Khai phóng sức bật cho siêu đô thị: Những tiền đề quan trọng

TP HCM đang nắm giữ những lợi thế, cơ hội hiếm có để vươn mình thành siêu đô thị kinh tế, tài chính, khoa học - công nghệ hàng đầu khu vực và thế giới.

Nhận diện và phát huy thế mạnh từng địa phương, tối ưu hóa cơ chế đặc thù... là những căn cứ giúp TP HCM vươn xa, bay cao

Điều kiện thuận lợi

Việc TP HCM hợp nhất với tỉnh Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu được đánh giá là bước ngoặt trong lịch sử phát triển đô thị Việt Nam. Bước ngoặt này mở ra cơ hội tăng sức hút đầu tư, kết nối hạ tầng, chuỗi sản xuất cũng như tiếp cận nguồn tài chính, công nghệ tiên tiến và nâng tầm vị thế quốc tế cho TP HCM.

Với thế mạnh là những địa phương phát triển hàng đầu, 3 tỉnh, thành hợp nhất đã tạo nên một thực thể hành chính - kinh tế đặc biệt, bổ sung cho nhau khá hoàn chỉnh, tái cấu trúc không gian phát triển theo tư duy "1 trung tâm, 3 vùng, 1 đặc khu".

TS Đỗ Thiên Anh Tuấn, Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright, nhận định sau sáp nhập, không gian TP HCM được mở rộng là điều kiện thuận lợi để tổ chức và cấu trúc lại đô thị theo hướng một siêu đô thị đa trung tâm.

Từ đó, việc quy hoạch cần theo mô hình rõ ràng, gồm trung tâm tài chính - công nghệ - dịch vụ - thương mại quốc tế tại lõi TP HCM; thủ phủ công nghiệp sản xuất và logistics tại Bình Dương trước đây và phía Đông Đồng Nai; cụm cảng biển quốc tế, năng lượng, du lịch cao cấp tại khu vực ven biển Vũng Tàu và Cần Giờ.

Cấu trúc rõ ràng này tạo ra sự phân bổ hợp lý về dân cư, kinh tế, đồng thời khai thác tối đa lợi thế đặc trưng của từng khu vực. Không gian đô thị mới sẽ phát triển mở, hướng biển, liên kết chặt chẽ các trung tâm chức năng với nhau bằng hạ tầng giao thông hiện đại, giúp tạo sức mạnh tổng hợp và nâng cao khả năng cạnh tranh quốc tế.

Siêu cụm cảng biển quốc tế Cái Mép - Thị Vải - Cần Giờ sẽ đóng vai trò trung tâm trung chuyển quốc tế, kết nối mạnh mẽ nền kinh tế Việt Nam với chuỗi cung ứng toàn cầu. Theo TS Đỗ Thiên Anh Tuấn, đây là điểm nhấn chiến lược, định vị TP HCM như một trung tâm logistics và cảng biển hàng đầu Đông Nam Á.

Tối ưu không gian phát triển

Theo Dự thảo Báo cáo Chính trị Đại hội Đại biểu Đảng bộ TP HCM lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030, những nhiệm vụ trọng tâm trong nhiệm kỳ tới của thành phố là kiến trúc lại không gian phát triển theo tư duy đa cực - tích hợp - siêu kết nối; huy động mọi nguồn lực đầu tư xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng phát triển đồng bộ, văn minh, hiện đại. 

Giải pháp cụ thể là đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, tập trung khai thác nguồn lực đất đai và giá trị tăng lên từ đất cho đầu tư phát triển hạ tầng…

Trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động về "những việc cần làm ngay" đối với siêu đô thị TP HCM nhằm khai thác thế mạnh sau sáp nhập, GS-TS Hoàng Văn Cường, Ủy viên Ủy ban Kinh tế - Tài chính của Quốc hội, cho rằng thành phố cần một sơ đồ tổng thể, phân bố lại không gian phát triển. 

Ông nhìn nhận việc "phân vai" khu vực nào trở thành trung tâm thương mại, dịch vụ; khu vực nào là trung tâm phát triển công nghiệp; khu vực nào là trung tâm y tế, giáo dục hay trung tâm tài chính phải rõ ràng để tạo nên sự kết nối. Khi đó, thành phố vừa phát huy được lợi thế về quy mô, vừa tập trung được nguồn lực cho đầu tư.

Trên cơ sở này, TP HCM cần quy hoạch lại hệ thống kết cấu hạ tầng, tạo sự phân bổ không gian hợp lý gắn kết chặt chẽ và hỗ trợ lẫn nhau. Muốn vậy, cần đổi mới trong tư duy phát triển, mọi thứ thực hiện đồng bộ từ Trung ương đến địa phương.

Nếu trước đây, quản trị ở địa phương phụ thuộc rất nhiều vào cơ chế, chính sách từ Trung ương thì hiện nay, việc phân cấp, phân quyền đang được đẩy mạnh. 

"Địa phương phải được trao quyền, phải dám quyết và dám tự quyết những vấn đề của mình. Do đó, chúng ta cần trao quyền tự quyết nhiều hơn cho địa phương, nhất là siêu đô thị như TP HCM" - GS-TS Hoàng Văn Cường nhấn mạnh

"Cẩm nang" bứt phá

ThS Nguyễn Trúc Vân - Giám đốc Trung tâm Mô phỏng và Dự báo kinh tế - xã hội, Viện Nghiên cứu Phát triển TP HCM - cho rằng thành phố cần đầu tư đồng bộ hạ tầng giao thông, đô thị thông minh, bền vững.

Hệ thống hạ tầng kế thừa từ 3 địa phương cũ nên được kết nối liền mạch để tạo động lực tăng trưởng. 

Ngoài ra, TP HCM cần ưu tiên những dự án như đường cao tốc, Vành đai 3, Vành đai 4, Quốc lộ 13; tập trung hoàn thành đường sắt đô thị, cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ và hệ thống logistics liên vùng, nhằm giảm thời gian vận chuyển hàng hóa xuống dưới 24 giờ…

TS Trần Du Lịch - Chủ tịch Hội đồng Tư vấn triển khai thực hiện Nghị quyết 98/2023 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP HCM - thông tin thành phố đang điều chỉnh lại toàn bộ quy hoạch trong không gian mới sau sáp nhập. 

Trong đó, tập trung định hướng triển khai các dự án trọng điểm như: xây dựng trung tâm tài chính quốc tế; thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị…

TS Trần Du Lịch khẳng định dư địa của TP HCM để triển khai Nghị quyết 98/2023 trong không gian thành phố mới là rất lớn, nếu triển khai hiệu quả sẽ tạo những cú hích đầu tư trong trung hạn và dài hạn để tạo sự bứt phá.

TP HCM đang kiến nghị "nâng cấp" Nghị quyết 98 trong một số lĩnh vực và sẽ trình Quốc hội tại kỳ họp tới nhằm đồng bộ với việc triển khai những nghị quyết khác về phát triển trung tâm tài chính quốc tế và nghị quyết về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị trên địa bàn…

"Dự kiến trong giai đoạn 2026-2030, TP HCM sẽ như một đại công trường với hàng loạt dự án, khi đó tốc độ tăng trưởng kinh tế sẽ rất mạnh. Với các lĩnh vực có thể thu hút nhà đầu tư chiến lược theo các nghị quyết này như thể thao, văn hóa, giải trí…, dư địa ở những khu vực thuộc Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Dương trước đây đều rất rộng mở" - TS Trần Du Lịch lạc quan. 

(Còn tiếp)