Báo chí phải đổi mới cách đưa tin, tuyên truyền

Xây dựng chiến lược lấy độc giả làm trung tâm; tổ chức mô hình hoạt động phù hợp với cách thức quản trị hiệu quả là mục tiêu báo chí hướng tới để phát triển

Nhân kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam, Báo Người Lao Động phỏng vấn ông Lê Quốc Minh - Ủy viên Trung ương Đảng, Phó trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam - về những khó khăn, thách thức cũng như định hướng tương lai của nền báo chí nước nhà.

* Phóng viên: Tại lễ công bố và trao Giải Báo chí toàn quốc về xây dựng Đảng - Giải Búa liềm vàng lần thứ IX năm 2024, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh: "Kỷ nguyên mới cũng đặt ra yêu cầu nhiệm vụ mới cao hơn đối với báo chí cách mạng, đòi hỏi báo chí cũng phải phát triển tương xứng, vươn mình cùng dân tộc, xứng tầm nền báo chí chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại...". Vậy thưa ông, đâu là những nhiệm vụ, cả cấp thiết lẫn lâu dài, đối với các cơ quan báo chí và các nhà báo?

- Ông Lê Quốc Minh: Nhiệm vụ thường xuyên và lâu dài của báo chí cách mạng là luôn phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân. Báo chí phải tuyên truyền hiệu quả đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước và là diễn đàn của nhân dân. Đây là nhiệm vụ xuyên suốt và không bao giờ thay đổi đối với báo chí cách mạng Việt Nam, cả trước đây khi gian khổ, bây giờ điều kiện thuận lợi hơn và sắp tới bước vào kỷ nguyên mới.

Nhưng nếu chúng ta vẫn tiếp tục tuyên truyền, cung cấp thông tin theo lối cũ thì không thể cạnh tranh với những nguồn thông tin khác. Trong những nguồn thông tin khác đấy, không chỉ là cạnh tranh thông tin mà còn cả những thông tin sai lệch, thông tin ngụy tạo, tin giả, khiến cho người dùng tin vào đó và hiểu sai về chính sách của Đảng, Nhà nước. Đó là điều nguy hiểm!

Cho nên, phải đổi mới cách thức kể chuyện, đưa tin, tuyên truyền; sử dụng những công nghệ mới để đưa được những nội dung tốt của mình đến trúng các đối tượng. Muốn làm được như thế, phải nâng cao chất lượng chuyên môn, nghiệp vụ; có bản lĩnh chính trị vững vàng; nâng cao kỹ năng sử dụng công nghệ, trí tuệ nhân tạo (Al) để có thể sử dụng thành thạo, hiệu quả trong công việc.

* Trong bối cảnh chuyển đổi số và sự cạnh tranh thông tin khốc liệt hiện nay, đâu là cơ hội cũng như thách thức mà báo chí Việt Nam đang phải đối mặt, cần vượt qua?

- Ngày xưa bạn đọc tìm đến tin thì bây giờ tin phải tìm đến bạn đọc. Thói quen của người dùng trong việc tiếp nhận thông tin bây giờ thay đổi rất nhiều. Ngày xưa người ta có thể kiên nhẫn đọc một bài báo rất dài, bây giờ thì không. Sự phát triển của công nghệ đang làm thay đổi cả cách tiếp nhận thông tin và tư duy của người trẻ.

Nghiên cứu cho thấy trước đây, lượng bạn đọc trực tiếp đến với các cơ quan báo chí khoảng 30%-40% thì nay tỉ lệ này là dưới 15%. Thực tế cho thấy thế hệ gen Z hoặc gen Alpha không mở những tờ báo giấy, không nghe phát thanh, không xem truyền hình hay vào các trang báo điện tử chính thống nhưng họ vẫn biết tất cả mọi thứ. Họ đã tiếp nhận thông tin từ rất nhiều kênh khác nhau. Trong số những kênh mà họ tiếp nhận, cái nào là tin của báo chí, cái nào là tin từ những nguồn khác, cần phân tích, làm rõ để xem sự lan tỏa và tác động của báo chí đạt đến mức độ nào.

