm AI, mà là kiến tạo một không gian sáng tạo công bằng, nơi con người không bị lu mờ, mà được nâng tầm trong thời đại trí tuệ nhân tạo. Rõ ràng, AI và nền công nghiệp văn hóa giải trí có mối quan hệ cộng sinh nếu có kiểm soát. Và tất nhiên cả hai sẽ đối đầu nếu thiếu khuôn khổ pháp lý phù hợp.