"Chúng ta không nên buồn hay tự ti vì đang xuất khẩu cà phê thô"

(NLĐO) - Dù là một trong những quốc gia xuất khẩu cà phê hàng đầu thế giới, Việt Nam hiện vẫn chủ yếu xuất khẩu cà phê thô. Vì sao vậy?

Theo chuyên gia thị trường cà phê Nguyễn Quang Bình, điều này không phải là bất cập, mà phản ánh thực tế khách quan trong chuỗi cung ứng toàn cầu và nội tại ngành cà phê trong nước.

Phát biểu tại hội thảo "Cà phê Việt Nam: Tăng lợi ích cho người trồng, hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu" trong khuôn khổ chương trình "Tôn vinh cà phê - trà Việt" lần 3 - 2025 do Báo Người Lao Động tổ chức tại Gigamall, TP HCM, chiều 17-5, ông Nguyễn Quang Bình cho rằng, việc Việt Nam tập trung xuất khẩu cà phê nguyên liệu là hoàn toàn bình thường, nhất là khi các giao dịch quốc tế chủ yếu được thực hiện trên các sàn giao dịch sử dụng loại hàng hóa này. "Nếu tách khỏi nguyên liệu đó thì không còn gọi là kinh doanh cà phê nữa", ông nhận định.

Một trong những rào cản lớn khiến Việt Nam chưa thể đẩy mạnh chế biến sâu chính là quy mô sản xuất. Hiện nay, cả nước sản xuất khoảng 1,6 – 1,8 triệu tấn cà phê mỗi năm, nhưng 90% trong số đó đến từ các hộ sản xuất nhỏ lẻ, mỗi vườn chỉ vài tấn. Rất hiếm trang trại đạt sản lượng 100 tấn trở lên, dẫn đến khó khăn trong việc đầu tư và vận hành các dây chuyền chế biến sâu.

Trong khi đó, tại Brazil – quốc gia xuất khẩu cà phê lớn nhất thế giới – ngay cả những nông trại nhỏ cũng có quy mô từ 5.000 đến 10.000 ha, sản lượng lên tới hàng nghìn, hàng triệu tấn, tạo thuận lợi cho chế biến công nghiệp.

Một lý do khác khiến cà phê chế biến sâu chưa phát triển là nhu cầu tiêu thụ nội địa còn hạn chế. Việt Nam chỉ tiêu thụ khoảng 5–10% sản lượng cà phê trong nước, trong khi con số này ở Brazil là 20–22 triệu bao, tương đương hơn 1/3 sản lượng quốc gia. Nhờ tiêu thụ nội địa mạnh, nông dân Brazil có động lực giữ hàng, ổn định sản xuất và gia tăng giá trị sản phẩm.

Ngược lại, nông dân Việt Nam, mỗi hộ chỉ có sản lượng 3–5 tấn, thường không đủ điều kiện đầu tư chế biến hay chờ giá cao. Việc tự trữ hàng nhỏ lẻ cũng dẫn đến bất lợi về giá và khả năng cạnh tranh.

Theo ông Bình, để thay đổi tình trạng này, cần có sự vào cuộc của các hiệp hội ngành hàng và chính quyền địa phương nhằm tổ chức lại sản xuất. Việc hình thành các hợp tác xã quy mô tối thiểu 1.000 ha sẽ là cơ sở để đầu tư chế biến, phát triển thương hiệu và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Ngoài ra, rào cản về vốn cũng cần được tháo gỡ. Ông đề xuất các ngân hàng mạnh dạn tăng hạn mức tín dụng từ 5 tỷ lên 6–7 tỉ đồng để nông dân và doanh nghiệp có thể đầu tư dài hạn vào chế biến, hạ tầng và xây dựng vùng nguyên liệu tập trung.

"Chúng ta không nên buồn hay tự ti vì đang xuất khẩu cà phê thô. Điều quan trọng là phải nhìn thấy tiềm năng và từng bước nâng cấp ngành cà phê, từ sản xuất, chế biến đến tiêu thụ", ông Bình nhấn mạnh.