Thầy tôi, một mảnh hồn nghệ sĩ

Thầy ơi, đứa học trò nhỏ năm xưa đã bước vào con đường văn chương từ sự ươm tơ, chuốt kén của thầy. Bằng tấm lòng biết ơn, con xin được ghi đôi nét về thầy, thầy Giản Chi Nguyễn Hữu Văn

Cuộc sống đã đành khinh gió bụi Lòng người ai chả có quê hương. Mấy câu thơ mang nỗi niềm ấy chỉ sau ngày thầy tôi mất tôi mới được đọc trên báo. Nhưng trong lòng tôi, trong lòng đám sinh viên Việt Hán chúng tôi ngày ấy, thầy tôi lúc nào cũng là một nhà thơ, một nghệ sĩ dù rằng với cương vị người thầy trên bục giảng, thầy vẫn là một học giả đáng kính có bao công trình lớn lao.

Quê thầy ở một làng nổi tiếng văn vật tận Hà Nội. Vì sinh ra vào buổi Hán học suy tàn, thầy đã là một trong những anh khóa cuối cùng của khoa bảng cũ rồi chuyển sang tân học, ra làm công chức. Sau khi nghỉ hưu, thầy được thỉnh giảng ở các trường đại học. Và tôi, đứa học trò tỉnh lẻ Cần Thơ đã có may mắn được học thầy những năm 1969, 1970 dưới mái trường Sư phạm Sài Gòn.

Những năm đó, thầy dạy chúng tôi môn văn học Trung Quốc, chủ yếu là phần thơ ca Trung Quốc. Thôi thì thầy trò cùng nhau đắm mình trong không gian mênh mông bát ngát của thơ Đường Tống, của những sao Bắc Đẩu, Thái Bạch trên vòm trời thơ.

Thầy tôi bao giờ cũng giảng bài ung dung, chậm rãi như một nhà Nho xưa nhưng giọng nói trầm trầm, hơi khàn của thầy bao giờ cũng bay bổng hình ảnh của thơ, cũng lấp lánh vẻ đẹp của ngôn từ. Bởi thầy tôi không chỉ là người thầy mà còn là nhà thơ với một nghệ thuật tuyệt vời, tinh tế, khi sáng tác thơ cũng như khi dịch thơ Hán ra tiếng Việt. Chính thầy đã ươm mầm say mê thơ phú cho lớp trẻ chúng tôi nên mỗi giờ học của thầy là bao niềm vui được sáng tạo, được cảm nhận cái đẹp của văn chương.

Đọng lại trong tôi nhất chính là ngày liên hoan ra trường của lớp Việt Hán chúng tôi. Buổi chia tay ấy, lớp tôi chỉ mời có hai vị thầy già là nhà ngữ học Trương Văn Chình và thầy, người nghệ sĩ lớn trong lòng tôi đây. Tôi vẫn nhớ như in, trong buổi chiều ấy, một anh bạn (nay đã mất) đã đọc vang vang một bài thơ hào sảng của Lý Bạch: “Quân bất kiến Hoàng Hà chi thủy thiên thương lai, bôn lưu đáo hải bất phục hồi...” (Tương tiến tửu).

Và cảnh tượng cả lớp, ba mươi đứa đi phía sau tiễn hai thầy ra tận cổng trường Đại học Sư phạm, nước mắt tràn mi vẫn còn đậm nét trong tôi. Đã bước vào cái tuổi “Cao đường minh kính bi bạch phát” mà sao mỗi lần nhớ lại, tôi vẫn nao nao trong dạ.

Hè năm ấy, cùng hai cô bạn chung lớp tôi còn có dịp ghé nhà thầy ở Đà Lạt. Thầy trò cùng hàn huyên rồi chụp ảnh bên những giò lan thầy chăm sóc nâng niu. Những giống lan như bạch ngọc, tố tâm, mặc lan trên sân thượng mơn mởn xanh tươi càng cho tôi hiểu thêm tâm hồn cao khiết của thầy.

Ra trường, về dạy ở Long Xuyên, tôi vẫn viết thư cho thầy, cũng như năm nào thầy cũng gởi thiệp chúc Tết cho đứa học trò cũ. Sau này, bận rộn công việc tôi ít có dịp liên lạc với thầy nhưng tin tức về thầy tôi vẫn biết rõ qua mấy đứa bạn ở TP.

Ngày thầy tôi mất, tôi về TP đưa tang cùng bao lớp học trò cũ. Bước lên giàn thiêu xác bên cạnh bạn bè, nhìn tóc người nào cũng bạc gần hết mà rưng rưng cảm hoài. Một anh bạn bị bệnh khớp phải vịn vào vai tôi để bước lên bậc thang ngậm ngùi: “Người thầy cuối cùng của mình đã đi rồi?”. Câu nói làm tôi nhớ câu thơ thầy đọc năm nào:

Trăm năm kiếp gởi thêm ngờ mộng

Ba trống canh buông dễ bạc đầu.