Khủng hoảng fentanyl tại Mỹ: Nhận diện đường đi của "tử thần"

(NLĐO) - Fentanyl được Tổng thống Mỹ Donald Trump nhắc đến như một trong những nguyên nhân khiến ông quyết định thực thi chính sách thuế quan mới.

Theo Lực lượng Chống ma túy (DEA) thuộc Bộ Tư pháp Mỹ, fentanyl là một loại thuốc opioid tổng hợp mạnh, được Cục Quản lý thực phẩm và dược phẩm Mỹ (FDA) chấp thuận để sử dụng làm thuốc giảm đau và gây mê.

Fentanyl: Từ thuốc giảm đau đến ma túy

Fentanyl mạnh hơn morphine khoảng 100 lần và hơn heroin 50 lần khi dùng làm thuốc giảm đau.

Tương tự các thuốc giảm đau opioid khác, các tác dụng nó tạo ra bao gồm cả trạng thái thư giãn, hưng phấn, an thần, cảm giác mơ hồ...

Đó cũng là lý do fentanyl đã được tổng hợp bất hợp pháp để sử dụng như một loại ma túy tổng hợp, bất chấp đó là một chất kích thích chết người, với 3 triệu chứng hôn mê - co đồng tử - suy hô hấp khi ngộ độc.

Cuộc khủng hoảng fentanyl ở Mỹ bắt đầu từ năm 2014 và trở nên phức tạp hơn từ năm 2019 khi đường đi của chất kích thích này vào đất nước ngày càng trở nên đa dạng.

Đường đi của "tử thần"

Hiện tại, Trung Quốc vẫn là nơi khởi nguồn chính của con đường mà fentanyl và các chất liên quan đi vào Mỹ. Các lô hàng fentanyl có nguồn gốc từ Trung Quốc mà DEA và các cơ quan liên quan từng bắt được thường có trọng lượng dưới 1 kg và độ tinh khiết trên 90%.

Bắc Kinh ngày càng áp dụng nhiều hạn chế đối với các tiền chất, hóa chất liên quan hơn. Song song đó là hành động tương tự từ chính quyền đặc khu Hồng Kông của nước này, là nơi các lô hàng bất hợp pháp thường quá cảnh.

Tuy nhiên, cùng lúc, các tổ chức tội phạm xuyên quốc gia của Mexico lại dần đa dạng hóa nguồn cung, được minh chứng bằng những lô hàng fentanyl từ Ấn Độ được cho là có đích đến là Mexico, trước khi bị tuồn vào Mỹ.

Các tổ chức nêu trên đang gia tăng sản lượng chất kích thích này một cách đáng ngại, với những phòng thí nghiệm và phương pháp chế biến bí mật ngày càng tinh vi mà các chiến dịch DEA phối hợp với Mexico đã phát hiện.

Fentanyl được buôn lậu qua biên giới Mỹ - Mexico là loại có nồng độ thấp, dưới 10%, nhưng với khối lượng lớn.

Ngoài ra, các phòng thí nghiệm tương tự cũng mọc lên ở Ấn Độ, nơi nhiều tổ chức tội phạm từ Trung Quốc đã chuyển sang để hoạt động vài năm gần đây.

Fentanyl cũng được sản xuất tại Canada và buôn lậu vào Mỹ nhưng ở mức độ ít hơn nhiều. Các nhân viên hải quan Mỹ đã thu giữ 19,5 kg fentanyl tại biên giới Canada trong năm tài chính vừa qua, trong khi tại biên giới Mexico là 9.570 kg.

Vì vậy, kế hoạch áp thuế đối với hàng hóa từ một số quốc gia như Trung Quốc, Mexico và Canada của Tổng thống Mỹ Donald Trump một phần nhằm chống lại dòng chảy fentanyl bất hợp pháp này.

Mexico đã đồng ý sẽ gửi 10.000 quân đến biên giới Mỹ - Mexico hôm 3-2 như một phần của thỏa thuận nhằm tạm hoãn việc áp thuế quan trong 1 tháng.

Canada đã đạt được thỏa thuận riêng với ông Trump vài giờ sau đó bằng cam kết thực hiện một số bước chống lại nạn buôn bán fentanyl.

Cuộc khủng hoảng nghiêm trọng đến mức nào?

Theo Cơ quan Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC), opioid tổng hợp - bao gồm fentanyl - là nguyên nhân chính gây tử vong do dùng thuốc quá liều ở Mỹ.

Trong thời gian 12 tháng, từ ngày 1-2-2020 đến 31-1-2021, số ca tử vong do dùng opioid quá liều tăng 38,1% so với 12 tháng trước đó; số ca tử vong do dùng thuốc liên quan opioid tổng hợp (chủ yếu là fentanyl sản xuất bất hợp pháp) tăng 55,6%.

Theo DEA, nếu không có xét nghiệm trong phòng thí nghiệm, không có cách nào để biết lượng fentanyl trong một viên thuốc riêng lẻ. Điều này đặc biệt nguy hiểm, khiến rủi ro dùng thuốc quá liều luôn chực chờ.

Một tuyên bố do Nhà Trắng đưa ra mô tả fentanyl đang thúc đẩy "tình trạng khẩn cấp quốc gia" và cần có hành động cứng rắn. 

Trước đó, ông Trump cho rằng các băng đảng ma túy nước ngoài đang "giết 250.000-300.000 người Mỹ mỗi năm", theo NPR.

Các chuyên gia cho rằng số người thiệt mạng do fentanyl dù cao nhưng chưa đến mức đó.

Trong giai đoạn nghiêm trọng nhất của cuộc khủng hoảng opioid tại Mỹ - vào năm 2022 và 2023, tổng số ca tử vong do dùng thuốc quá liều - gồm fentanyl, methamphetamine, heroin, cocaine và các loại thuốc khác - đạt đỉnh ở mức khoảng 114.000 người mỗi năm.

Đó là con số cao khủng khiếp.