Hoán cải xe máy: Cần một lộ trình thực tế hơn
Mục tiêu giảm phát thải là hoàn toàn đúng đắn nhưng có lẽ vấn đề nằm ở cách tiếp cận. Thay vì hoán cải, giải pháp thay thế dường như là một hướng đi phù hợp hơn
Đề xuất hoán cải xe máy chạy xăng thành xe điện, nằm trong dự thảo kế hoạch giảm phát thải khí nhà kính của Sở Xây dựng TP HCM, ngay lập tức đã tạo ra một làn sóng tranh luận. Mục tiêu của đề xuất là cao cả: giảm ô nhiễm, hướng tới một đô thị xanh.
Tuy nhiên, từ ý tưởng đến thực tế vẫn còn một khoảng cách. Và trong trường hợp này, đó là những thách thức về pháp lý, tính hợp lý về kinh tế và những băn khoăn về an toàn kỹ thuật.
Vấn đề cần xem xét đầu tiên và cũng là thách thức lớn nhất, chính là hành lang pháp lý. Các chuyên gia đã chỉ ra Thông tư 85/2014 của Bộ Giao thông Vận tải quy định rất rõ về việc cải tạo xe cơ giới. Đáng nói, việc thay đổi từ động cơ đốt trong sang động cơ điện (tức hoán cải) lại không nằm trong danh mục được phép đối với xe mô tô, xe máy.
Quy định này không phải tự nhiên mà có. Nó được xây dựng dựa trên các tính toán nghiêm ngặt về an toàn kỹ thuật. Một chiếc xe máy được thiết kế đồng bộ từ khung sườn, hệ thống treo, trọng tâm... để vận hành với động cơ xăng. Việc can thiệp, thay thế bằng một hệ thống pin và mô-tơ điện sẽ làm thay đổi hoàn toàn kết cấu chịu lực và trọng tâm của xe.
Kế đến là bài toán về hiệu quả kinh tế. Chi phí để hoán cải một chiếc xe là bao nhiêu? Bộ phận đắt đỏ nhất của xe điện chính là pin và bộ điều khiển (IC). Một bộ pin lithium đủ tốt, bảo đảm an toàn và quãng đường di chuyển, cùng mô-tơ điện chất lượng thì chi phí có thể lên đến 15 triệu đồng, thậm chí 20 triệu đồng.
Với số tiền đó, người dân hoàn toàn có thể mua một chiếc xe máy điện phổ thông mới 100%, được bảo hành chính hãng và thiết kế đồng bộ. Vậy, liệu người dân có sẵn lòng bỏ ra một khoản tiền lớn để cải tạo một chiếc xe cũ kỹ, trong khi rủi ro về an toàn và hiệu suất vận hành là điều chưa thể bảo đảm? Đề xuất này, nếu không cẩn trọng, có thể tạo thêm gánh nặng chi phí cho người dân.
Một băn khoăn lớn khác là rủi ro kỹ thuật và an toàn cháy nổ. Một chiếc xe hoán cải, về bản chất, là một chiếc xe đã can thiệp vào kết cấu. Không gian trên xe máy vốn chật hẹp. Việc lắp đặt một khối pin lớn vào khung sườn cũ, không có các tiêu chuẩn an toàn về tản nhiệt, chống va đập và chống nước, sẽ tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn khi vận hành.
Ai sẽ thực hiện việc hoán cải này? Những cơ sở nhỏ lẻ? Ai sẽ kiểm định chất lượng và cấp phép lưu hành cho hàng triệu chiếc xe này? Khi xảy ra cháy nổ, ai chịu trách nhiệm? Hạ tầng sạc cho các loại pin không đồng nhất này sẽ được giải quyết ra sao? Quá nhiều câu hỏi về an toàn cần được làm rõ.
Rõ ràng, mục tiêu giảm phát thải là hoàn toàn đúng đắn. Nhưng có lẽ vấn đề nằm ở cách tiếp cận. Thay vì hoán cải, giải pháp thay thế dường như là một hướng đi phù hợp hơn.
Thay vì một ý tưởng còn nhiều vướng mắc, điều thành phố cần là những chính sách hỗ trợ khả thi: trợ giá, xây dựng các chương trình thu cũ đổi mới hấp dẫn, bắt tay với các nhà sản xuất để có chính sách ưu đãi cho người dân chuyển đổi sang xe điện mới. Quan trọng hơn, thành phố phải đi trước một bước bằng cách phát triển hạ tầng trạm sạc công cộng một cách bài bản.