Các trường đại học với nỗi ám ảnh chi phí kiểm định

(NLĐO) - Để tự chủ hơn trong tuyển sinh, trường đại học bắt buộc phải được chứng nhận đạt kiểm định với chi phí từ 300 triệu đồng trở lên mỗi chương trình

TS Nguyễn Đức Nghĩa, nguyên Phó Giám đốc Đại học (ĐH) Quốc gia TP HCM, cho biết việc quy định cơ sở giáo dục ĐH phải triển khai hoạt động đào tạo, khoa học và công nghệ, hợp tác quốc tế, bảo đảm chất lượng giáo dục ĐH, tự đánh giá chất lượng đào tạo và chịu sự kiểm định chất lượng giáo dục đã được quy định tại Luật Giáo dục ĐH năm 2012.

"Vé thông hành" tự chủ tuyển sinh

Luật Giáo dục ĐH hiện hành (Luật Sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Giáo dục ĐH năm 2018, còn gọi là Luật số 34) quy định một trong các điều kiện để cơ sở giáo dục ĐH được quyền tự chủ là công khai điều kiện bảo đảm chất lượng, kết quả kiểm định, tỉ lệ sinh viên tốt nghiệp có việc làm và các thông tin khác theo quy định của pháp luật.

Theo Luật Giáo dục và các văn bản hướng dẫn thi hành, điều kiện để một cơ sở giáo dục ĐH được thực hiện quyền tự chủ sâu rộng, trong đó có quyền mở ngành, tự quyết chỉ tiêu và phương thức tuyển sinh, là phải đạt tiêu chuẩn kiểm định chất lượng giáo dục. Đây không chỉ là một yêu cầu pháp lý mà còn là cơ sở để các trường khẳng định năng lực và uy tín trong hệ thống giáo dục ĐH.

Thạc sĩ Hứa Minh Tuấn, nguyên Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Tài chính - Marketing, cho rằng trong bối cảnh cạnh tranh tuyển sinh ngày càng gay gắt, đặc biệt với các trường ngoài công lập hoặc trường công lập địa phương, việc được tự chủ tuyển sinh là yếu tố sống còn.

Những trường chưa đạt kiểm định sẽ bị ràng buộc về chỉ tiêu tuyển sinh hằng năm, bị hạn chế trong việc mở ngành mới và khó thực hiện các phương thức tuyển sinh linh hoạt như xét học bạ, tuyển thẳng hoặc phối hợp với doanh nghiệp đào tạo theo đặt hàng. 

Vì vậy, kiểm định chất lượng không còn là sự lựa chọn, mà trở thành điều kiện bắt buộc nếu muốn tăng quyền tự quyết và mở rộng cơ hội phát triển. Tuy nhiên, con đường đến với tấm giấy chứng nhận kiểm định không hề đơn giản. Đó là một hành trình dài với vô số tiêu chí phải đáp ứng, từ chương trình đào tạo, đội ngũ giảng viên, cơ sở vật chất, đến hoạt động nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế và tỉ lệ sinh viên có việc làm sau tốt nghiệp...

Theo TS Nguyễn Đức Nghĩa, cơ sở giáo dục ĐH (bất kể là trường công hay trường tư) khi đạt chuẩn kiểm định chất lượng chương trình đào tạo trình độ ĐH thì được tự chủ mở ngành đào tạo trình độ thạc sĩ ngành phù hợp; khi đạt chuẩn kiểm định chất lượng chương trình đào tạo trình độ ĐH, thạc sĩ thì được tự chủ mở ngành đào tạo trình độ tiến sĩ ngành phù hợp (trừ các ngành thuộc lĩnh vực sức khỏe, đào tạo giáo viên, quốc phòng, an ninh). Vì lý do đó, các trường ĐH đang ra sức chạy đua để kiểm định các chương trình đào tạo.

Khi kiểm định trở thành "bài toán chi phí"

Để được cấp chứng nhận kiểm định chất lượng giáo dục, các cơ sở giáo dục ĐH buộc phải trải qua quy trình đánh giá ngoài - một hoạt động bắt buộc và tốn kém. Nhà trường phải chi trả nhiều khoản phí lớn, từ lệ phí nộp hồ sơ, chi phí cho đoàn chuyên gia đánh giá, đến các chi phí gián tiếp như chuẩn bị minh chứng, cải tạo cơ sở vật chất và tăng cường đội ngũ nhân lực phục vụ kiểm định.

Không ít trường ĐH, đặc biệt là các cơ sở giáo dục tư thục hoặc trường công lập quy mô nhỏ, đang cảm nhận rõ sức ép tài chính từ việc thực hiện đánh giá ngoài. Hiệu trưởng một trường ĐH tư thục tại TP HCM chia sẻ: "Kiểm định là bắt buộc, nhưng với nguồn thu eo hẹp, chúng tôi phải tính toán rất kỹ từng đợt đánh giá. Không ít chương trình buộc phải trì hoãn kiểm định chỉ vì… không đủ kinh phí".

Trong bối cảnh số lượng đơn vị kiểm định trong nước còn ít, chi phí bị đẩy lên cao, cộng thêm yêu cầu gia hạn sau 5 năm, nhiều trường lo ngại việc kiểm định đang trở thành gánh nặng hơn là động lực nâng cao chất lượng.

Tương tự, PGS-TS Nguyễn Xuân Hoàn, Hiệu trưởng Trường ĐH Công Thương TP HCM, chia sẻ chi phí cho đánh giá ngoài mỗi chương trình đào tạo từ 300 triệu đồng trở lên, chưa kể các khoản đầu tư bổ sung để đáp ứng yêu cầu về chương trình đào tạo, thư viện, tỉ lệ giảng viên - sinh viên, và hệ thống quản lý chất lượng nội bộ… Những trường có nhiều chương trình đào tạo thì chi phí cho kiểm định là không hề ít.

Để duy trì chứng nhận kiểm định, các trường phải định kỳ thực hiện đánh giá lại sau mỗi chu kỳ 5 năm. Nếu không tiếp tục duy trì chuẩn chất lượng, chứng nhận sẽ hết hiệu lực, kéo theo hệ lụy là mất quyền tự chủ tuyển sinh. Điều này tạo áp lực tài chính liên tục, đặc biệt với các trường có nguồn thu chính từ học phí, đang gặp khó khăn về quy mô tuyển sinh.

Một hiệu trưởng trường ĐH tư thục cho biết: "Muốn có giấy kiểm định để được công nhận năng lực và tuyển sinh ổn định thì phải chi. Nhưng chi ra một số tiền lớn trong khi nguồn thu eo hẹp, đôi khi phải "thắt lưng buộc bụng" ở nhiều mảng khác".

Nhiều ý kiến cho rằng chi phí kiểm định đang trở thành rào cản đối với các trường nhỏ, trường vùng khó khăn - vốn rất cần được tự chủ để phát triển, nhưng lại thiếu nguồn lực để thực hiện các yêu cầu đánh giá ngoài.