Hiện đại hóa nghiên cứu khí hậu, môi trường

Việt Nam đang từng bước xây dựng nền tảng khoa học - công nghệ để chủ động thích ứng và phát triển bền vững

 Việt Nam đang từng bước hình thành mạng lưới quan trắc hiện đại, hướng tới xây dựng mạng lưới quan trắc quốc gia và trung tâm dữ liệu khí hậu - môi trường đạt chuẩn quốc tế đầu tiên

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp, Việt Nam đang từng bước xây dựng nền tảng khoa học - công nghệ để chủ động thích ứng và phát triển bền vững. Một trong những bước đi chiến lược là việc hình thành 2 trạm quan trắc hiện đại về biển, khí hậu và đất liền tại tỉnh Gia Lai mới đây.

Ý nghĩa chiến lược

Giữa tháng 10-2025, tại Trung tâm Khoa học và Giáo dục liên ngành quốc tế (ICISE), phường Quy Nhơn Nam, tỉnh Gia Lai, hội thảo "Thành lập các trạm quan trắc biển, khí hậu và đất liền tại tỉnh Gia Lai" đã diễn ra.

Hội thảo quy tụ nhiều nhà khoa học trong nước và quốc tế, đại diện các bộ, ngành, viện nghiên cứu, doanh nghiệp và chính quyền địa phương. Việc thành lập các trạm quan trắc nêu trên sẽ góp phần hình thành mạng lưới quan trắc quốc gia và trung tâm dữ liệu khí hậu - môi trường đạt chuẩn quốc tế đầu tiên tại Việt Nam.

GS Trần Thanh Vân - Chủ tịch Hội Khoa học gặp gỡ Việt Nam, Giám đốc ICISE - cho biết hội thảo nhằm hoàn thiện đề án xây dựng 2 trạm quan trắc môi trường biển và hải dương học hiện đại, tích hợp giữa quan trắc tại chỗ và khai thác dữ liệu vệ tinh. Đây là dự án khoa học - công nghệ quy mô lớn, có ý nghĩa chiến lược trong việc cung cấp dữ liệu nghiên cứu, hỗ trợ quản lý tài nguyên và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Một trong 2 trạm quan trắc sẽ thu nhận tín hiệu từ BIOMASS - vệ tinh chuyên theo dõi sinh khối và rừng, do Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA) vận hành. Dữ liệu thu được sẽ phục vụ việc đo lường, giám sát rừng, phát thải carbon và quản lý tài nguyên thiên nhiên. Mục tiêu chung của dự án là xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về môi trường và tài nguyên, phục vụ nghiên cứu khoa học, hoạch định chính sách và phát triển bền vững.

Ông Trương Quang Phong, Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Gia Lai, khẳng định tỉnh cam kết phối hợp chặt chẽ với các đối tác trong và ngoài nước để sớm triển khai dự án, đưa công trình vào hoạt động thực tế, mang lại lợi ích thiết thực cho cộng đồng và nghiên cứu khoa học.

Tiếp cận đa ngành

Giai đoạn đầu, dự án sẽ triển khai thí điểm 2 trạm quan trắc tại khu vực ICISE - nơi có điều kiện tự nhiên đa dạng, gồm núi, đồi, đồng bằng ngập lũ, đầm phá và vùng ven biển miền Trung.

Hai trạm này sẽ đảm nhận nhiều chức năng: giám sát chất lượng nước biển, đa dạng sinh học; theo dõi biến động rừng, đánh giá việc hấp thụ carbon; giám sát khí nhà kính, hạn hán, sụt lún và xói mòn đất.

Tại những phiên làm việc chuyên đề, các nhóm chuyên gia đã xác định rõ hướng nghiên cứu trọng tâm cho từng trạm, gồm: quan trắc biến đổi đại dương - như a xít hóa, nhiệt độ, mực nước biển dâng; giám sát khí quyển; lập bản đồ rủi ro thiên tai trên đất liền. Các hoạt động sẽ được triển khai theo hướng kết hợp dữ liệu thu thập thực địa với dữ liệu vệ tinh, nhằm bảo đảm thông tin được cập nhật liên tục, chính xác và có độ tin cậy cao.

Điểm nhấn quan trọng của hội thảo là cách tiếp cận đa ngành trong nghiên cứu khí hậu. Các chuyên gia nhấn mạnh để nắm bắt và dự báo chính xác tác động của hiện tượng biến đổi khí hậu, cần sự phối hợp giữa nhiều lĩnh vực như khí tượng, hải dương học, sinh thái, nông nghiệp, khoa học - xã hội và kinh tế. Khi dữ liệu được tích hợp đầy đủ, việc hoạch định chính sách thích ứng mới thực sự hiệu quả và bền vững.

Hội thảo cũng đề cập việc huy động nguồn lực trong và ngoài nước - từ nhân lực, hạ tầng kỹ thuật đến cơ chế chia sẻ dữ liệu mở - nhằm phục vụ cộng đồng nghiên cứu, cơ quan quản lý và các nhà hoạch định chính sách.

Theo đánh giá của các chuyên gia, dự án không chỉ mang lại lợi ích khoa học mà còn mở rộng hợp tác quốc tế trong lĩnh vực quan trắc môi trường. Từ đó, giúp Việt Nam chủ động hơn trong việc ứng phó với biến đổi khí hậu và thực hiện các cam kết giảm phát thải carbon.

Một chuyên gia quốc tế nhận định: "Việc thành lập 2 trạm quan trắc tại Gia Lai mang ý nghĩa khoa học và thực tiễn sâu sắc. Đây sẽ là trung tâm dữ liệu quan trọng, hỗ trợ quá trình quản lý, cảnh báo sớm thiên tai, đồng thời phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, gắn với bảo vệ môi trường".

Từ Gia Lai - một địa phương miền Trung giàu tiềm năng khoa học và sinh thái, Việt Nam đang từng bước hình thành mạng lưới quan trắc hiện đại, hướng tới xây dựng hệ thống dữ liệu thống nhất phục vụ phát triển bền vững và thích ứng với tình trạng biến đổi khí hậu.