Học tập, nâng cao trình độ: Con đường thoát nghèo bền vững

(NLĐO) - Giáo dục giúp người dân có tri thức, kỹ năng nghề, năng lực thích ứng với thay đổi để mở ra cơ hội thoát nghèo bền vững và vươn lên trong cuộc sống.

Trong nhiều năm qua, giảm nghèo đa chiều đã trở thành ưu tiên lớn của Việt Nam. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng yếu tố quyết định để bảo đảm tính bền vững chính là đầu tư cho giáo dục, đặc biệt tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi và các địa bàn khó khăn.

Thống kê từ nhiều chương trình mục tiêu cho thấy, những hộ có con em được học hành đến nơi đến chốn có tỉ lệ tái nghèo thấp hơn 3-4 lần so với những hộ thiếu cơ hội tiếp cận giáo dục. Điều đó chứng minh rằng giáo dục không chỉ giúp tăng thu nhập mà còn tạo ra năng lực chủ động để người dân tự vươn lên.

Giáo dục - nền tảng quan trọng nhất của giảm nghèo

Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 đã đánh dấu bước quan trọng khi đưa nội dung đào tạo nghề và giải quyết việc làm thành một dự án riêng. Đây là một thay đổi trong cách tiếp cận giảm nghèo, thay vì chỉ hỗ trợ trực tiếp bằng tiền mặt hay hiện vật, chương trình tập trung nâng cao năng lực, kỹ năng cho người lao động nghèo, giúp họ tự tạo việc làm và có thu nhập bền vững.

Theo báo cáo của Chương trình, đã có 146 cơ sở giáo dục nghề nghiệp được đầu tư về cơ sở vật chất và trang thiết bị; 131 bộ chuẩn giáo dục nghề nghiệp cùng 1.981 chương trình, giáo trình và học liệu được xây dựng, góp phần trực tiếp nâng cao chất lượng đào tạo. Đồng thời, 9.461 lượt nhà giáo và cán bộ quản lý cũng được bồi dưỡng, nâng cao năng lực chuyên môn. Tại nhiều địa phương, các lớp đào tạo nghề gắn với sinh kế thực tế như trồng trọt, chăn nuôi, may mặc hay chế biến nông sản... đã giúp hàng nghìn hộ nghèo tăng thu nhập, ổn định cuộc sống và tự tin vươn lên.

Tại Thanh Hóa, hành trình giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 không chỉ dừng lại ở những chính sách hỗ trợ cơ bản, mà còn mang đến một "luồng sinh khí mới" cho đời sống người dân nông thôn thông qua việc phát triển giáo dục nghề nghiệp và tạo việc làm lâu dài. Nhiều câu chuyện đổi đời từ dạy nghề đã được ghi nhận. Anh Thao Văn Tông, người dân tộc Thái ở bản Pá Hộc (xã Nhi Sơn), từ hộ nghèo quanh năm bám nương lúa, đồi ngô, nhưng nhờ được học cách chăn nuôi bò và mạnh dạn vay vốn Ngân hàng Chính sách xã hội, giờ đây kinh tế gia đình ổn định, trở thành hộ khá của bản.

Theo thống kê, các xã đã mở 97 lớp với 2.557 học viên tham gia học nghề; các cơ sở đào tạo nghề nghiệp trên địa bàn tỉnh thực hiện tuyển sinh cho 83.380 người; mở hơn 20 lớp đào tạo nghề trình độ sơ cấp và dưới 3 tháng cho trên 700 người lao động, tập trung chủ yếu vào các ngành, nghề như: đan lát thủ công; trồng trọt, chăn nuôi; nghiệp vụ du lịch gia đình; chế biến lâm sản; kỹ thuật chế biến món ăn. Tổ chức đào tạo bồi dưỡng nhà giáo, người dạy nghề và kỹ năng mềm cho cán bộ, nhà giáo giáo dục nghề nghiệp làm công tác tư vấn hướng nghiệp cho 320 người; 11 lớp tập huấn kiến thức kỹ năng khởi nghiệp cho 660 học sinh, sinh viên; 10 hội nghị tập huấn nâng cao năng lực cho đội ngũ làm công tác tuyên truyền chính sách pháp luật về giáo dục nghề nghiệp cho 600 người; 7 ngày hội tư vấn, hướng nghiệp cho hơn 2.100 học sinh, sinh viên.

