Góp ý dự thảo Văn kiện Đại hội XIV: Phòng bệnh từ sớm, toàn diện chính là đầu tư cho tương lai

(NLĐO) - PGS-TS Trần Đắc Phu, nguyên Cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), cho rằng “phòng bệnh” là chiến lược trọng tâm để bảo vệ sức khỏe nhân dân.

Dự thảo các văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng đã được công bố để lấy ý kiến đóng góp của nhân dân.

Góp ý vào các dự thảo văn kiện, PGS-TS Trần Đắc Phu, Cố vấn cao cấp Trung tâm Đáp ứng khẩn cấp các sự kiện y tế công cộng, nguyên Cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), cho rằng trong bối cảnh dịch bệnh diễn biến phức tạp và các bệnh không lây nhiễm ngày càng gia tăng, việc chuyển hướng tư duy từ "chữa bệnh" sang "phòng bệnh" là yêu cầu cấp thiết.

Phòng bệnh từ sớm, từ xa

Theo PGS Phu, trải qua chặng đường xây dựng và phát triển, ngành y tế Việt Nam đã có những bước tiến vượt bậc, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu chăm sóc sức khỏe nhân dân. Việt Nam được cộng đồng quốc tế ghi nhận với nhiều chỉ số y tế vượt trội, hệ thống y tế không ngừng được củng cố, hoàn thiện từ Trung ương đến cơ sở.

Đội ngũ thầy thuốc ngày càng nâng cao trình độ chuyên môn, góp phần khẳng định vai trò và vị thế của y tế Việt Nam trong nỗ lực chăm sóc sức khỏe toàn dân và ứng phó các thách thức y tế toàn cầu.

Ngày 9-9-2025, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 72-NQ/TW về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân (Nghị quyết 72). Trong đó, Nghị quyết 72 xác định những thay đổi chiến lược, mang tính đột phá về quan điểm chăm sóc sức khỏe ban đầu và nâng cao năng lực, hiệu quả hoạt động của y tế dự phòng, y tế cơ sở - những "tấm lá chắn" đầu tiên của toàn bộ hệ thống y tế.

Nghị quyết 72 của Bộ Chính trị và chỉ đạo của Tổng Bí thư đã nhấn mạnh yêu cầu "chủ động phòng bệnh từ sớm, từ xa". Nghĩa là phải hành động ngay từ khi chưa phát sinh yếu tố nguy cơ, kiểm soát từ gốc để tránh bùng phát dịch và giảm thiểu số người mắc bệnh.

Phòng bệnh không chỉ là nhiệm vụ của ngành y tế mà còn là chiến lược bảo đảm an sinh xã hội và phát triển bền vững của quốc gia. Việc này không chỉ dừng ở cấp độ tiêm chủng hay kiểm soát dịch bệnh, mà là một quá trình liên tục qua bốn cấp độ dự phòng – từ kiểm soát yếu tố nguy cơ, phòng ngừa mắc bệnh, điều trị sớm hạn chế biến chứng đến phục hồi chức năng và ngăn ngừa tử vong.

"Nếu làm tốt dự phòng từ sớm, từ xa, chúng ta sẽ giảm đáng kể số người mắc bệnh, nhập viện và tử vong; đồng thời giảm gánh nặng chi phí cho hệ thống y tế và cho xã hội"- ông nói.

Đầu tư cho y tế cơ sở và chính sách phòng bệnh

Việt Nam cần có cách tiếp cận toàn diện trong công tác phòng bệnh, thay vì chỉ tập trung vào bệnh truyền nhiễm như trước. Hiện nay, các bệnh không lây nhiễm - như tim mạch, ung thư, tiểu đường, bệnh phổi mạn tính và rối loạn tâm thần - chiếm tới khoảng 70% tổng số ca tử vong. Chúng ta phải quan tâm đồng thời đến cả hai nhóm bệnh: truyền nhiễm và không lây nhiễm. Phòng bệnh bây giờ không chỉ là ngăn dịch, mà còn là phát hiện sớm, quản lý tốt sức khỏe để không mắc bệnh nặng.

Cùng đó, việc khám sức khỏe định kỳ, sàng lọc sớm, phát hiện yếu tố nguy cơ như tăng huyết áp, tiểu đường hay ung thư sớm… là hình thức phòng bệnh hiệu quả nhất. Khi phát hiện sớm, người dân được điều trị kịp thời, tránh biến chứng và tử vong, đồng thời giảm chi phí điều trị lâu dài.

