Định hình siêu đô thị

Siêu đô thị mới TP HCM có tiềm năng rất lớn để phát triển xứng tầm, đủ sức cạnh tranh sòng phẳng với các đô thị khác trong khu vực Đông Nam Á

Việc hợp nhất TP HCM, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu đã tạo ra một trung tâm kinh tế có sức cạnh tranh mạnh mẽ, phát huy tối đa các lợi thế tự nhiên, địa lý và cơ sở hạ tầng sẵn có của 3 địa phương, là "đầu tàu" có "mã lực" mạnh nhất cả nước. Đây cũng là cơ hội để TP HCM mới vươn mình, định hình siêu đô thị của Đông Nam Á.

1 không gian, 3 vùng phát triển

Đồ án điều chỉnh quy hoạch chung TP HCM đến năm 2040, tầm nhìn đến năm 2060, thành phố định hướng phát triển mô hình đô thị đa trung tâm với 6 phân vùng gồm: đô thị trung tâm, phân vùng đô thị Thủ Đức ở phía Đông, phân vùng đô thị Bình Chánh ở phía Tây, phân vùng đô thị Củ Chi - Hóc Môn ở phía Bắc, phân vùng đô thị quận 7 - Nhà Bè ở phía Nam và phân vùng đô thị Cần Giờ ở phía Đông Nam.

Bình Dương trước khi sáp nhập đã có 5 thành phố, gồm: Thủ Dầu Một định hướng là trung tâm công nghiệp, dịch vụ hỗ trợ và đổi mới sáng tạo; Bến Cát, Tân Uyên là đô thị công nghiệp, dịch vụ; Dĩ An, Thuận An là trung tâm thương mại và dịch vụ logistics. Bà Rịa - Vũng Tàu trước khi sáp nhập có 3 thành phố gồm: Vũng Tàu là trung tâm dịch vụ du lịch và công nghiệp dầu khí, Bà Rịa là trung tâm thương mại, dịch vụ và Phú Mỹ là trung tâm công nghiệp cảng biển.

TP HCM mới không thay đổi nhiều về vị thế, vai trò của mình nhưng được khẳng định rõ hơn mô hình "1 không gian, 3 vùng phát triển, 1 đặc khu", phấn đấu lọt vào top 100 thành phố đáng sống. Trong đó, TP HCM (cũ) là đô thị lõi, trung tâm tài chính quốc tế, thủ phủ của khoa học - công nghệ, trí tuệ nhân tạo, chip bán dẫn, dữ liệu lớn. Khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu cũ được định vị là thủ phủ của kinh tế biển, sẽ phát triển các ngành năng lượng sạch, dịch vụ du lịch - giải trí gắn với biển, hình thành những khu mậu dịch tự do kết nối trực tiếp với hệ thống cảng biển chiến lược. Khu vực Bình Dương cũ tiếp tục là trung tâm công nghiệp công nghệ cao, nơi thu hút đầu tư các ngành sản xuất tiên tiến, tự động hóa.

Như vậy, sau khi sáp nhập, siêu đô thị TP HCM mới vẫn khẳng định là mô hình đô thị đa trung tâm, cộng thêm các vệ tinh, chỉ cần tăng cường liên kết bằng cách đẩy mạnh đầu tư công các tuyến đường sắt đô thị, đường cao tốc, vành đai để các đô thị vệ tinh hiện hữu kết nối tốt với đô thị mẹ.

Siêu đô thị mới này đủ lớn về diện tích, dân số, tạo ra một thị trường khổng lồ và nguồn lực lao động dồi dào, có tay nghề cao; có động lực, dư địa thúc đẩy dòng chảy hàng hóa và dịch vụ trong toàn bộ siêu đô thị, gắn kết chặt chẽ giữa khu vực sản xuất với các trung tâm tiêu thụ, có tiềm năng rất lớn để phát triển xứng tầm, đủ sức cạnh tranh sòng phẳng với các đô thị khác trong khu vực Đông Nam Á.

Mở 4 hành lang chiến lược mới

Tăng cường liên kết các hành lang đô thị có tiềm năng phát triển cao nhằm hình thành mạng lưới đổi mới sáng tạo năng động là mục tiêu mà TP HCM đang hướng đến.

