Lợi ích của séc

Ở miền Nam trước đây, việc sử dụng séc để thanh toán đã trở  thành tập quán xã hội. Bởi lẽ những tác nhân tham gia phát hành, sử dụng, lưu hành đều nắm vững luật pháp và thông tục gắn liền với định chế séc, do chính luật pháp dân sự, thương mại, hình sự thiết lập và bảo vệ chặt chẽ. Như vậy, tiền mặt và séc đều được coi là tiền.

Sử dụng séc tiện lợi như thế nào? Có tập séc trong tay, chủ tài khoản tha hồ thanh toán thượng vàng hạ cám. Người hoặc cơ quan nhận séc càng thích, vì chính xác trong con số, khỏi phải đếm thối lôi thôi, khỏi sợ mất tiền. Cuối buổi cứ đem một cọc séc  đã ký tên chuyển nhượng cho ngân hàng để ngân hàng ghi có vào tài khoản mình là ổn.

Cơ quan hải quan, thuế vụ thường đòi hỏi séc bảo chi (được ngân hàng xác nhận tiền bảo chứng đã được phong tỏa chờ thanh toán). Dễ thôi, nhân viên làm thủ tục nắm chắc số tiền phải đóng, điện thoại cho nhân viên kế toán ở nhà làm séc bảo chi, cũng lẹ thôi, đem ra cảng đóng lãnh hàng trong buổi. Séc bảo chi còn được sử dụng trong ký quỹ đấu thầu. Trật thầu, séc ký quỹ được trả lại trong năm phút.

Lợi ích chiến lược khác là séc vừa là tiền thanh toán vừa là chứng từ của trị giá hàng hóa dịch vụ được trao đổi, với tên tuổi, chữ ký của các bên tham gia, có ngân hàng làm chứng xuyên suốt. Vì vậy ở các nước thường có luật quy định mọi giao dịch thương mại hay vượt một hạn mức trị giá nào, đều bắt buộc phải thanh toán bằng séc. Nhờ đó, cơ quan thuế thu và truy thu thuế thu nhập trị giá gia tăng, doanh thu v.v... hầu như không sót và có cơ sở hẳn hoi, khỏi cần tài định theo cảm tính, hoặc độ phồng của bao thư.

Thêm lợi ích chiến lược nữa là nếu séc được áp dụng đúng đắn  có pháp luật điều tiết bảo vệ hẳn hoi thì ắt ta có thể giải quyết một vấn nạn hết sức nhức nhối cho chủ quyền và thể thống quốc gia, đó là việc sử dụng vàng, ngoại tệ làm phương tiện thanh toán thay tiền mặt, vốn được phát hành thấp với hiệu ứng hết sức lãng xẹt cho nền kinh tế, như vàng tăng giá, thị trường nhà đất bị lôi kéo đóng băng chẳng hạn.

Thực chất séc là gì? Như nói trên, séc là một định chế tài chính do luật pháp thiết lập và quy định từ chi tiết trên nền tảng Công ước Genève năm 1932 quy định chung cho toàn thế giới. Do đó về nguồn gốc, không thua kém tiền mặt do NHNN phát hành đâu! Trước hết, séc là một lệnh chi trả của chủ tài khoản tức là người phát hành gửi đến ngân hàng giữ tài khoản tức là ngân hàng phát hành, yêu cầu ngân hàng này nhận được séc phải chi trả đến mức tối đa số tiền được ghi bằng chữ và bằng số, theo lệnh của người thụ hưởng đầu tiên được nêu tên rõ ràng (không cần ghi địa chỉ, năm sinh), rồi để tên nơi phát hành ngày tháng năm và ký tên.

Ngân hàng phát hành nhận được séc, tiến hành kiểm tra chữ ký của người phát hành, căn cước của người thụ hưởng, không được vặn vẹo chi hết. Nếu mức dư có không đủ và người thụ hưởng có yêu cầu thì ngân hàng có bao nhiêu chi trả bấy nhiêu, rồi ghi chú trên tờ séc trao lại cho người thụ hưởng xử lý với người phát hành. Còn nếu người đòi phải chi trả đủ mới nhận thì ngân hàng biên giấy xác nhận séc không đủ tiền bảo chứng, trao cho người thụ hưởng kèm theo séc, để người này tùy nghi xử lý theo luật định. Thông thường đối với khách hàng quen và tài khoản còn thiếu ít thì ngân hàng tiến hành chi trả sau đó mới thông báo cho chủ tài khoản, yêu cầu đóng tiền bù đắp sớm nhất.

Séc phải có thể đóng vào tài khoản tại bất cứ ngân hàng nào để nơi đây tiến hành thu tiền thông qua cơ chế giao hoán giữa các ngân hàng tại cùng một địa phương mỗi ngày hai lần chẳng hạn, dưới sự chủ trì của chi nhánh NHNN, hành động như một trung tâm thanh toán toàn quốc.

Như vậy, séc là một công cụ phổ biến, có cơ chế tinh vi và rất hiệu quả, nhằm bảo đảm vừa cho chủ tài khoản, người thụ hưởng séc, vừa cho ngân hàng phát hành và trung gian. Do vậy, séc có thể phát hành cho một người thụ hưởng ở nước ngoài bằng bất cứ loại tiền được hoán đổi (convertible) nào. Pháp luật bảo vệ định chế séc rất chặt chẽ như đã nói, chủ yếu chóng phát hành không tiền bảo chứng, tùy theo quốc gia, có mức độ trừng trị khác nhau, tối thiểu là xử về tội lừa đảo, có thể kèm theo tuyên bố phá sản nếu đối tượng là thương gia, do tòa án thương mại phán quyết.Vì vậy, người viết đề nghị quốc hội với sự tham mưu chấp bút của NHNN sớm định chế séc theo Công ước Genève 1932 nói trên vào sử dụng đồng thời ban hành quy định mọi thanh toán giao dịch thương mại, hoặc vượt mức trị giá nào đó, đối với cá nhân gia đình, phải được thực hiện bằng séc cũng như cấm mọi thanh toán hằng ngày bằng vàng và ngoại tệ, hầu tránh thất thu nghiêm trọng về thuế cho quốc gia.