Cuộc thi viết về nghề và làng nghề truyền thống TP HCM năm 2025: “Giữ lửa” bánh tráng An Ngãi

(NLĐO) - Bánh tráng An Ngãi nức tiếng gần xa do có độ dẻo, thơm khi ăn, khi nướng lên giòn rụm mà vẫn giữ được vị ngọt thanh của hạt gạo quê

Những người dân tại làng nghề truyền thống bánh tráng An Ngãi, xã Long Điền, TP HCM (trước đây là huyện Long Đất, tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu) vẫn miệt mài ngày đêm "giữ lửa" làng nghề của địa phương vừa được công nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Nức tiếng gần xa

Gà gáy canh ba, trời còn nhá nhem, chị Trương Thị Mỹ Hạnh (43 tuổi, xã Long Điền) đã lục đục chuẩn bị nổi lửa để tráng bánh tráng. Làn hơi từ bếp tráng bánh hòa quyện mùi bột gạo thơm nồng lan tỏa khắp nơi. Ở nơi đây, ngoài chị Hạnh còn có hơn 130 hộ cùng làm nghề truyền thống này.

Chị Trương Thị Mỹ Hạnh kể: Chị là đời thứ 3 trong gia đình gắn bó với nghề làm bánh tráng. Nghề này được kế cận theo tục "Cha truyền con nối". Năm 12 tuổi, chị theo mẹ học nghề làm bánh tráng. "Hầu hết bạn đồng lứa hồi đó đều theo mẹ, dì học nghề bánh tráng nên đều thành thục các công đoạn chuẩn bị nguyên liệu, tráng bánh, phơi bánh..." - chị Hạnh tâm sự.

Giờ đây, khi làng nghề bánh tráng An Ngãi được đưa vào danh mục di sản phi vật thể, chị Hạnh là một trong 8 nghệ nhân được công nhận tại làng nghề.

Những ngày nắng gắt là thời gian "vàng" để nổi lửa tráng bánh. Bởi bánh tráng An Ngãi chỉ "ra lò" được vào thời điểm thời tiết nắng để có đủ ánh sáng phơi bánh theo cách truyền thống.

Để bắt đầu ngày làm bánh, nghệ nhân đã ước lượng và ngâm gạo từ ngày hôm trước. Gạo làm bánh phải là gạo tẻ. Sau khi ngâm kỹ, gạo được xay thành bột và pha đảm bảo độ sánh, kết dính vừa phải. Từ đây, công đoạn tráng bánh 100% được làm hoàn toàn thủ công. Chiếc bánh tráng ngon phải được chế biến bởi bàn tay nghệ nhân lành nghề.

Nghệ nhân cần mẫn múc từng vá bột gạo, dàn đều trên mặt vải căng, chờ hơi nước làm chín. Khi tráng bánh, nghệ nhân phải nhanh tay cầm cán, xoa đều bằng cái gáo nhỏ láng bóng, khiến bột thành lớp mỏng và tròn theo miệng chiếc nồi to, rồi đậy nắp lại. Ước chừng vài giây, nghệ nhân lại khéo léo nhấc từng lớp bánh mỏng, mềm, dẻo đã chín đặt lên phên tre đem phơi dưới nắng vàng.

Bánh tráng đủ nắng trở nên giòn khô và được gỡ khỏi liếp, xếp thành từng lớp rồi cho vào từng bịch bóng để bỏ mối. Bánh tráng An Ngãi nức tiếng gần xa do có độ dẻo, thơm khi ăn, khi nướng lên giòn rụm mà vẫn giữ được vị ngọt thanh của hạt gạo quê.

Nhằm phục vụ đa dạng thị thiếu khách hàng, các nghệ nhân chế biến đủ loại bánh như: Bánh tráng nem (loại lớn, nhỏ), bánh tráng ớt, bánh đa nướng, bánh tráng chuối… Giá cũng được chia thành hai loại, loại bánh tráng dày có giá 50.000 đồng/100 cái, loại mỏng 25.000 đồng/100 cái.

Lưu giữ di sản văn hóa

Không chỉ là kế sinh nhai, nghề truyền thống bánh tráng An Ngãi ngày nay còn trở thành di sản văn hóa, quảng bá du lịch địa phương với bạn bè trong nước và quốc tế.

Nói về nguồn gốc ra đời của làng nghề, nghệ nhân Huỳnh Văn Nhãn (82 tuổi, ấp An Phước, xã Long Điền) làm nghề bánh tráng từ những năm 1970, cho biết nghề bánh tráng nơi đây có nguồn gốc từ xứ Quảng. Xưa kia, những đoàn lưu dân gốc vùng này đã bỏ vào hành lý chục cái bánh để ăn đỡ dọc đường đi tới vùng đất mới An Ngãi.

Đến vùng đất An Ngãi là một xã thuần nông, kinh tế chủ yếu là trồng lúa nên khi nông nhàn, người dân đã làm bánh tráng để gia đình ăn. Dần dần, người dân còn bán cho những người có nhu cầu. Vị bánh dễ ăn, có thể chế biến thành nhiều món nên bánh tráng đã trở thành "nghề". Ban đầu chỉ có vài hộ làm nghề rồi thành làng nghề truyền thống bánh tráng An Ngãi ngày nay. Người dân cũng đầu tư bếp điện thay thế lò củi truyền thống để nâng cao năng suất và đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.

Năm 2013, nghề làm bánh tráng An Ngãi được UBND tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu cũ công nhận là nghề truyền thống và đến năm 2022 tiếp tục được công nhận là làng nghề truyền thống - làng nghề truyền thống đầu tiên của tỉnh. Các cơ sở được tiếp cận ứng dụng khoa học công nghệ đối với nghề làm bánh tráng; cơ giới hóa máy móc và trang thiết bị hỗ trợ làm nghề; xây dựng mô hình du lịch cộng đồng và đăng ký sản phẩm OCOP nhằm hướng tới phát triển bền vững.

Ông Đỗ Phước Trung, Phó Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao TP HCM, cho biết ngày 24-6-2025, UBND tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu cũ đã tổ chức lễ công bố Quyết định đưa nghề thủ công truyền thống bánh tráng An Ngãi vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

"Với việc được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, làng nghề đã xây dựng các tour, tuyến tham quan trải nghiệm nhằm quảng bá sản phẩm truyền thống tới du khách, tạo sinh kế bền vững cho người dân, gìn giữ nghề thủ công truyền thống" - ông Trung nói.