Đầu tiên phải kể đến hành lang liên kết đường bộ bắt đầu từ khu lõi trung tâm TP HCM hiện hữu, mở rộng dọc theo xa lộ Hà Nội và đường cao tốc TP HCM - Long Thành - Dầu Giây, đi qua khu đô thị sáng tạo tương tác cao phía Đông, sau đó lan tỏa theo trục Quốc lộ 13 và Mỹ Phước - Tân Vạn hướng tới các đô thị công nghiệp trọng điểm như Dĩ An, Thuận An, Thủ Dầu Một và Bến Cát. Trên hành lang này hội tụ nhiều yếu tố tri thức với Khu Công nghệ cao TP HCM và Đại học Quốc gia TP HCM, đóng vai trò hạt nhân trong hệ sinh thái nghiên cứu - đào tạo - đổi mới sáng tạo của vùng.

Bên cạnh đó là hành lang kinh tế biển và logistics chiến lược, kéo dài từ TP Thủ Đức (cũ) đến Cảng Hàng không quốc tế Long Thành, dọc theo tuyến cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu và Quốc lộ 51, kết nối trực tiếp với cụm cảng nước sâu Cái Mép - Thị Vải. Hành lang này định hình chuỗi giá trị công nghiệp - logistics - cảng biển, tạo điều kiện phát triển trung tâm hậu cần quốc tế và đô thị cảng hiện đại ở khu vực Đông Nam. Có thể phát triển tuyến đường sắt vận chuyển hàng hóa từ khu công nghiệp Bàu Bàng đến cụm cảng Cái Mép - Thị Vải nhằm tăng cường xuất khẩu, tạo điều kiện hình thành các trung tâm thương mại tự do FTZ thu hút đầu tư FDI.

Một hành lang khác là hành lang công nghiệp - thương mại dịch vụ xuyên Á, phát triển theo hướng Tây Bắc - Đông Nam, kết nối các khu công nghiệp Củ Chi, Hóc Môn dọc theo Quốc lộ 22, cùng với các khu công nghiệp tại Bình Dương cũ qua Vành đai 3 và 4, hướng tới cửa khẩu Mộc Bài (Tây Ninh) thông qua đường cao tốc TP HCM - Mộc Bài.

Đây là tuyến liên kết trực tiếp với hành lang kinh tế xuyên Á (Campuchia - Thái Lan), góp phần mở rộng không gian kinh tế khu vực. Song song đó, hình thành các đô thị vệ tinh mới tại Củ Chi và Hóc Môn nhằm giãn dân đô thị trung tâm, đồng thời duy trì các vùng nông nghiệp sạch ở khu vực Bắc TP HCM mới để bổ sung nguồn cung thực phẩm cho siêu đô thị, kết hợp với nguồn chủ lực từ đồng bằng sông Cửu Long.

Cùng với các hành lang trên là hành lang du lịch sinh thái và du lịch biển, bao gồm: sông Sài Gòn, sông Đồng Nai, các khu dự trữ sinh quyển, vành đai du lịch biển Xuyên Mộc - Vũng Tàu - Côn Đảo - Cần Giờ - Tây Nam Bộ. Hành lang này định hướng hình thành chuỗi đô thị ven biển Bà Rịa - Vũng Tàu, kết hợp với khu dự trữ sinh quyển Cần Giờ và các vùng sinh thái ven sông - ven biển phía Nam TP HCM, mở rộng kết nối tới đặc khu Côn Đảo. Mục tiêu là phát triển đô thị sinh thái, du lịch bền vững, và tăng cường khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu toàn vùng duyên hải.

Để hình thành các hành lang phát triển này đòi hỏi hệ thống hạ tầng giao thông đồng bộ và hiện đại phải được xây dựng. Các dự án giao thông trọng điểm đóng vai trò xương sống cho siêu đô thị, bao gồm: đường Vành đai 3, Vành đai 4, các tuyến cao tốc giúp tối ưu hóa luồng hàng hóa và dịch vụ; các tuyến metro và đường sắt trên cao. Cùng với đó, hạ tầng hàng không và cảng biển kết nối hiệu quả sẽ nâng cao vai trò của TP HCM là một trung tâm logistics quốc tế, mở ra cơ hội giao thương với nhiều quốc gia hơn.