Hai bác sĩ cùng tên và ca mổ lịch sử

Thành công của ca phẫu thuật lịch sử đầu tiên này đã ghi thêm mốc son mới cho nền y học nước nhà, đặc biệt trong lĩnh vực phẫu thuật mạch máu - tiết niệu

Các bác sĩ Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 (Hà Nội) vừa thiết lập một bước tiến cho y học Việt Nam khi thực hiện ca phẫu thuật song song vừa cắt vừa ghép một bộ phận cơ thể cho người bệnh đang đứng bên bờ vực sinh tử.

"Ngã ba tử thần"

Bệnh nhân là nữ, 37 tuổi, quê Đắk Lắk, được phát hiện khối phình khổng lồ động mạch thận trái tại rốn thận - vị trí được ví như "ngã ba tử thần" của hệ mạch thận. Hai tháng trước khi nhập viện, chị xuất hiện đau thắt lưng trái, thỉnh thoảng đau quặn từng cơn, không sốt, không lan. Sau khi khám nhiều nơi, chị được chẩn đoán phình khổng lồ động mạch thận trái. Một số bệnh viện lớn ở phía Nam chỉ định cắt bỏ thận để phòng ngừa vỡ mạch - biến chứng có thể đe dọa tính mạng.

Không cam lòng mất đi một quả thận vẫn còn chức năng, người bệnh đã tìm đến TS-BS Ngô Vi Hải, Chủ nhiệm Khoa Ngoại Lồng ngực - Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, với hy vọng có thể giữ lại sự sống cho quả thận. Bác sĩ Hải là một trong những chuyên gia phẫu thuật tim mạch hàng đầu, từng tham gia ê-kíp thực hiện ca ghép phổi đầu tiên từ người cho chết não tại Việt Nam. Tiếp nhận người bệnh đang trong tình trạng lo âu, ông nhìn nhận bệnh nhân có túi phình khổng lồ động mạch thận trái kích thước gần 5 cm, đã xuất hiện cơn đau thắt lưng - một dấu hiệu cảnh báo nguy cơ vỡ mạch.

Kết quả chụp CT cho thấy túi phình bao trùm toàn bộ các nhánh động mạch nuôi thận trên, giữa và dưới. Với cấu trúc phức tạp như vậy, các kỹ thuật can thiệp nội mạch như đặt stent hay bít túi phình đều không khả thi. Do túi phình rất lớn và nằm trong túi thận nên phải sửa chữa đồng loạt tất cả nhánh động mạch trong khu vực thận. "Trong tình huống này, nếu đặt stent sẽ làm tắc hoàn toàn dòng máu đến thận, còn cắt bỏ thận thì bệnh nhân sẽ mất đi một phần chức năng sống quan trọng" - bác sĩ Hải phân tích.

Sau khi hội chẩn, giải pháp duy nhất được các bác sĩ đưa ra là tái tạo hệ thống mạch máu của thận. Thế nhưng, một thách thức lớn nhất cho ca phẫu thuật, theo TS-BS Nguyễn Việt Hải, Chủ nhiệm Khoa Tiết niệu trên - Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, là thời gian thiếu máu nóng của thận. Khi các mạch bị kẹp để tiến hành sửa chữa, cơ quan này chỉ có thể chịu đựng tối đa 20 - 30 phút trước khi tổn thương không hồi phục. Với vị trí phình phức tạp, việc tái tạo mạch trong cơ thể là bất khả thi. Sau nhiều cuộc hội chẩn giữa Khoa Ngoại Lồng ngực và Khoa Tiết niệu trên, các bác sĩ thống nhất lựa chọn kỹ thuật ghép thận tự thân, đó là cắt thận ra khỏi cơ thể, tái tạo hệ thống mạch máu bên ngoài rồi ghép trả lại chính quả thận đó.

Hành trình níu lại sự sống

Nhớ lại quá trình thực hiện, bác sĩ Nguyễn Việt Hải cho hay ê-kíp đã thực hiện kỹ thuật nội soi lấy thận qua hố chậu trái, sau đó tái tạo toàn bộ hệ thống động mạch bằng tĩnh mạch hiển tự thân, bảo đảm dòng máu nuôi thận sau ghép. Đường mổ tại hố chậu trái được tận dụng làm vị trí ghép lại thận khi hoàn tất tái tạo mạch. "Ca phẫu thuật kéo dài gần 4 giờ, diễn ra thuận lợi, đúng như kế hoạch chúng tôi dự trù. Sau phẫu thuật, quả thận vừa tái tạo được tưới máu tốt, hoạt động ổn định. Sự phối hợp chặt chẽ giữa hai chuyên khoa giúp bảo đảm cả yếu tố mạch máu lẫn chức năng tiết niệu, mở ra hướng điều trị mới cho các tổn thương phức tạp của thận, đặc biệt là phình động mạch tại rốn thận" - bác sĩ Việt Hải kể tiếp.

