Giúp lao động nghèo tiếp cận lương hưu

BHXH TP HCM vừa đề xuất thành phố tăng mức hỗ trợ đóng BHXH tự nguyện, BHYT để tạo điều kiện cho lao động tự do tiếp cận chế độ hưu trí

Đóng BHXH bắt buộc được gần 10 năm, chỉ cần tham gia tiếp BHXH tự nguyện thêm 5 năm nữa là bà Cao Mỹ Ngọc (52 tuổi, ngụ phường Tân Thới Hiệp, TP HCM) có đủ số năm đóng BHXH tối thiểu để hưởng chế độ hưu trí khi đủ tuổi. Dù rất muốn có lương hưu nhưng gần 1 năm qua, từ khi nghỉ việc tại một công ty may mặc trên địa bàn phường, bà vẫn đang đứng giữa 2 lựa chọn là rút BHXH một lần hoặc đóng tiếp BHXH tự nguyện.

Phòng thân khi về già

Theo bà Ngọc, nếu có thể kham nổi mức đóng BHXH tự nguyện cho những năm còn thiếu thì chắc chắn bà không chọn rút BHXH một lần. Từ khi nghỉ việc, do lớn tuổi, bà không thể tìm được các việc làm dài hạn, có bảo đảm các chế độ BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp.

Hiện bà Ngọc làm thời vụ cho cơ sở may, vừa không được ký hợp đồng lao động, không đóng BHXH vừa chịu cảnh bấp bênh về việc làm và thu nhập, khó duy trì việc tham gia BHXH tự nguyện thường xuyên. Mặt khác, mức lương của bà khoảng 6 triệu đồng/tháng. Nếu chọn mức đóng BHXH tự nguyện bằng mức thu nhập hiện tại (cũng là mức đóng BHXH bắt buộc cuối cùng tham gia trước đó) thì mỗi tháng bà phải đóng 1,32 triệu đồng, mất hơn 1/5 thu nhập, trong khi bà đang ở nhà trọ và nuôi 2 con ăn học. Nếu chọn mức đóng thấp hơn thì e sau này lương hưu sẽ không mang lại nhiều ý nghĩa.

Là phụ nữ đơn thân, bà Nguyễn Thị Bích (45 tuổi, ngụ phường Chợ Lớn, TP HCM) cũng mong có lương hưu khi không còn khả năng lao động để phòng thân. Song, với nhiều năm làm giúp việc nhà, thu nhập khoảng 8 triệu đồng/tháng, đang phải trang trải nhiều khoản chi phí nhà trọ, sinh hoạt, thuốc thang cho mẹ già…, do vậy mong muốn của bà không thể thực hiện được. Đầu năm 2025, mẹ mất, bà Bích ấp ủ ý định tham gia BHXH tự nguyện. 

"Dù vậy, tuy được nhà nước hỗ trợ mức đóng một phần nhưng ở độ tuổi sức khỏe ngày càng giảm, thu nhập giảm theo nên tôi e ngại. Do đó, mong nhà nước sẽ tăng tỉ lệ hỗ trợ đóng để những lao động tự do như tôi có cơ hội "chạm" đến lương hưu" - bà Bích bày tỏ.

Căn cứ các quy định pháp luật hiện hành và theo tâm nguyện của người dân, mới đây, tại báo cáo trình Thành ủy và UBND TP HCM về các giải pháp thực hiện chỉ tiêu phát triển BHXH, BHYT trên địa bàn, BHXH thành phố đã đề xuất hỗ trợ đóng BHXH tự nguyện cho người lao động từ 45 - 60 tuổi để hưởng lương hưu. Mức hỗ trợ thêm là 20%, ngoài mức hỗ trợ của trung ương 20% để người lao động có lương hưu khi tham gia đủ 15 năm, được cấp thẻ BHYT với mức hưởng 95%.