"Tôi cho rằng muốn phòng bệnh hiệu quả, phải đầu tư đúng mức cho y tế cơ sở, vì đây là tuyến gần dân nhất, có vai trò quan trọng trong phát hiện sớm, quản lý và tư vấn sức khỏe cộng đồng. Y tế cơ sở chính là "người gác cổng" của hệ thống y tế. Nếu tuyến cơ sở mạnh, người dân được quản lý sức khỏe thường xuyên, phát hiện sớm bệnh, thì số ca phải điều trị ở tuyến trên sẽ giảm"- PGS Trần Đắc Phu nói.

Để đạt được điều đó, ông đề nghị nâng cao chế độ, chính sách cho cán bộ làm công tác y tế dự phòng, đặc biệt là những người trực tiếp tham gia phòng bệnh tại cộng đồng. Những người làm công tác phòng bệnh cần được hưởng chính sách đãi ngộ cao hơn, thậm chí phụ cấp đặc thù tới 100%, bởi họ là tuyến đầu trong bảo vệ sức khỏe nhân dân.

Bên cạnh đó, PGS Trần Đắc Phu nhấn mạnh cần hoàn thiện hệ thống chính sách và pháp luật về phòng bệnh, trong đó có Luật Phòng bệnh thay thế các quy định đã lạc hậu, đồng thời hình thành Quỹ phòng bệnh để bảo đảm nguồn lực lâu dài. Cùng với đó, nên mở rộng phạm vi chi trả của BHYT cho hoạt động dự phòng, vì "phòng bệnh cũng chính là chữa bệnh từ sớm".

Tiêm chủng và dinh dưỡng - nền tảng bảo vệ sức khỏe

Một trong những biện pháp quan trọng là mở rộng chương trình tiêm chủng, đưa thêm các loại vắc-xin như vắc-xin ngừa phế cầu, rotavirus, cúm, HPV… vào danh mục tiêm chủng mở rộng miễn phí. Đây là đầu tư lâu dài, tiết kiệm hơn nhiều so với chi phí điều trị khi bệnh đã xảy ra.

Cùng với đó, cần tăng cường truyền thông, hướng dẫn về dinh dưỡng hợp lý, lối sống lành mạnh, vận động thể chất để nâng cao sức đề kháng. Phòng bệnh phải gắn với nâng cao sức khỏe toàn dân, không chỉ dừng ở chống dịch.

Ngoài ra, cần thấy rõ tầm quan trọng của quản lý sức khỏe suốt đời cho người dân thông qua ứng dụng công nghệ số. Mỗi người cần có hồ sơ sức khỏe điện tử, được theo dõi từ khi sinh ra đến lúc già.

Hệ thống dữ liệu này sẽ giúp bác sĩ phát hiện sớm bất thường, theo dõi quá trình điều trị và đưa ra khuyến cáo phù hợp. Công nghệ số giúp y tế dự phòng chuyển từ thụ động sang chủ động. Khi có dữ liệu sức khỏe toàn dân, chúng ta có thể dự báo sớm xu hướng bệnh tật, điều chỉnh chính sách và can thiệp hiệu quả hơn.

"Đầu tư cho phòng bệnh là đầu tư cho phát triển bền vững. Một xã hội khỏe mạnh không chỉ giảm chi phí y tế mà còn nâng cao năng suất lao động, đảm bảo an sinh xã hội và góp phần thúc đẩy kinh tế. Thực tế cho thấy nếu làm tốt phòng bệnh, chúng ta không chỉ cứu người mà còn tiết kiệm cho ngân sách hàng nghìn tỷ đồng mỗi năm. Quan trọng hơn, đó là giúp người dân sống khỏe mạnh, sống lâu và hạnh phúc hơn"- PGS Trần Đắc Phu nêu rõ.

Theo PGS Trần Đắc Phu, trong chiến lược phát triển y tế quốc gia sắp tới, cần đặt mục tiêu "sống khỏe, sống thọ", tức không chỉ kéo dài tuổi thọ trung bình mà phải tăng số năm sống khỏe mạnh. Một quốc gia phát triển là quốc gia có người dân không chỉ sống lâu mà còn sống khỏe, sống có chất lượng.