Theo bác sĩ Việt Hải, trên thế giới rất ít các trường hợp có thể xử lý phình mạch động mạch thận phức tạp bằng kỹ thuật ghép thận tự thân và đây là trường hợp đầu tiên thực hiện thành công tại Việt Nam. Ghép thận là một trong những thành tựu nổi bật nhất của y học hiện đại. Ông cho hay đây là phương pháp điều trị hiệu quả, chất lượng cao và chi phí thấp hơn nhiều so với chạy thận nhân tạo hay lọc màng bụng cho người suy thận mạn giai đoạn cuối. Một bệnh nhân chạy thận phải đến bệnh viện 3 lần/tuần, cuộc sống gần như gắn liền với máy móc, mất khả năng lao động, trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội. Trong khi đó, người được ghép thận có thể sống khỏe, làm việc và hòa nhập cộng đồng như người bình thường.

Với thành công này, Việt Nam lần đầu tiên ứng dụng thành công kỹ thuật ghép thận tự thân, mở ra bước ngoặt mới trong điều trị phình mạch thận phức tạp. "Vì là ghép thận tự thân, người bệnh không cần dùng thuốc chống thải ghép. Đây chính là lợi thế lớn so với các ca ghép tạng thông thường" - chuyên gia về tiết niệu nhấn mạnh.

Dấn thân, sáng tạo

Tại Việt Nam, ghép thận là cột mốc mở đầu cho các kỹ thuật ghép tạng khác như gan, tim, phổi. Để thực hiện được một ca ghép thận thành công, cần sự phối hợp đồng bộ của nhiều chuyên khoa. Mỗi ca ghép không chỉ là thử thách về chuyên môn mà còn là sự hội tụ của tri thức, bản lĩnh và tinh thần đồng đội. TS-BS Ngô Vi Hải cho rằng ca phẫu thuật lần này là minh chứng cho tư duy đột phá và hiệu quả của mô hình điều trị đa chuyên khoa - xu hướng đang được các trung tâm y học hàng đầu thế giới theo đuổi. "Mỗi ca thành công không chỉ cứu sống một người bệnh mà còn mở ra hy vọCác bác sĩ hội chẩn trước khi phẫu thuật cho nữ bệnh nhân. Ảnh: NGỌC DUNGng cho nhiều trường hợp tương tự trong tương lai" - ông chia sẻ.

Từ chỉ định buộc phải cắt bỏ thận đến hồi sinh ngoạn mục một cơ quan quan trọng đối mặt nguy cơ mất chức năng, ca phẫu thuật thận lịch sử này tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 không chỉ khẳng định trình độ ngoại khoa của Việt Nam đang tiệm cận với thế giới mà còn thể hiện tinh thần sáng tạo, dấn thân và trách nhiệm của đội ngũ thầy thuốc quân y trong hành trình chinh phục những giới hạn của y học.

Theo các chuyên gia, phình động mạch thận là bệnh lý hiếm, chiếm tỉ lệ rất nhỏ trong các bệnh mạch máu. Nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời, túi phình có thể vỡ bất cứ lúc nào, gây chảy máu ổ bụng ồ ạt, đe dọa tính mạng người bệnh. Trước đây, hầu hết trường hợp phình mạch rốn thận đều phải cắt bỏ thận hoặc bít mạch, khiến bệnh nhân mất hoàn toàn chức năng cơ quan. Thành công của ca phẫu thuật này chứng minh rằng với kỹ thuật ngoại khoa tinh vi và sự phối hợp liên chuyên khoa sâu, các bác sĩ hoàn toàn có thể bảo tồn cơ quan mà vẫn bảo đảm an toàn tuyệt đối cho người bệnh. Ê-kíp phẫu thuật đang tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện quy trình để triển khai kỹ thuật ghép thận tự thân thường quy, giúp giảm tỉ lệ mất thận do phình động mạch và mở rộng cơ hội điều trị cho nhiều bệnh nhân hơn.

Ca phẫu thuật đặc biệt này không chỉ là chiến thắng của tri thức y học mà còn là câu chuyện nhân văn về khát vọng cứu người, về niềm tin và nỗ lực không ngừng của những trái tim người thầy thuốc. 

ĐƠN VỊ ĐỒNG HÀNH