Giảm nghèo thông tin: Nhận thức đúng là chìa khóa thoát nghèo

Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 57 năm 2024 về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Nghị quyết được kỳ vọng trở thành động lực quan trọng thúc đẩy phát triển lực lượng sản xuất hiện đại, hoàn thiện quan hệ sản xuất, đổi mới phương thức quản trị quốc gia, phát triển kinh tế - xã hội, ngăn chặn nguy cơ tụt hậu và đưa đất nước bứt phá trong kỷ nguyên mới. Quan điểm chỉ đạo xuyên suốt của Nghị quyết 57 đã tạo tác động rõ nét trên nhiều lĩnh vực, trong đó có công tác giảm nghèo bền vững tại các địa phương.

Giảm nghèo về thông tin rất quan trọng

Trong bối cảnh đó, công tác truyền thông và giảm nghèo thông tin giữ vai trò đặc biệt quan trọng. Dự án 6 thuộc Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 hướng tới hỗ trợ hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo và người dân tại huyện nghèo, xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển, hải đảo sử dụng dịch vụ viễn thông, tiếp cận thông tin và giảm nghèo về thông tin. Đồng thời, dự án nâng cao năng lực hệ thống thông tin cơ sở; bảo đảm 100% xã đặc biệt khó khăn, xã đảo, huyện đảo có đài truyền thanh hoạt động hiệu quả, phục vụ tốt công tác tuyên truyền và quản lý địa phương.

Dự án 6 cũng tập trung tăng cường thông tin phục vụ nhiệm vụ chính trị, cung cấp thông tin thiết yếu cho xã hội, đặc biệt là thông tin dành cho miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo và các xã có tỷ lệ hộ nghèo cao. Nội dung truyền thông bao gồm kiến thức, kỹ năng, mô hình, kinh nghiệm sản xuất - kinh doanh; đồng thời nâng cao nhận thức và trách nhiệm của toàn xã hội, nhất là người nghèo, trong công tác giảm nghèo và bảo đảm an sinh bền vững.

Trong 5 năm qua, Tiểu dự án "Giảm nghèo thông tin" đạt nhiều kết quả tích cực. Các địa phương đã phát hành ấn phẩm điện tử, cẩm nang cơ chế chính sách, tài liệu hỏi - đáp về Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững 2021-2025; ban hành sổ tay nghiệp vụ hướng dẫn thực hiện dự án đa dạng hóa sinh kế, mô hình giảm nghèo; sổ tay hướng dẫn cán bộ hỗ trợ sản xuất theo chương trình.

Việc giảm nghèo thông tin được triển khai đồng bộ từ đầu tư hạ tầng, trang bị máy tính, internet, mạng di động và các phương tiện truyền thông cho vùng khó khăn, tạo nền tảng tiếp cận tri thức. Trên cơ sở đó, chương trình đa dạng hóa nội dung, cung cấp thông tin phù hợp từng nhóm đối tượng, từ kiến thức thị trường đến bình đẳng giới, sức khỏe sinh sản, giúp người dân dễ áp dụng vào đời sống. Hình thức truyền thông cũng được đổi mới qua sinh hoạt cộng đồng, câu lạc bộ, nền tảng số và các công cụ hiện đại, nâng cao hiệu quả lan tỏa thông tin. Cuối cùng, chương trình chú trọng xây dựng cơ sở dữ liệu hộ nghèo, cận nghèo nhằm phục vụ xác định, phân loại và đánh giá chính sách chính xác, minh bạch hơn.

Tiếp cận thông tin về các mô hình giảm nghèo

Tại nhiều địa phương, tiểu dự án Giảm nghèo về thông tin thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021–2025 về giảm nghèo bền vững đang được triển khai và mang lại kết quả tích cực. Xã Định Hóa (Thái Nguyên) hiện có 340 hộ nghèo và cận nghèo, gồm 140 hộ nghèo (2,56%) và 200 hộ cận nghèo (3,66%). Dù tỷ lệ không cao so với các xã miền núi, nguy cơ tái nghèo vẫn hiện hữu nếu thiếu giải pháp căn cơ. Hạn chế về thông tin, kiến thức sản xuất và kỹ năng số cũng là rào cản lớn trong cải thiện sinh kế.

Theo bà Bùi Thị Thu Hương, Trưởng phòng Thông tin - Báo chí - Xuất bản (Sở VN-TT-DL Thái Nguyên), giảm nghèo thông tin là cung cấp thông tin thiết yếu phục vụ nhu cầu của người dân, phát trên hệ thống thông tin nguồn của tỉnh và loa truyền thanh. Nhờ nỗ lực của Sở, 100% hộ dân tại các xã còn nhiều khó khăn như Thần Sa, Sảng Mộc, Võ Nhai đã được tiếp cận thông tin giảm nghèo bền vững; đồng thời hệ thống cơ sở vật chất của đài truyền thanh xã được tăng cường với 39 cụm loa ứng dụng công nghệ thông tin – viễn thông.

