Chế độ dinh dưỡng sinh ceton: Hướng đi triển vọng cho bệnh nhân động kinh kháng thuốc

(NLĐO)- Trước thực trạng nhiều bệnh nhân động kinh không đáp ứng thuốc, ngành y tế đẩy mạnh áp dụng chế độ dinh dưỡng sinh ceton như một hướng điều trị bổ trợ

Ngày 22-12, tại phường Vũng Tàu (TPHCM), Cục Quản lý Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế) tổ chức hội nghị triển khai các quy định, hướng dẫn chuyên môn về hoạt động dinh dưỡng trong bệnh viện khu vực phía Nam. 

Phát biểu tại hội nghị, TS Dương Huy Lương, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh, nhấn mạnh dinh dưỡng trong điều trị là một phương pháp điều trị chủ yếu, có vai trò đặc biệt quan trọng trong nâng cao hiệu quả điều trị.

 Dinh dưỡng giúp cơ thể người bệnh hồi phục nhanh, tăng cường miễn dịch, giảm biến chứng và rút ngắn thời gian nằm viện. Bộ Y tế xác định dinh dưỡng trong điều trị là "liều thuốc của người bệnh" và từng bước hoàn thiện hành lang pháp lý cho lĩnh vực này.

Theo TS Lương, Bộ Y tế đã ban hành nhiều quy định nhằm chuẩn hóa nhân lực dinh dưỡng, quy định rõ chức danh, phạm vi chuyên môn, điều kiện hành nghề và đưa quy trình kỹ thuật dinh dưỡng lâm sàng vào danh mục kỹ thuật của ngành y tế, khẳng định dinh dưỡng lâm sàng là một phần không thể thiếu trong điều trị bệnh.

Đáng chú ý, Thông tư 23/2024/TT-BYT đã ban hành danh mục kỹ thuật trong khám, chữa bệnh, trong đó có 36 kỹ thuật về dinh dưỡng lâm sàng. Trên cơ sở đó, Bộ Y tế đã ký quyết định ban hành tài liệu "Hướng dẫn quy trình kỹ thuật về dinh dưỡng lâm sàng", lần đầu tiên chuẩn hóa toàn diện các kỹ thuật dinh dưỡng trong điều trị tại bệnh viện.

Tại hội nghị, PGS-TS Phan Việt Nga, Chủ tịch Hội Chống động kinh Việt Nam đã trình bày hướng dẫn thực hành về chế độ dinh dưỡng sinh ceton cho người bệnh động kinh kháng thuốc. 

Theo đó, động kinh là một trong những bệnh lý thần kinh phổ biến, đặc trưng bởi các cơn co giật tái diễn do rối loạn hoạt động điện học của não. Theo định nghĩa của Hiệp hội Chống động kinh quốc tế (ILAE), động kinh kháng thuốc là tình trạng người bệnh thất bại điều trị với 2 phác đồ thuốc chống động kinh được lựa chọn phù hợp và dung nạp (bất kể là đơn trị liệu hay đa trị liệu).

Theo PGS -TS Phan Việt Nga, trong bối cảnh nhiều bệnh nhân không đáp ứng với thuốc, chế độ dinh dưỡng sinh ceton được xem là một trong những chiến lược điều trị không dùng thuốc đầy triển vọng. Đây là chế độ ăn giàu chất béo, protein vừa phải và rất ít carbohydrate, nhằm đưa cơ thể vào trạng thái chuyển hóa đặc biệt gọi là ketosis, từ đó tác động tích cực đến hoạt động điện học của não.

Phương pháp này đã được áp dụng trên thế giới hơn 100 năm và cho thấy hiệu quả rõ rệt, đặc biệt ở trẻ em mắc động kinh kháng thuốc. Các nghiên cứu ghi nhận, chế độ dinh dưỡng sinh ceton có thể giúp giảm trên 50% số cơn co giật ở nhiều bệnh nhi, thậm chí một số trường hợp kiểm soát hoàn toàn cơn động kinh.

Ở người trưởng thành, các nghiên cứu cho thấy chế độ ăn sinh ceton có khả năng giúp giảm ≥50% cơn co giật ở 22%-70% người bệnh với chế độ keto cổ điển và 12%-67% với biến thể MAD (chế độ ăn Atskin cải tiến - Modified Atkins Diet) của chế độ ăn keto, thậm chí một số người bệnh hoàn toàn hết cơn.

Cũng theo PGS-TS Nga, chế độ dinh dưỡng sinh ceton có 3 hình thức: Chế độ dinh dưỡng sinh ceton được tạo nên bởi sự kết hợp từ thực phẩm và các nguyên liệu giàu chất béo hoặc pha từ các công thức giàu béo hoặc sữa thông thường kết hợp với thành phần giàu chất béo. Thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt (Food for special dietary uses) hoặc Thực phẩm dinh dưỡng y học (medical food) keto uống liền là các công thức keto dạng uống liền. Có thể sử dụng linh hoạt các hình thức của chế độ dinh dưỡng sinh ceton tùy theo tình trạng dinh dưỡng, bệnh lý và sự tuân thủ của người bệnh.

Tại hội nghị, các chuyên gia cho biết hiệu quả của chế độ ăn sinh ceton không chỉ dừng ở việc giảm tần suất cơn co giật mà còn mở ra khả năng giảm liều hoặc ngưng thuốc chống động kinh, từ đó hạn chế tác dụng phụ và giảm gánh nặng chi phí điều trị lâu dài cho gia đình người bệnh.

Các chuyên gia cũng cho rằng chế độ dinh dưỡng sinh ceton có thể được chế biến bằng các kỹ thuật giúp món ăn ngon miệng hơn, giúp bệnh nhân dễ dàng tuân thủ hơn, như kỹ thuật chế biến ngụy trang chất béo, hay áp dụng "hố đen" hút dầu.

Thời gian qua, Bộ Y tế đã chính thức ban hành "Hướng dẫn chế độ dinh dưỡng sinh ceton cho người bệnh động kinh kháng thuốc", dựa trên các bằng chứng khoa học cập nhật và kinh nghiệm thực hành lâm sàng trong nước. Hướng dẫn này được xem là bước tiến quan trọng, giúp chuẩn hóa việc áp dụng chế độ ăn sinh ceton trong hệ thống y tế.

Hiện nay, một số bệnh viện lớn đã triển khai điều trị động kinh kháng thuốc bằng chế độ dinh dưỡng sinh ceton. Việc ban hành hướng dẫn chính thức sẽ tạo nền tảng để mở rộng mô hình này ra nhiều cơ sở y tế trên cả nước.