Biến phế thải xây dựng thành vật liệu hữu ích

Công nghệ xử lý, tái chế phế thải xây dựng vừa giải quyết vấn đề tồn đọng xà bần, giá hạ vừa góp phần cung cấp vật liệu san lấp công trình

Tình trạng phế thải xây dựng (giá hạ, xà bần) đổ bỏ tràn lan tại Đà Nẵng nói riêng và nhiều đô thị trên cả nước nói chung ngày càng phổ biến, gây ô nhiễm môi trường và khiến dư luận bức xúc. Trong bối cảnh đó, mô hình nghiền - tái chế phế thải xây dựng đã cho thấy hiệu quả bước đầu, mở ra hướng xử lý bền vững đối với loại rác thải đặc thù này.

Rác xây dựng "như núi"

Trên Cổng thông tin góp ý của TP Đà Nẵng (gopy.danang.gov.vn), không khó bắt gặp những phản ánh liên quan tình trạng đổ bỏ giá hạ, xà bần. Trong tháng 8 vừa qua, chỉ riêng tại phường Hòa Khánh, nhiều bãi rác lộ thiên bất ngờ xuất hiện trên các tuyến đường Hoàng Thị Loan, Ngô Sĩ Liên, Trần Triệu Luật, Gò Nãy 5…

Điểm chung ở các khu vực này là phế thải xây dựng bị vứt bỏ ngổn ngang. Các đối tượng đổ trộm thường huy động xe ủi san phẳng lớp rác cũ rồi tiếp tục đổ thêm, khiến nơi đây biến thành những "núi" rác khổng lồ, vừa gây mất mỹ quan vừa ảnh hưởng sức khỏe cộng đồng.

UBND phường Hòa Khánh đã nhanh chóng vào cuộc, xử phạt 4 trường hợp vi phạm, mỗi trường hợp 3,5 triệu đồng, đồng thời buộc khôi phục hiện trạng và bàn giao chất thải cho đơn vị chức năng xử lý. Tuy nhiên, theo lãnh đạo địa phương, việc kiểm tra, xử lý gặp rất nhiều khó khăn do lực lượng mỏng, trong khi nạn đổ trộm phế thải xây dựng diễn ra chủ yếu về đêm nên tình trạng này vẫn tái diễn.

"Phường từng phối hợp với một công ty môi trường kiểm tra, xử lý nhưng tình trạng đổ bỏ phế thải xây dựng vẫn lặp lại. Chúng tôi sẽ tăng cường phối hợp với các lực lượng chức năng tiếp tục kiểm tra, xử lý nghiêm hành vi đổ trộm, đồng thời nghiên cứu tổ chức các điểm tập kết tạm phế thải xây dựng xa khu dân cư, có rào chắn" - lãnh đạo UBND phường Hòa Khánh cho biết.

Một số doanh nghiệp vận tải thừa nhận dù biết đổ trộm phế thải xây dựng là hành vi vi phạm song "không còn cách nào khác". Theo họ, các bãi tập kết hiện nay đã quá hạn, quá tải, trong khi chi phí xử lý chôn lấp tại bãi rác Khánh Sơn lại quá cao. "Nếu chở vào đó xử lý thì sẽ lỗ nặng, doanh nghiệp không thể duy trì hoạt động. Doanh nghiệp vận tải nào cũng mong muốn có một bãi tiếp nhận phế thải xây dựng để đường đường chính chính mang giá hạ, xà bần vào đó" - một đơn vị vận tải bày tỏ.

Giải pháp nhiều lợi ích

Trước thực trạng này, từ tháng 6-2023, UBND TP Đà Nẵng đã thống nhất tiêu chí lựa chọn mô hình tập kết tạm phế thải xây dựng và triển khai thí điểm tại 4 địa điểm, bao gồm khu vực sân vận động 40.000 chỗ ngồi ở phường Hòa Xuân. Đà Nẵng cũng khuyến khích doanh nghiệp đầu tư dây chuyền nghiền - tái chế xà bần, nhằm giảm áp lực cho môi trường và tận dụng nguồn vật liệu thay thế.

Một trong những doanh nghiệp tiên phong trong lĩnh vực này là Công ty CP Đầu tư - Thương mại - Xây dựng Vũ Minh Trung. Với dự án "Bãi tập kết chất thải rắn xây dựng và phá dỡ" quy mô 20.000 m², vốn đầu tư 10 tỉ đồng, công ty đã đưa vào vận hành dây chuyền nghiền - phân loại công suất gần 100 tấn/ngày. Sản phẩm tái chế từ xà bần của công ty là cát mịn, đá dăm, bột đá.

Theo ông Nguyễn Minh Tú Anh, Giám đốc Công ty Vũ Minh Trung, doanh nghiệp đã dùng thiết bị chuyên dụng để phân loại, nghiền nhỏ gạch, bê-tông, vữa thành các hạt vật liệu có kích thước đồng đều như cát, đá dăm, bột đá. Thay vì đổ bỏ, phế thải xây dựng được tái chế thành những vật liệu có thể sử dụng để san lấp công trình, vừa mang lại giá trị kinh tế vừa hạn chế ô nhiễm môi trường.

Quy trình tái chế phế thải xây dựng gồm nhiều bước: thu gom, phân loại, nghiền thô, nghiền tinh, sàng lọc, xử lý thành phẩm... Hệ thống tái chế có thể được thiết kế cố định với công suất lớn hoặc di chuyển để sử dụng linh hoạt ngay tại công trường.

Đến nay, sản phẩm tái chế của Công ty Vũ Minh Trung đã được Trung tâm Kỹ thuật đo lường chất lượng 2 kiểm nghiệm. Các sản phẩm cũng đã được dùng thử nghiệm tại một số công trình san lấp, xây dựng và cho thấy đạt chất lượng theo yêu cầu.

Ông Tú Anh nhìn nhận việc tái chế phế thải xây dựng mang lại những lợi ích rõ rệt. Cụ thể, giảm đáng kể lượng rác thải vô cơ ra môi trường; tiết kiệm nguồn cát, đá tự nhiên; giúp doanh nghiệp và nhà thầu tiết kiệm chi phí xử lý, thậm chí có thêm doanh thu từ sản phẩm tái chế; tạo thêm công ăn việc làm trong lĩnh vực tái chế phế thải xây dựng. Với giá bán khoảng 130.000 đồng/m³ vật liệu san lấp, dây chuyền bước đầu đã cho lợi nhuận. Quan trọng hơn, điều này đã mở ra hướng đi bền vững cho việc xử lý phế thải xây dựng - vốn lâu nay chỉ chôn lấp hoặc đổ bỏ trái phép.

Theo các chuyên gia môi trường, việc tái chế phế thải xây dựng là xu hướng tất yếu và nhiều quốc gia đã thực hiện. Không chỉ giảm gánh nặng cho hệ thống xử lý rác, việc này còn góp phần xây dựng nền kinh tế tuần hoàn, nơi chất thải được biến thành tài nguyên. Vấn đề còn lại là khung pháp lý và cơ chế hỗ trợ. DN mong muốn sớm được tháo gỡ thủ tục thuê đất, được tiếp cận chính sách khuyến khích đầu tư để góp phần cùng với chính quyền địa phương tìm "đầu ra" cho phế thải xây dựng.