Đơn cử, công tác giảm nghèo tại Định Hóa, Thái Nguyên từng gặp nhiều trở ngại, nhất là tiêu chí tiếp cận thông tin. Địa hình đồi núi phức tạp, nhiều xóm xa trung tâm, giao thông xuống cấp và thường xuyên sạt lở mùa mưa khiến việc đi lại, tiếp cận dịch vụ xã hội của người dân gặp nhiều khó khăn. Trước thực tế đó, Đảng ủy và UBND xã đổi mới phương thức tiếp cận, đa dạng hóa hình thức tuyên truyền và đặt người dân vào vị trí trung tâm, coi thông tin là "chìa khóa" phát triển.

Định Hóa phát huy vai trò người có uy tín như lãnh đạo xóm, bí thư chi bộ, trưởng ban công tác mặt trận, những người am hiểu địa bàn, có khả năng vận động và được dân tín nhiệm. Họ là cầu nối giữa chính quyền và người dân, truyền tải chủ trương, chính sách bằng tiếng dân tộc gắn với ví dụ cụ thể, dễ hiểu và dễ áp dụng.

Song song đó, xã triển khai nhiều kênh tuyên truyền: họp xóm, hội nghị thôn bản, các cuộc thi tìm hiểu pháp luật, sinh hoạt đoàn thể. Chính quyền phát hành tài liệu minh họa bằng hình ảnh phù hợp với đồng bào dân tộc; ưu tiên cán bộ biết tiếng Tày, Nùng, Dao tham gia tuyên truyền để tăng sự gần gũi.

Nhờ cách làm này, nhận thức của người dân về giảm nghèo, phát triển kinh tế và chuyển đổi số chuyển biến rõ rệt. Nhiều hộ chủ động tìm kiếm thông tin chính thống, áp dụng kỹ thuật mới vào trồng trọt, chăn nuôi, tích cực tham gia các chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững, xây dựng nông thôn mới và phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số.

Tại tỉnh Cao Bằng, gia đình chị Lầu Thị Sài ở xóm Tềnh Cà Lừa, xã Trường Hà, một trong những hộ thoát nghèo đầu tiên của xóm, cho biết nhờ dành thời gian xem truyền hình, đọc báo để học các mô hình kinh tế hiệu quả của tỉnh, huyện, cùng với sự tuyên truyền, vận động của cán bộ xã tham gia các lớp tập huấn nuôi gà, nuôi lợn…, gia đình đã dần thay đổi nhận thức. Từ đó, chị chuyển sang trồng cỏ voi nuôi bò, nuôi lợn và đến nay đã thoát nghèo.

Tại Lào Cai, nơi có hơn 30 dân tộc sinh sống, công tác giảm nghèo thông tin được đẩy mạnh trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số, giúp người dân thay đổi nhận thức và quyết tâm vươn lên thoát nghèo bền vững. Chị Tẩn Tả Mẩy, Giám đốc Hợp tác xã Cộng đồng Dao đỏ, thành lập hợp tác xã năm 2015 với mong muốn hỗ trợ phụ nữ dân tộc không phải đi bán hàng rong gây ảnh hưởng đến hình ảnh du lịch địa phương. Hợp tác xã kinh doanh các sản phẩm, dịch vụ thuốc tắm truyền thống. Thông qua hoạt động truyền thông, câu chuyện vượt khó của chị Mẩy và hiệu quả mô hình đã được lan tỏa, tạo động lực để nhiều phụ nữ Dao đỏ mạnh dạn khởi nghiệp theo.

Có thể thấy giảm nghèo thông tin là một trong những tiểu dự án quan trọng của Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2025 về giảm nghèo bền vững. Nhờ đó, người dân nắm rõ chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước, thay đổi nhận thức, không còn tâm lý trông chờ, ỷ lại mà chủ động vươn lên.

Trong hành trình giảm nghèo bền vững, việc giúp người dân tiếp cận đầy đủ chính sách, pháp luật là "chìa khóa" mở ra cơ hội thoát nghèo. Thực tế cho thấy nhiều hộ nghèo bị bỏ lỡ hỗ trợ do thiếu thông tin, không tiếp cận được các chính sách như vay vốn, đào tạo nghề, chuyển đổi việc làm. Triển khai đồng bộ các giải pháp giảm nghèo thông tin sẽ giúp người dân tiếp cận chính sách kịp thời, tạo công bằng trong thụ hưởng và bảo đảm an sinh xã hội.

Thông qua tuyên truyền, người dân, đặc biệt các hộ nghèo, cận nghèo và đồng bào dân tộc thiểu số  biết lựa chọn mô hình sản xuất phù hợp, áp dụng tiến bộ kỹ thuật, tổ chức sản xuất theo nhu cầu thị trường. Thay vì manh mún, tự phát như trước, khi có đầy đủ thông tin, người dân biết sản xuất gì, bán cho ai, hình thành vòng tròn khép kín giữa sản xuất, tiêu dùng, thu nhập.