Giữ đất ven biển

Từ xã Bình Châu đến phường Vũng Tàu (TP HCM), biển đang từng ngày "đẩy lùi" đất liền, gây không ít thiệt hại

Khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu (TP HCM) sở hữu hơn 305 km bờ biển và nhiều hòn đảo, được xem là "thủ phủ kinh tế biển" của vùng Đông Nam Bộ, trong đó vùng ven biển và hải đảo chiếm diện tích lớn.

Sóng "ăn" đất, nuốt cả rừng phi lao

Theo thống kê của các cơ quan chuyên môn, từ tháng 4 đến tháng 12 hằng năm là giai đoạn biển xâm thực mạnh nhất. Các điểm nóng được ghi nhận tại xã Bình Châu, Hồ Tràm, Phước Hải và cả Vũng Tàu. Tình trạng xói lở đang ở mức báo động. So sánh bản đồ địa chính lập từ năm 1997-1998 đến nay, mực nước biển đã tiến sâu vào đất liền trung bình 20-40 m mỗi năm, thậm chí có nơi bị "ăn" sâu tới 80-100 m.

"Trước đây, từ hàng phi lao xuống bãi tắm phải đi hàng chục mét, giờ nước đã dâng lên sát rừng. Mỗi mùa mưa bão, sóng đánh ầm ầm, đất trôi đi từng khoảnh. Tính từ năm 1997 đến nay, đường bờ khu vực này đã bị biển lấn sâu gần 100 m" - anh Nguyễn Anh Quốc, người dân xã Bình Châu chia sẻ.

Dọc bờ biển Phước Hải, triều cường kết hợp sóng lớn khiến biển lấn sâu thêm vào đất liền; những hàng phi lao chắn gió bật gốc, các công trình ven bờ bị "nuốt chửng". Cứ đến hẹn, người dân lại thấp thỏm, lo âu khi nước biển dâng nhanh, đụn cát ngày càng biến mất. Tuyến đường ven biển nối từ Vũng Tàu đến Bình Châu, hoàn thành cách đây 20 năm, từng nằm cách mép nước 50-100 m, nay nhiều đoạn đã bị sóng ngoặm tới sát chân đường.

Anh Hồ Anh Duy, chủ Khu du lịch Bãi Thủy Hoàng (xã Hồ Tràm) kể: "Năm 2022, sóng lớn đánh sập 3 căn nhà 2 tầng kiên cố ngay sát mép biển. Lúc đó, chúng tôi nghĩ chỉ là hiện tượng bất thường, nhưng 2 năm qua, tình trạng xâm thực ngày càng dữ dội. Biển tiến sâu vào đất liền, cuốn trôi hàng chục mét bãi cát, khiến khu vực từng là sân chơi, nhà hàng giờ chỉ còn lại nền móng và những khối bê-tông vỡ vụn".

Thực tế mà anh Duy phản ánh không phải là cá biệt. Dọc tuyến ven biển Phước Hải - Hồ Tràm - Bình Châu, nhiều khu nghỉ dưỡng, nhà dân, thậm chí cả rừng phòng hộ đều đang bị biển "ăn" từng ngày. Có nơi, gốc phi lao hàng chục năm tuổi trơ rễ, lộ cả cát vàng dưới chân; có đoạn bờ bị khoét sâu hàng chục mét, dựng đứng như vách đá, tiềm ẩn nguy cơ sạt lở bất cứ lúc nào.

Theo các nhà khoa học, toàn khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu hiện có 6 đoạn bờ biển thường xuyên bị xói lở và 3 vùng cửa sông bị bồi lấp nghiêm trọng do tác động của tự nhiên và con người. Sáu đoạn bờ bị xói lở gồm: Bến Lội - Bình Châu, Hồ Tràm, Hồ Cốc, Lộc An, Phước Tỉnh và Trại Nhái. Ba cửa sông bị bồi lấp là Cửa Bến Lội - Bình Châu, Cửa Lộc An và Cửa Lấp. Các cơ quan chức năng đánh giá, tốc độ xói lở tại nhiều khu vực đã tăng nhanh gấp hàng chục lần, từ 2 m/năm trước đây lên đến 30 m/năm, có điểm sạt lở hàng trăm mét, đe dọa nghiêm trọng hệ sinh thái ven biển và hạ tầng dân sinh.

