SA 8000 - tiêu chuẩn hội nhập vào các thị trường lớn

Quản lý sản xuất: Ngày nay, SA 8000 (trách nhiệm xã hội) được xem như là một giải pháp khẳng định giá trị đạo đức của sản phẩm, là sự sống còn đối với uy tín của một doanh nghiệp (DN). Nhưng số DN Việt Nam được chứng nhận đạt SA 8000 mới chỉ đếm được trên đầu ngón tay.

Ông Nguyễn Thành Sang, Giám đốc Công ty Dệt Phước Thịnh, kể: Sau Hiệp định Thương mại Việt - Mỹ, nhiều khách hàng Mỹ đã đến công ty để tìm hiểu. Việc đầu tiên là họ đi vào... toilet. Khi ra, họ nói ngay “toilet thế này ai vô được?”. Đến xưởng sản xuất, họ xem xét các cửa thoát hiểm, ánh sáng và hỏi: “Công nhân uống nước gì? Ăn ở đâu?”... Ngay sau đó, Phước Thịnh đã đầu tư lại toàn bộ hệ thống toilet, nhà ăn công nhân song song với việc đầu tư thiết bị, công nghệ mới... “Cứ tưởng họ chỉ xem xét năng lực sản xuất, chất lượng sản phẩm. Ai ngờ...!”. Hiện tại, Phước Thịnh là DN tư nhân đầu tiên đã xuất khẩu được sản phẩm gấm các loại sang thị trường Mỹ.

Ông Khiếu Thiện Thuật, Tổng Giám đốc Công ty liên doanh Coats Phong Phú - một trong những DN Việt Nam đầu tiên áp dụng hệ thống quản lý trách nhiệm xã hội và điều kiện lao động SA 8000, cho biết: “Khách hàng của chúng tôi ngày nay không chỉ đặt yêu cầu hay bằng lòng ở phát biểu về chính sách, mà còn gửi đại diện đến kiểm tra tại hiện trường của nhà cung ứng. Như các công ty Adidas, Nike, Reebok, Columbia, Sportswear, Triumph... họ đã có yêu cầu cụ thể đối với công ty về trách nhiệm xã hội... để chấp nhận chúng tôi là người cung ứng”. Thực tế, nhờ áp dụng và được chứng nhận phù hợp theo SA 8000, Coats Phong Phú đã được khách hàng tin tưởng. Hiện công ty có 30 nhà cung ứng chính được chấp thuận; liên tục giữ mức tăng trưởng cao (trên 20%/năm) và là nhà cung ứng hàng đầu Việt Nam về chỉ may, chỉ thêu (chiếm gần 50% thị phần trong nước). Sản phẩm của công ty cũng được xuất khẩu sang hơn 20 nước như Mỹ, Canada, Australia, New Zealand, Singapore, Hồng Kông...

Điều kiện làm việc tốt: Sản phẩm chất lượng cao

Theo nghiên cứu của Quality Digest, những sản phẩm chất lượng cao và ổn định thường không thể ra đời trong những điều kiện làm việc hạn chế. Thời gian làm việc trong ngày kéo dài, an toàn lao động không được quan tâm, chế độ lương không công bằng, phân biệt đối xử... sẽ là những tác nhân tạo ra một môi trường làm việc không thuận lợi cho việc cải tiến chất lượng sản phẩm. Mặt khác, khách hàng nhiều nước trên thế giới không chấp nhận (tẩy chay) các sản phẩm mà trong quá trình sản xuất đã tác hại đáng kể đến môi trường hay có yếu tố lao động thiếu tính xã hội. Chẳng hạn như tình trạng bóc lột sức lao động trẻ em trong ngành may mặc sản xuất đồ dùng thể thao ở Bangladesh, Pakistan hay Ấn Độ... một thời. Mới đây, đoàn Hiệp hội Dệt may Hoa Kỳ khi đến Việt Nam tìm hiểu đối tác cho các nhà nhập khẩu, điều đầu tiên họ quan tâm ở các DN Việt Nam là việc áp dụng hệ thống quản lý, trách nhiệm xã hội và điều kiện lao động theo tiêu chuẩn SA 8000. Ông Dương Bá Chiến, Tổng Giám đốc Công ty Dệt Thắng Lợi - đơn vị vừa được nhận chứng chỉ SA 8000 - cho biết: Các nhà nhập khẩu lớn từ Mỹ, châu Âu thường đưa ra những tiêu chuẩn rất cụ thể, mà nền tảng là SA 8000: quản lý con người, chất lượng sản phẩm, vệ sinh môi trường, an toàn lao động. Đó cũng là những tiêu chuẩn để hàng Việt Nam vào được các siêu thị quốc tế. Hiện các sản phẩm: vỏ chăn, áo gối, quần, sơmi, jacket... của Thắng Lợi đã vào được các siêu thị ở Mỹ và châu Âu. Kim ngạch xuất khẩu quý I đạt 2 triệu USD, trong đó thị trường Mỹ đạt 1 triệu USD. Dự kiến năm nay, Thắng Lợi đạt kim ngạch xuất khẩu từ 10 - 15 triệu USD.