Bên cạnh đó, để bảo đảm quyền lợi cho người dân sau sáp nhập, BHXH thành phố còn đề nghị lấy chính sách hỗ trợ cao nhất của 3 địa phương (Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu, TP HCM cũ) để làm căn cứ xây dựng Nghị quyết về hỗ trợ kinh phí mua thẻ BHYT cho người từ đủ 60 tuổi đến dưới 75 tuổi; học sinh; tổ bảo vệ an ninh trật tự; hộ nghèo, cận nghèo, trẻ em mồ côi, người có hoàn cảnh khó khăn.

Bảo đảm an sinh xã hội

Theo Nghị định 159/2025/NĐ-CP, từ ngày 1-7-2025, người tham gia BHXH tự nguyện thuộc hộ nghèo, người đang sinh sống tại xã đảo, đặc khu được nhà nước hỗ trợ 50% tiền đóng theo tỉ lệ phần trăm trên mức đóng BHXH tự nguyện hằng tháng theo mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn; hộ cận nghèo 40%; người dân tộc thiểu số 30% và các đối tượng khác 20%.

Mức hỗ trợ này đã tăng và mở rộng thêm đối tượng hỗ trợ so với quy định trước đây. Bên cạnh đó, các địa phương tùy theo điều kiện kinh tế - xã hội, khả năng cân đối ngân sách, kết hợp huy động các nguồn lực xã hội hỗ trợ thêm tiền đóng BHXH cho người tham gia BHXH tự nguyện…

Theo ông Phan Văn Mến, Trưởng Ban Quản lý thu và Phát triển người tham gia - BHXH Việt Nam, việc tăng mức hỗ trợ với nhóm tham gia BHXH tự nguyện là chính sách nhân văn, phù hợp thực tiễn, đáp ứng nhu cầu của người dân và góp phần bảo đảm an sinh xã hội. Việc điều chỉnh tăng mức hỗ trợ sẽ mở thêm cơ hội cho đông đảo người dân tham gia hệ thống BHXH. Thời gian qua, ngành BHXH các tỉnh, thành đã tham mưu cho UBND trình HĐND bổ sung kinh phí ngoài phần kinh phí trung ương chi trả nhằm tạo điều kiện hỗ trợ người dân tham gia BHXH tự nguyện để hưởng lương hưu và thẻ BHYT.

"Thực tế, chính quyền các cấp, hệ thống chính trị đều rất quan tâm đến chính sách BHXH tự nguyện, bởi người tham gia không chỉ được hưởng lương hưu hằng tháng, giúp ổn định cuộc sống khi về già mà còn được cấp thẻ BHYT miễn phí để chăm sóc sức khỏe trong suốt thời gian này. Vì vậy, một số địa phương đã kêu gọi tổ chức, nhà hảo tâm cùng hỗ trợ người tham gia từ tháng 7-2025" - ông Mến cho hay.

Đại diện BHXH Việt Nam cũng cho biết tính đến hết tháng 6-2025, đã có 22 địa phương (theo địa giới hành chính cũ) có chính sách hỗ trợ thêm cho người tham gia BHXH tự nguyện, ngoài mức hỗ trợ từ ngân sách trung ương. Mức hỗ trợ phổ biến cho hộ nghèo từ 10% - 30%, trong đó cao nhất là Hà Nội, Bà Rịa - Vũng Tàu, Khánh Hòa, Quảng Ninh và Vĩnh Phúc. Hộ cận nghèo được hỗ trợ từ 10% - 30%.

Ngoài ra, nhiều địa phương áp dụng chính sách hỗ trợ 100% mức đóng tối thiểu cho lực lượng dân quân, công an bán chuyên trách hoặc cán bộ thôn, ấp, như Bình Dương, Cần Thơ, Đồng Tháp, Quảng Ninh, Trà Vinh. Một số tỉnh linh hoạt theo đối tượng đặc thù, như Tây Ninh hỗ trợ 17% mức phụ cấp hằng tháng cho cán bộ không chuyên trách ấp, khu phố; Kiên Giang và Hậu Giang hỗ trợ 14% cho công an viên, dân quân, tổ trưởng...