Giáo dục và trừng phạt

Việc giáo dục phải đi kèm với nhiều biện pháp răn đe để học sinh biết cách tự chịu trách nhiệm về hành vi của mình

Không phải bây giờ tình trạng bạo lực học đường mới đáng báo động nhưng nó chỉ nở rộ và được dư luận quan tâm khi các video clip học sinh (HS) đánh nhau liên tiếp bị tung lên mạng. Tôi rất ngạc nhiên khi có ý kiến cho rằng xô xát trong những clip này là bình thường, bởi với tôi nó rất bất thường, rất nghiêm trọng.

Học sinh cần học cách chăm sóc bản thân, đối xử với gia đình, xã hội đúng mực. Trong ảnh: Học sinh Trường THCS Trần Đại Nghĩa- TPHCM trong giờ sinh hoạt ngoại khóa. Ảnh: Tấn Thạnh

Kiềng ba chân

Chúng ta giáo dục đạo đức, lối sống cho HS thế nào mà có người lại cho rằng việc đánh nhau như thế là bình thường? Chúng ta cứ quẩn quanh với những báo cáo tổng kết, sơ kết phong trào HS, thanh niên... nhưng không biết rằng thực chất của vấn đề là gì và chúng ta cần phải làm gì.

Ý kiến tham gia diễn đàn Giải mã bạo lực học đường xin gửi qua e-mail: bandoc@nld.com.vn hoặc ng.laodong@nld.com.vn.

Dưới góc nhìn của một nhà giáo, theo tôi, nguyên nhân bạo lực học đường bắt nguồn từ cả gia đình, nhà trường và xã hội. Quy kết vào một nguyên nhân nào cũng không đúng mà nó như cái kiềng ba chân, trong đó quan trọng nhất là xã hội.

Những vụ án liên tiếp được đăng trên báo đã tác động rất lớn đến thanh thiếu niên, đặc biệt là HS. Trong gia đình thì bố mẹ lo đi làm ăn kiếm tiền, ít quan tâm đến con. Con cái bỏ nhà đi chơi, gia đình một mặt cho thuê người đi tìm về nhưng một mặt vẫn báo cáo với nhà trường là con họ nghỉ bệnh.

Đặc biệt ở những gia đình mà bố mẹ ly hôn, con sống với bố, với mẹ hoặc ông bà rất dễ dẫn đến những rắc rối về tâm sinh lý. Có những ông bố hay bà mẹ còn hay đánh con, điều này rất nguy hiểm vì khiến các em khi ra đường muốn “thoát ra”, muốn đánh người khác. Phần lớn các HS đánh bạn đều là những em có hoàn cảnh gia đình đặc biệt.

Dạy làm người nhiều hơn nữa!

Chúng ta hiện đang bị ảnh hưởng bởi bệnh thành tích quá nhiều. Đôi khi vì sợ ảnh hưởng đến thành tích của lớp, của trường mà nhà trường che giấu chuyện HS đánh nhau. Điều đáng buồn là cách hành xử này đã trở thành tập quán.

Một điều nữa là nhà trường hiện nay có vẻ như chưa đặt nặng việc giáo dục đạo đức cho HS, giáo viên chủ nhiệm cũng chưa sâu sát với học trò. Chúng ta có môn giáo dục công dân - mà ai cũng hiểu là giáo dục con người - nhưng nhìn vào chương trình học của môn này thì thấy rất lạ: Lớp 10 toàn triết học, lớp 11  toàn kinh tế chính trị học!

Học những thứ ấy, HS 15, 16 tuổi không thích. Trong khi đó, những điều cơ bản cần thiết cho HS như chăm sóc bản thân, đối xử với gia đình, xã hội thế nào thì lại không thấy. Tôi thấy cần phải dạy làm người nhiều hơn nữa song song với dạy chữ.

Uốn nắn đạo đức quyết liệt

Đã đến lúc phải vào cuộc uốn nắn một cách quyết liệt đạo đức HS trong trường học. Tôi thấy có hai cách xử lý là giáo dục và trừng phạt. Trừng phạt cũng là một biện pháp giáo dục. Các HS chưa đủ 16 tuổi thì chúng ta xử theo khung pháp lý dành cho trẻ vị thành niên. Việc vi phạm luật bị xử lý theo pháp luật là điều hết sức bình thường, cũng như chúng ta tham gia giao thông mà vượt đèn đỏ thì phải bị phạt.

Tôi thấy hình thức kỷ luật những HS đánh bạn thời gian qua của các trường chưa đủ nghiêm để có sức răn đe. Có nhiều ý kiến cho rằng với những HS hư như thế không nên đuổi học vì khi đẩy ra ngoài xã hội, các em sẽ hư hơn, xã hội phức tạp hơn; còn giữ lại trong trường thì có thể các em sẽ trở thành người tốt hơn.

Điều đó có thể đúng nhưng cũng phải đặt lại vấn đề: Nếu giữ trong trường mà kỷ luật không nghiêm sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ lớp học, trường học. Các HS khác nhìn vào việc bạn mình đánh bạn dã man mà chỉ bị kiểm điểm, hạ hạnh kiểm thì sẽ không sợ.

Việc giáo dục của chúng ta phải đi kèm với nhiều biện pháp răn đe để HS biết cách tự chịu trách nhiệm về hành vi của mình. Nội quy của trường phải khắt khe, nếu không theo được, các em có thể sang trường khác học vài tháng, học tốt lại quay về trường cũ. Chúng ta giáo dục dựa trên quan điểm nếu mắc lỗi 1 lần có thể tha thứ nhưng 2, 3 lần thì phải có hình thức xử phạt. Việc kỷ luật này phải thể hiện một cách rõ ràng, nghiêm khắc, công khai trước HS toàn trường và cả nước.

Suy thoái đạo đức học đường 10, 15 năm trước đây, chuyện HS đánh nhau ít khi xảy ra. Ngồi trong lớp, nếu bạn này thụi bạn kia một quả, bạn kia thụi lại rồi thôi thì có thể xem là xô xát bình thường. Tuy nhiên, ở đây là đánh nhau có tổ chức, thậm chí nhiều vụ đánh nhau có vũ khí và đã dẫn đến án mạng. Chúng ta thấy nguyên nhân dẫn đến việc đánh nhau này cực kỳ đơn giản, nhiều khi ngớ ngẩn. Có nhiều ý kiến trách cứ, thậm chí quy tội những HS đã tung video clip đánh nhau lên mạng nhưng tôi nghĩ ở một khía cạnh nào đó, nó cũng là điều đáng mừng vì việc làm này đã đưa lại kết quả tốt. Nó buộc xã hội phải đối diện với thực chất của sự suy thoái đạo đức học đường hiện nay. Đây thực sự là một hiện tượng đáng báo động.