Phát triển giáo dục nghề nghiệp cho người dân - tạo nền tảng sinh kế

Trong những năm qua, công tác giáo dục nghề nghiệp luôn được xác định là "mũi nhọn" trong chiến lược giảm nghèo bền vững. Tiểu dự án 1 của Dự án 4 hướng tới mục tiêu phát triển giáo dục nghề nghiệp cả về quy mô và chất lượng, đồng thời gắn chặt đào tạo nghề với nhu cầu việc làm thực tế tại địa phương.

Nhờ sự vào cuộc đồng bộ của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (trước đây) nay cơ quan chủ quản của Chương trình là Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đã cùng các địa phương triển khai dự án, đến nay đã có 177.767 lao động thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo được hỗ trợ đào tạo kỹ năng nghề. Có 146 cơ sở giáo dục nghề nghiệp được đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị; 131 bộ chuẩn giáo dục nghề nghiệp cùng 1.981 chương trình, giáo trình, học liệu được xây dựng, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy. Bên cạnh đó, 9.461 lượt nhà giáo và cán bộ quản lý đã được đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn.

Những con số ấy không chỉ thể hiện sự phát triển về lượng mà còn phản ánh chuyển biến về chất của hệ thống giáo dục nghề nghiệp vùng nghèo, vùng khó khăn. Ở nhiều địa phương, các lớp học nghề gắn với sinh kế thực tế như trồng trọt, chăn nuôi, may mặc, chế biến nông sản… đã giúp hàng nghìn hộ nghèo có thêm thu nhập ổn định, tự tin vươn lên.

Ông Lê Văn Quý, một học viên lớp dạy nghề cơ khí ở phường Tân Mai, tỉnh Nghệ An chia sẻ: Trước đây tôi chỉ làm thuê, thu nhập bấp bênh. Sau khi học nghề, tôi mở được xưởng nhỏ, nhận thêm thợ địa phương, cuộc sống khá lên từng ngày. Câu chuyện của ông Quý cũng là minh chứng cho sức lan tỏa của các mô hình "đào tạo gắn với việc làm", tạo nền tảng vững chắc cho phát triển sinh kế lâu dài.

Một điểm sáng khác của Dự án 4 là Tiểu dự án 2 - Hỗ trợ người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, đây được xem là hướng đi chiến lược giúp người lao động vùng nghèo có cơ hội học tập, làm việc và tích lũy kinh nghiệm từ các thị trường lao động quốc tế. 

Tính đến nay, hơn 10.000 lượt người lao động ở các huyện nghèo (cũ), xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo đã được hỗ trợ đào tạo và hoàn thiện thủ tục để đi làm việc ở nước ngoài. Trong đó, 4.395 người đã xuất cảnh, đạt 77% kế hoạch giai đoạn 2021–2025. Ngoài ra, 596 người lao động được hỗ trợ tham gia các khóa đào tạo nâng cao trình độ ngoại ngữ theo các hiệp định ký kết giữa Chính phủ Việt Nam và các nước tiếp nhận lao động, đạt 50% kế hoạch cả giai đoạn. Gần 46.000 lượt người lao động và thân nhân đã được tư vấn, cung cấp thông tin về các chương trình xuất khẩu lao động an toàn, hợp pháp.

Việc hỗ trợ người nghèo đi làm việc ở nước ngoài không chỉ tạo nguồn thu nhập đáng kể mà còn giúp họ thay đổi tư duy, tác phong, tiếp cận tri thức, kỹ năng nghề nghiệp hiện đại. Nhiều người sau khi hoàn thành hợp đồng trở về đã sử dụng vốn tích lũy để mở xưởng, đầu tư sản xuất, trở thành những "hạt nhân" lan tỏa tinh thần làm ăn, vươn lên thoát nghèo tại quê hương.

Cùng với đào tạo nghề và xuất khẩu lao động, Tiểu dự án 3 – Hỗ trợ việc làm bền vững được xem là "mắt xích" quan trọng để hoàn thiện chuỗi chính sách việc làm cho người nghèo. Mục tiêu của Tiểu dự án là đa dạng hóa các hoạt động giao dịch việc làm, cung cấp thông tin thị trường, kết nối cung - cầu lao động, giúp người lao động có cơ hội việc làm ổn định, phù hợp với năng lực....