Điểm nóng xung đột ngày 24-10: Lý do Ukraine “săn” 150 chiếc Gripen của Thụy Điển
(NLĐO) - Thụy Điển và Ukraine vừa công bố một kế hoạch đầy tham vọng nhằm cung cấp tới 150 máy bay chiến đấu Gripen E cho Ukraine.
Thỏa thuận này vẫn còn nhiều vấn đề cần giải quyết như chưa có khung thời gian hay kế hoạch tài chính cụ thể. Dù vậy, nếu thành công, đây sẽ là đơn đặt hàng máy bay chiến đấu mới lớn nhất của Ukraine kể từ khi độc lập vào năm 1991.
Vào ngày 22-10, Thủ tướng Thụy Điển Ulf Kristersson và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã ký một Thư ý định (LOI) tại TP Linköping (nơi đặt cơ sở sản xuất tiêm kích Gripen của hãng Saab).
Mục tiêu của LOI là "làm sâu sắc hợp tác không quân", mà trọng tâm là một thỏa thuận xuất khẩu tiềm năng cho 100 đến 150 chiếc Gripen.
Thủ tướng Kristersson mô tả LOI này là "một bước tiến hướng tới một thỏa thuận xuất khẩu lớn tiềm năng liên quan đến máy bay chiến đấu Gripen". Thụy Điển cam kết sẽ cùng Ukraine khai thác mọi khả năng để cung cấp một số lượng lớn Gripen trong tương lai.
Đổi lại, Thụy Điển cũng sẽ tận dụng "kinh nghiệm độc đáo về tác chiến và phòng không" của Ukraine để phát triển các hệ thống tiên tiến, bao gồm cả Gripen.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và Thủ tướng Thụy Điển Ulf Kristersson công bố việc ký kết thư ý định ngay trước một chiếc Gripen E tại Linköping. Ảnh: Bộ Quốc phòng Thụy Điển
LOI tập trung vào mẫu Gripen E đang được sản xuất, một loại máy bay được coi là hoàn toàn mới so với phiên bản C/D trước đó, mặc dù có vẻ ngoài tương tự.
Nếu Ukraine nhận "chỉ" 100 chiếc Gripen E/F, đây vẫn sẽ là đơn đặt hàng xuất khẩu lớn nhất cho loại máy bay này và là hợp đồng bán vũ khí lớn nhất từ trước đến nay của Thụy Điển.
Điều quan trọng, chiến đấu cơ Gripen từ lâu được coi là rất phù hợp với điều kiện hoạt động của Ukraine.
Máy bay Gripen được thiết kế đặc biệt để hoạt động trong điều kiện khắc nghiệt như chiến trường, có khả năng quay đầu nhanh chóng và cất cánh từ đường cao tốc hoặc các khu vực dã chiến.
Đây là chiến thuật mà Ukraine đang áp dụng để bảo vệ các máy bay chiến đấu của mình khỏi bị phá hủy trên mặt đất.
Ngoài ra, chiến đấu cơ Gripen cũng tiêu thụ ít nhiên liệu hơn và có thể sử dụng nhiều loại vũ khí từ các quốc gia khác nhau.
Máy bay Gripen E thử nghiệm. Ảnh: Saab
Cho đến nay, các khách hàng quốc tế đặt mua Gripen bao gồm Brazil (36 chiếc), Thái Lan (4 chiếc) và Colombia (dự kiến mua từ 15 đến 24 chiếc). Về phần Thụy Điển, nước này đặt 60 chiếc và chiếc đầu tiên đã được giao cho một đơn vị tác chiến hồi đầu tuần.
Trang The War Zone cho biết mặc dù LOI nhắm đến Gripen E mới, Tổng thống Zelensky bày tỏ mong muốn máy bay sẽ được giao từ năm 2026 do nhu cầu cấp thiết. Điều này buộc Thụy Điển phải cung cấp sớm các máy bay Gripen C/D đã qua sử dụng để giúp Ukraine có tiêm kích kịp thời.
Thụy Điển có kế hoạch duy trì 120 chiếc Gripen đến năm 2030, trong đó khoảng 37 chiếc C/D có thể được xem xét chuyển giao. Trước đó, phi công Ukraine đã bắt đầu bay thử nghiệm Gripen C/D tại Thụy Điển từ năm 2023.
Mặc dù đã nhận được các máy bay phương Tây như F-16 và Mirage 2000, Không quân Ukraine vẫn phải phụ thuộc nhiều vào các tiêm kích thời Liên Xô cũ. Đặc biệt, các chiếc MiG-29 vẫn tiếp tục được cải tiến để mang theo các loại vũ khí mới, bao gồm cả vũ khí phương Tây và vũ khí tự phát triển.
Tuy nhiên, về lâu dài, Ukraine cần mua số lượng lớn máy bay chiến đấu phương Tây mới vì những chiếc F-16 và Mirage đang được cung cấp hiện đã cũ và sắp hết niên hạn sử dụng.
Theo trang The War Zone, kế hoạch mua bán Gripen càng thêm vững chắc khi Thụy Điển viện trợ thêm 2 máy bay cảnh báo sớm và kiểm soát trên không Saab 340 AEW&C (có radar Erieye).