Phải thừa nhận khả năng để giữ chân người dùng, kéo người dùng mới, duy trì lượng độc giả trung thành trong bối cảnh hiện nay là điều không đơn giản. Khi người dùng không trực tiếp đến thì rõ ràng báo chí gặp khó khăn. Khó khăn dễ thấy nhất là nguồn quảng cáo suy giảm dẫn đến nguồn thu suy giảm. Khó khăn quan trọng hơn là không thể định hình được chiến lược phát triển. Báo chí muốn phát triển phải lấy độc giả làm trung tâm. Nhưng khi người dùng không trực tiếp đến, báo chí sẽ không biết ai là độc giả của mình để sản xuất nội dung phù hợp.

* Trong bối cảnh đó, theo ông, người đứng đầu cơ quan báo chí cần làm gì để thu hút độc giả?

- Đầu tiên, lãnh đạo các cơ quan báo chí phải xây dựng được chiến lược phát triển cụ thể. Chiến lược là định hướng lâu dài nhưng phải rất uyển chuyển. Các cơ quan báo chí không thể chỉ nghĩ đến một mục tiêu dài hạn, mà phải có cả những bước đi ngắn hạn thì mới đạt kết quả tốt. Do đó, vừa phải có chiến lược nhưng lại phải có sự linh hoạt để có thể bổ sung những công nghệ mới; bổ sung những kế hoạch trung hạn, ngắn hạn một cách kịp thời.

Khi có chiến lược rõ ràng, việc đầu tư một cách bài bản là rất quan trọng. Đầu tư ở đây không có nghĩa là đổ thật nhiều tiền. Phải hiểu rõ mình thực sự đang cần đầu tư cái gì, chứ không phải cứ vung tiền mua những công nghệ mới, hào nhoáng rồi sau đó không phù hợp hoặc nhanh chóng lạc hậu. Sau đó, cần đào tạo nhân sự để sử dụng hiệu quả những công cụ cũng như những cách làm mới.

Điều quan trọng là tư duy thực hiện chiến lược phải xuyên suốt từ lãnh đạo đến nhân viên. Trong đó, người lãnh đạo phải am hiểu tường tận và có tư duy thay đổi vượt trội. Bởi tinh thần của người lãnh đạo được lan tỏa trong tất cả các bộ phận, tạo ra thi đua, học hỏi lẫn nhau giữa các bộ phận trong tờ báo.

* Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch đang soạn dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi), trong đó có những nội dung rất mới, như bổ sung khái niệm về "Tổ hợp báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện", "Tổ hợp báo chí của địa phương". Những nội dung này có ý nghĩa như thế nào trong việc kiến tạo đối với sự phát triển của báo chí trong kỷ nguyên mới?

- Theo tôi, các khái niệm không quan trọng. Thực tế hiện nay, nhiều cơ quan báo chí hoạt động đa nền tảng, đa phương tiện. Một tờ báo có thể có nhiều ấn phẩm với những bản sắc riêng, hoạt động tương đối hiệu quả và khá độc lập. Cho nên, quan trọng hơn tên gọi, đó phải là khâu quản trị.

Trong cách thức quản trị thông thường, một tổ hợp báo chí có thể có nhiều tờ báo khác nhau, nhắm vào nhiều lĩnh vực khác nhau cũng như nhiều đối tượng độc giả khác nhau. Làm sao để nhiều ấn phẩm như thế hoạt động hiệu quả, tiết kiệm chi phí? Đó là cách quản trị mà chúng ta hướng đến.

Tôi giả sử hai thành phố lớn là TP Hà Nội và TP HCM xây dựng một tổ hợp bao gồm 5 - 7 tờ báo trực thuộc. Để mỗi tờ báo vận hành vẫn hiệu quả như cũ nhưng nằm trong một sự quản lý tổng thể mới, chúng ta quan tâm đến vai trò của người quản trị tổ hợp đó.

Khi đó, có thể cử một trong số các tổng biên tập các tờ báo đó lên làm lãnh đạo. Nhưng sau đó, các tờ báo vẫn hoạt động độc lập như cũ, không tận dụng gì được cái chung, như vậy việc quy hoạch, sáp nhập báo chí chỉ là hình thức.

Cho nên, đừng lăn tăn câu chuyện tên gọi. Quan trọng là vận hành mô hình tổ hợp báo chí như thế nào mới là điều đáng nói.