Xoay đủ cách

Để bảo vệ phần còn lại, người dân và các chủ khu du lịch nơi đây đã phải xoay đủ cách: từ đắp bao cát, rọ đá, trồng cây chắn sóng đến dựng kè tạm bằng hệ thống kè mềm. Nhưng tất cả chỉ là những "tấm áo vá" trước sức mạnh ngày càng dữ dội của biển. "Chúng tôi đầu tư hàng tỉ đồng mỗi năm để khắc phục, nhưng chỉ làm giảm phần nào tốc độ xâm thực. Mỗi khi sóng lớn, nước biển vẫn tràn qua hệ thống kè, cuốn theo cát và tiếp tục lấn sâu vào đất liền" - anh Hồ Anh Duy chia sẻ.

Từ sau năm 2022, anh Duy đã mạnh dạn đầu tư hơn 5 tỉ đồng để xây dựng hệ thống kè mềm bằng túi vải địa kỹ thuật nhằm "giữ chân" bờ biển. Công trình này giúp hạn chế phần nào thiệt hại, nhưng theo anh, vẫn chỉ là giải pháp cầm chừng. "Sóng biển ngày càng mạnh, hướng gió thay đổi, triều cường cao bất thường... tất cả khiến công sức của chúng tôi như muối bỏ biển. Chỉ cần một cơn bão lớn, mọi thứ có thể bị cuốn trôi chỉ sau một đêm" - anh Duy nói.

Không chỉ là câu chuyện của thiên nhiên, nỗ lực của con người cũng đang được ghi nhận trên nhiều tuyến bờ biển. Đi dọc kè biển dài hơn 1 km tại làng chài xã Hồ Tràm, người dân vẫn nhắc đến những năm sóng đánh sập cả dãy nhà ven bờ, ăn sâu vào đất liền tới 50 m. Nhiều công trình kè mềm từng được thử nghiệm nhưng không hiệu quả; chỉ sau vài đợt triều cường là bị cuốn trôi hoàn toàn. Chỉ đến khi công trình kè biển được xây dựng hoàn thiện, tình hình mới được kiểm soát, bờ biển bắt đầu ổn định hơn.

Trước thực trạng sạt lở ngày càng nghiêm trọng, chính quyền địa phương đã và đang triển khai nhiều dự án kè chắn sóng nhằm bảo vệ bờ biển, ổn định đời sống dân cư ven biển. Trong đó, phải kể đến chủ trương đầu tư dự án xây dựng công trình bảo vệ khu dân cư bằng kè biển Phước An (xã Phước Tỉnh). Theo đó, dự án gồm tuyến kè bảo vệ bờ dài khoảng 1.530 m. Dọc theo tuyến kè sẽ hình thành hành lang đi bộ rộng 15 m, vừa đóng vai trò chắn sóng, vừa tạo không gian sinh hoạt và ngắm cảnh cho người dân và du khách.

Mục tiêu của dự án không chỉ là ngăn chặn tình trạng biển xâm thực, xói lở bờ biển mà còn nhằm bảo vệ tài sản, ổn định đời sống người dân trong mùa mưa bão, đồng thời kết hợp chỉnh trang cảnh quan, cải thiện môi trường và phát triển không gian du lịch ven biển. Khi hoàn thành, công trình được kỳ vọng sẽ trở thành "lá chắn" vững chắc trước biến đổi khí hậu.

Theo đánh giá của cơ quan chuyên môn, các giải pháp cứng kết hợp mềm, như kè bê-tông cùng trồng rừng dương, bồi bãi tự nhiên đã bước đầu phát huy hiệu quả, song cần được triển khai rộng hơn và có quy hoạch tổng thể theo từng đoạn bờ.