Bộ Luật Lao động: Nền tảng SA 8000

Hỏi kinh nghiệm thực tiễn xây dựng tiêu chuẩn SA 8000 ở Việt Nam, các nhà quản lý ở Coats Phong Phú, Dệt Thắng Lợi, May Phương Đông... đều cho rằng không khó. Nền tảng của tiêu chuẩn này chính là thực hiện tốt Bộ Luật Lao động. Thêm vào đó là việc xây dựng tác phong công nghiệp trong quản lý, sản xuất, kinh doanh. Tạo mối quan hệ tôn trọng, đoàn kết, gắn bó giữa những NLĐ. Bộ Luật Lao động Việt Nam cũng quy định cấm phân biệt đối xử, ngược đãi, cưỡng bức NLĐ và khống chế số giờ làm thêm (không quá 4 giờ/ngày và 200 giờ/năm). SA 8000 quy định giờ làm việc chuẩn (8 giờ/ngày hoặc 48 giờ/tuần). Những vấn đề về kỷ luật lao động, tiền lương trong Bộ Luật Lao động cũng được đề cập xử lý tương tự như yêu cầu của SA 8000.

Thay đổi nhận thức và tự nguyện áp dụng

Theo Bộ LĐ-TB-XH, trên thực tế, nhiều DN Việt Nam có chính sách với NLĐ tốt hơn so với yêu cầu của SA 8000. Thu nhập của NLĐ tại nhiều DN còn cao hơn mức tối thiểu không chỉ ở Việt Nam mà còn ở khu vực. Nhưng hiện tại, số DN Việt Nam được chứng nhận đạt SA 8000 chỉ đếm được trên đầu ngón tay. Trong nhiều nguyên nhân, có nguyên nhân hàng đầu là sự nhận thức: Nhiều DN chưa ý thức được sự cần thiết phải xây dựng tiêu chuẩn này cho hội nhập. Họ không biết rằng, ngày nay, các nhà nhập khẩu nước ngoài chịu sức ép lớn từ các tổ chức phi chính phủ, các tổ chức công đoàn, các nhóm tư vấn và cả giới truyền thông. Những năm 90 đến nay, ngành công nghiệp may mặc luôn đi đầu trong vấn đề đòi hỏi những nguồn cung cấp phù hợp về đạo đức. Trong tương lai, chứng nhận SA 8000 sẽ là một loại chứng nhận mà các DN sẽ tự nguyện muốn đạt đến để làm nổi bật việc gia tăng ý nghĩa trách nhiệm xã hội của giới kinh doanh.

Ông Nguyễn Nam Bắc - Phân viện Khoa học Lao động TPHCM Không có gì mâu thuẫn giữa Bộ Luật Lao động với SA 8000 Qua kinh nghiệm tư vấn, giúp đỡ các DN về vấn đề lao động tiền lương, cho thấy các DN Việt Nam hoàn toàn có thể với tay đến chứng chỉ SA 8000. Lý do thật đơn giản: Những DN có chỗ đứng vững chắc trong thị trường không dại gì vi phạm pháp luật Không có gì mâu thuẫn giữa Bộ Luật Lao động với SA 8000.

Tại sao còn ít DN Việt Nam áp dụng SA 8000? Từ nghiên cứu thực tế áp dụng SA 8000 tại Xí nghiệp Nhựa Tân Tiến (TPHCM), bà Nguyễn Thị Tường Vi - Viện Kinh tế TPHCM, đã đưa ra 6 khó khăn trong việc áp dụng SA 8000 tại Việt Nam. Đó là: 1/ Thái độ hờ hững của DN. Hầu hết các DN ở Việt Nam đều nhìn nhận SA 8000 như một vấn đề mâu thuẫn với mục tiêu tạo cắt giảm chi phí để tăng lợi nhuận, không phù hợp với mục tiêu kinh doanh. 2/ Không muốn tiết lộ các ghi chép tài chính. Đặc biệt trong các DN tư nhân. 3/ Không có khả năng chi trả chi phí áp dụng SA 8000. Đó là các chi phí đánh giá, chi phí thực hiện những thay đổi để áp dụng SA 8000. Nhiều công ty muốn được giám định công khai nhưng không đủ chi phí cho việc giám định. 4/ Cách biệt văn hóa giữa khách hàng và nhà cung cấp. Do các quy định đạo đức của từng công ty thường được các công ty đa quốc gia áp đặt một chiều đối với các đơn vị gia công nên nội dung thực hiện của các tiêu chuẩn không phản ánh được nhu cầu và giá trị địa phương. Việc này sẽ dẫn đến những khó khăn trong áp dụng. 5/ Ít được ưu tiên, đặc biệt trong những thời điểm kinh tế xuống dốc. Ngay cả khi hệ thống SA 8000 hứa hẹn đem lại lợi nhuận cao hơn về lâu dài, nhưng nhiều công ty vẫn không muốn chi ra cho những nhu cầu trước mắt để thực hiện SA 8000. 6/ Thực tế của hoạt động gia công gây ra nhiều khó khăn trong việc xác định khối lượng công việc giám sát. Các công ty đa quốc gia sẽ đòi hỏi tất cả các nhà cung cấp và đơn vị gia công thực hiện tiêu chuẩn SA 8000. Nhưng bản chất của hoạt động gia công đảm đương phần lớn công đoạn sản xuất khác nhau tại các DN độc lập làm cho việc giám sát các hoạt động của DN và đòi hỏi các đơn vị gia công áp dụng SA 8000 trở nên khó khăn.