Để vỉa hè thôi nhức nhối

Việc một chủ quán trà đá ở Hà Nội xua đuổi người dân khỏi vỉa hè để giành quyền buôn bán tưởng chừng như rất nhỏ

Nhưng vụ việc đó hàm chứa sự bức xúc xã hội vốn âm ỉ lâu nay, nhất là ở các thành phố lớn.

Vỉa hè - hiển nhiên là không gian công cộng phục vụ chung cho mọi người. Nó còn là lối duy nhất cho người đi bộ và xử lý các tình huống bất ngờ trên đường. Chiếm dụng những khoảng không này cũng đồng nghĩa tước đi quyền sử dụng của cộng đồng đối với hạ tầng.

Quan trọng và rõ ràng như thế nhưng thật ngạc nhiên khi khoảng không gian này dễ dàng bị chiếm dụng mà ta có thể thấy hầu như ở các tuyến đường đô thị. Một người bán trà đá chiếm dụng là việc vặt. Những quán cà phê lớn nhan nhản ở các con đường lớn còn bày cả bàn ghế ra ngoài hè và lấy cả phần đường phía trước làm bãi đỗ xe cho khách. 

Nhiều khách sạn, doanh nghiệp tự lát đá của mình ở vỉa hè và xua đuổi bất cứ ai đặt chân lên đấy. Chuyện đến tai cơ quan quản lý địa phương cũng chỉ nhắc nhở rồi đâu cũng vào đấy. Người đi bộ vẫn bị đẩy xuống lòng đường mặc cho những mối nguy hiểm về giao thông luôn chực chờ.

Nhưng không gian công cộng bị chiếm dụng không chỉ có vậy. Một số tuyến đường khi cá nhân hay doanh nghiệp cần tổ chức sự kiện riêng lại lấn chiếm cả lòng đường dựng rạp tiếp khách. Nhiều công viên lại được phép mở quán cà phê, thậm chí dựng cả công trình kiên cố tổ chức dịch vụ đám cưới…

Trong đời sống thực tế, đồng ý là chúng ta chấp nhận sử dụng một số không gian công cộng để phục vụ mục tiêu kinh tế địa phương. Tuy vậy, các nhà quy hoạch đô thị luôn cảnh báo, sự hợp tác này (phần lớn là chương trình xã hội hóa) rất dễ bị biến tướng thành trục lợi và xóa đi công năng của không gian công cộng. 

Trong thời gian đầu của quá trình phát triển đô thị còn khó khăn, chúng ta có thể chấp nhận thực trạng này. Nhưng trong giai đoạn hiện đại hóa, cần triệt tiêu cách làm này để cung cấp lợi ích công cộng tốt nhất cho người dân. Và trong giai đoạn này hệ thống pháp luật đã hoàn chỉnh, không lý do gì để chấp nhận những cách làm vi phạm quy định xã hội.

Trong cuộc sống hiện đại, lợi ích công cộng là một trong những thước đo quan trọng về chất lượng sống của người dân. Mặt khác lợi ích này còn thể hiện được sự mở rộng quyền hưởng thụ đi đôi với sự đóng góp xã hội. 

Bởi vậy, rất nhiều bộ luật khi được xây dựng đều chú trọng đến lợi ích công cộng mà mọi người dân thừa hưởng. Quyền này không dừng lại ở không gian công cộng "vật thể" như lòng vỉa hè, công viên, sông hồ... mà còn thể hiện ở không gian "phi vật thể" như không gian mạng, ngôn luận, cảm thụ đời sống...

Bởi là công cộng nên đây cũng là nơi dễ xảy ra mâu thuẫn và xung đột lợi ích nhất. Các cơ quan chức năng phải triệt để xử lý để bất cứ ai manh nha chiếm dụng phải chùn bước. Từ bảo vệ được không gian công cộng, chúng ta mới bảo toàn ích lợi của nó và tiến tới xây dựng nơi đây thành không gian văn hóa của một vùng đất, của một cộng đồng và của toàn xã hội.