Đơn giản hóa thủ tục xây dựng nhà ở

Chủ nhà được cấp sổ hồng với điều kiện phải bảo đảm an toàn công trình và phòng cháy - chữa cháy, phù hợp quy hoạch

Tại phiên họp Chính phủ chuyên đề về xây dựng pháp luật tháng 5 vừa qua, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh cương quyết cắt bỏ thủ tục hành chính không cần thiết.

Nỗi khổ hoàn công

Dẫn chứng lĩnh vực xây dựng, một khu vực đã có quy định chỉ tiêu quy hoạch kiến trúc (chiều cao công trình, tỉ lệ xây dựng, khoảng cách với vỉa hè…), Thủ tướng đặt vấn đề: "Nhà người dân xây dựng, UBND xã, phường phải kiểm tra có tuân thủ đúng quy định không, cần gì phải bắt đi xin giấy phép".

Từ phát biểu của người đứng đầu Chính phủ, theo ghi nhận thực tế trong công tác quản lý trật tự xây dựng tại TP HCM, có nhiều điểm bất cập đòi hỏi sớm có giải pháp, đặc biệt là điều chỉnh quy định pháp luật, để người dân thuận lợi hơn trong xây dựng nhà và hợp thức hóa tài sản.

Ông L.T.T (ngụ quận 12, TP HCM) cho biết nhiều năm trước, ông "trầy trật" mới xin được giấy phép để xây nhà. Tuy nhiên, đến khi xây ngôi nhà 1 trệt, 1 lầu hoàn thành, ông gặp khó khăn trong thủ tục hoàn công. So với bản vẽ thiết kế thì nhà ông có thêm cửa chính ở mặt tiền để tiện việc đi lại, sinh hoạt. Ông cũng nhờ "dịch vụ" để hợp thức hóa căn nhà nhưng chi phí quá cao nên 5 năm nay ông không nghĩ tới việc hoàn công nữa.

Ông P.T.V (ngụ quận Tân Bình, TP HCM) đến nay vẫn chưa hợp thức hóa ngôi nhà đã xây xong từ năm 2019 do diện tích xây dựng nhỏ hơn giấy phép xây dựng (GPXD). Năm 2018, ông V. được cấp GPXD ngôi nhà 5 tầng trên khu đất 55,2 m2. Diện tích xây dựng (tầng 1) là 50 m2. Nhà xây xong, ông làm hồ sơ gửi đến Chi nhánh Văn phòng Đăng ký đất đai quận Tân Bình đề nghị cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất (sổ hồng). Tháng 9-2019, khi làm hồ sơ hoàn công thì diện tích xây dựng chỉ thể hiện 49,64 m2, tức nhỏ hơn gần 0,3 m2. Theo gia chủ, khi tiến hành xây nhà, ông cho lùi ranh của bức tường nhà dọc con hẻm để mở rộng lối đi cho hàng xóm khiến diện tích nhà nhỏ hơn diện tích được cấp phép. Điều này khiến nhiều năm qua, ông V. chưa thể hợp thức hóa ngôi nhà dẫn đến việc vay vốn làm ăn, giao dịch, mua bán bị trì trệ.

Anh Đ.Đ.T (TP Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương) cho biết tháng 9-2024, anh dự kiến xây khoảng 18 căn nhà 1 trệt 1 lầu để cho thuê trọ. Tuy nhiên, hồ sơ xin GPXD nộp lên bộ phận một cửa của TP Thủ Dầu Một thì bị trả về với lý do bản vẽ nhà trọ của anh chưa giống với bản vẽ mẫu mà địa phương đưa ra. Trong khi đó, anh T. cho rằng đã tham khảo các quy định, thông tư, văn bản… về quy định xây dựng nhà trọ, trường hợp anh đủ điều kiện để được GPXD nhà ở riêng lẻ. "Mẫu nhà trọ mà địa phương đưa ra chỉ để tham khảo, chứ không nhất thiết bắt người dân phải thực hiện đúng như vậy, gây thiệt hại tài chính khá nhiều như tiền thuê vẽ thiết kế nhiều lần…" - anh T. bức xúc.

Tạo thuận lợi cho người dân

Trước thời điểm 15-1-2018 (ngày Nghị định 139/2017 quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng có hiệu lực), Bộ Xây dựng chấp thuận theo đề xuất của Sở Xây dựng TP HCM là những trường hợp nhà nhỏ hơn giấy phép được giải quyết cấp sổ hồng. Tuy nhiên, từ thời điểm Nghị định 139/2017 có hiệu lực thì trường hợp xây dựng nhỏ hơn giấy phép được xem là xây dựng sai phép. Các trường hợp này bị phạt tiền và phải tháo dỡ công trình.

Thực tế, trên địa bàn TP HCM có rất nhiều trường hợp xây nhà ở hoặc công trình không phải nhà ở có diện tích nhỏ hơn, số tầng và chiều cao thấp hơn so với giấy phép. Tuy nhiên, những trường hợp này chưa thống nhất về nội dung và hình thức xử lý. Chính vì thế, cơ quan chức năng cũng gặp nhiều trở ngại khi làm thủ tục cấp sổ hồng cho người dân. 

Để giải quyết khó khăn, từ khi thực hiện Nghị định 139/2017, Sở Xây dựng đã hướng dẫn cho các địa phương và cơ quan chuyên môn thực hiện, tuy nhiên việc cấp sổ hồng vẫn gặp khó khăn trong công tác phối hợp. Điểm sáng là có một vài địa phương làm tốt công tác này, như quận Bình Tân linh động bằng cách điều chỉnh GPXD đúng với hiện trạng để làm hồ sơ hợp thức hóa nhà cho người dân. Nghị định 139/2017 sau đó được thay thế bởi Nghị định 16/2022 với nhiều nội dung mới. 

Sở Xây dựng TP HCM cũng kiến nghị đối với nhà ở riêng lẻ ở khu dân cư hiện hữu, chưa có quy hoạch chi tiết xây dựng tỉ lệ 1/500, có quy mô xây dựng nhỏ hơn giấy phép, chủ nhà sẽ được cấp sổ hồng bổ sung tài sản với điều kiện phải cam kết bảo đảm an toàn công trình và phòng cháy - chữa cháy, phù hợp quy hoạch. Để giải quyết những bất cập trong cấp phép và hoàn công, Sở Xây dựng kiến nghị UBND TP HCM về việc đơn giản thủ tục cấp GPXD đối với công trình quy mô dưới 250 m2.

Theo lãnh đạo Sở Xây dựng, việc cấp GPXD không cần bản vẽ như trước đây mà chỉ cần dạng sơ đồ, trong đó thể hiện theo khuôn viên được cấp chủ quyền, chỉ giới đường đỏ xây dựng, mật độ xây dựng, chiều cao công trình, số tầng… chứ không đi sâu nội dung bên trong. Bản vẽ không cần ghi chi tiết vị trí phòng ăn, phòng ngủ để tránh trường hợp thanh tra, kiểm tra lại chỉ ra vị trí các phòng thay đổi so với bản vẽ mà dễ dẫn tới tiêu cực, nhũng nhiễu. Cơ quan chức năng chỉ quản lý khung bên ngoài theo các chỉ tiêu đã được cấp phép và thể hiện rõ trên sơ đồ. Sau đó, người dân sử dụng sơ đồ này để nộp hồ sơ hoàn công, xin cấp sổ hồng.