Học sinh trường chuyên: Kiến thức nặng, cuộc sống thiếu cân bằng
Mỗi mùa tuyển sinh, có hàng ngàn học sinh (HS) “ứng thí” vào các trường chuyên. Chất lượng HS của các trường chuyên ra sao, nhóm nghiên cứu của Viện Nghiên cứu giáo dục TPHCM vừa đưa ra một phần câu trả lời qua cuộc khảo sát từ 800 HS của 3 trường chuyên (Lê Hồng Phong, Phổ thông Năng khiếu, Trần Đại Nghĩa) và 3 trường THPT có lớp chuyên (Gia Định, Nguyễn Thượng Hiền, Trung Phú).
Học giỏi nhưng kỹ năng xã hội yếu
Kết quả cuộc khảo sát cho thấy: Có 10,8% HS trường, lớp chuyên có chỉ số thông minh cao, nhưng số có trí thông minh vượt trội không cao (1,9%). So với HS trường không chuyên, HS các trường chuyên có điểm IQ hơn hẳn.
Về điểm EQ của HS trường chuyên, các em có thể làm việc với áp lực cao, có nhiều cảm thông với người khác, có sự rõ ràng, quả quyết, có nhận thức cá nhân cao. Với kỹ năng tư duy, phán đoán tốt, các em có khả năng phân tích các mặt khác nhau của một vấn đề.
Tình cảm đạo đức cũng được phát triển mạnh ở các HS trường chuyên. Hơn 1/2 HS cho rằng “phải làm theo lương tâm”. Tuy nhiên, do quá yêu mến “cái tôi”, một số HS đặt vị trí, vai trò của mình quá cao trong tập thể; khó chấp nhận ý kiến của người khác.
Vấn đề đáng quan tâm là kỹ năng xã hội của HS các trường chuyên chiếm vị trí thấp trong 13 tiêu chí đánh giá EQ. Kỹ năng xã hội giúp HS biết chấp nhận xã hội và được xã hội chấp nhận. Điều này giải thích vì sao HS trường chuyên khó chấp nhận ý kiến của người khác. Và chính tư duy này đã cản trở những nỗ lực nhằm phát huy hết các tiềm năng của các em; khiến kỹ năng hợp tác và làm việc theo nhóm cũng như giải quyết vấn đề của HS không được phát triển đúng mức.
Trắc nghiệm EQ cho thấy, HS trường chuyên khá năng động, nhưng áp lực học tập làm cho đa số thiếu “hăm hở”. Kiến thức quá nặng cũng làm cho cuộc sống của HS thiếu cân bằng. Do nhận xét của HS về giáo viên được xem là một kênh thông tin quan trọng giúp nhà trường điều chỉnh, HS cho rằng: giáo viên chưa sử dụng các giáo án và thiết bị giảng dạy một cách khoa học, cập nhật và thực tiễn, đồng thời đề xuất “Phương pháp giảng dạy chuẩn: lý thuyết + thực hành + tham quan”.
Đào tạo nhân lực chất lượng cao thay cho bồi dưỡng… HS giỏi
Kết quả nghiên cứu cho thấy, các trường chuyên có chất lượng vượt trội so với các trường có lớp chuyên. Để nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo ở các trường chuyên, nhóm nghiên cứu đề xuất nhiều giải pháp, đặc biệt, nên đặt lại mục tiêu giáo dục của hệ thống trường chuyên.
Theo đó, các trường không nên đảm nhận nhiệm vụ bồi dưỡng cho các kỳ thi HS giỏi (mà nên giao cho các trung tâm chuyên trách về vấn đề này ở mỗi miền). Chỉ nên tập trung đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho địa phương; đào tạo và bồi dưỡng nhân tài với các mục tiêu, chính sách và chiến lược khoa học.
Thay đổi cách tuyển đầu vào - do cách tuyển chọn, phát hiện HS năng khiếu của các trường chuyên hiện còn phiến diện và thiếu khoa học. Ngoài ra, cần thiết kế lại chương trình giảng dạy ở các trường chuyên cho phù hợp với mục tiêu đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, nhất là cho các lĩnh vực còn rất thiếu: các nhà lãnh đạo, nhà khoa học, các chuyên gia và các nhà kinh doanh tài năng.