Việt Nam giậm chân tại chỗ

Dù được ghi nhận đã đẩy nhanh giao dịch thương mại quốc tế nhưng trong báo cáo môi trường kinh doanh năm 2010 của Ngân hàng Thế giới công bố ngày 9-9, VN không là nước có mức độ cải cách môi trường kinh doanh đáng kể

Trong số 183 quốc gia tham gia xếp hạng về môi trường kinh doanh năm nay (năm trước có 181 quốc gia), VN đứng thứ 93 (tụt 2 bậc so với năm trước), nếu tính thêm cả 2 thành viên mới thì thứ hạng của VN được coi là không thay đổi đáng kể.

Mới có hai lĩnh vực được cải cách

Bà Sylvia Solf, Giám đốc chương trình, dự án môi trường kinh doanh của Ngân hàng Thế giới (WB), đánh giá VN có cải cách ở hai lĩnh vực là thương mại quốc tế và nộp thuế. Lĩnh vực thương mại thể hiện ở việc giảm thời gian làm thủ tục nhập khẩu và xuất khẩu được 2 ngày, gia tăng cạnh tranh trong ngành công nghiệp hậu cần. Trong lĩnh vực thuế, VN đã cắt giảm thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp từ 28% xuống 25% và loại  bỏ thuế thu nhập bổ sung đối với hoạt động chuyển nhượng đất đai, đồng thời áp dụng một luật thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế giá trị gia tăng mới.

Dù gần đây VN có nhiều cải cách như vậy nhưng vì nhiều nền kinh tế khác cải cách rộng hơn, mạnh mẽ hơn nên VN không thể thăng hạng. Hầu hết các quốc gia đều tập trung rút ngắn thủ tục thành lập doanh nghiệp và thuế, coi đây là hai lĩnh vực tác động lớn nhất đến doanh nghiệp và nền kinh tế. Trong khi đó ở VN, việc thành lập doanh nghiệp vẫn khá rườm rà (cần 11 thủ tục, diễn ra trong 50 ngày...). Trong lĩnh vực thuế, còn 32 lần đóng thuế trong một năm, tương đương 1.050 giờ và tổng số thuế phải trả chiếm 40,1% lợi nhuận. “Bài học kinh nghiệm cho VN là chỉ cải cách trong vài lĩnh vực thì chưa đủ, cần phải có tầm nhìn dài hạn, nhất quán”- bà Sylvia Solf khuyến cáo.

Bảo vệ nhà đầu tư chưa tốt

Theo WB, các phân tích cải cách trong môi trường kinh doanh 6 năm qua cho thấy: Ở những nền kinh tế tương đối nghèo như VN song nếu quản lý tốt thì việc cắt giảm được 10 ngày trong chu trình đăng ký kinh doanh đồng nghĩa với sự gia tăng 0,4% điểm trong tỉ lệ tăng trưởng kinh tế và 0,27% điểm trong tỉ  lệ đầu tư.

Được coi là cuộc cải cách qua thời kỳ khó khăn nên trong thời điểm này, việc bảo vệ nhà đầu tư trở thành yếu tố  rất quan trọng. Tuy nhiên ở lĩnh vực này, VN xếp hạng rất thấp (thứ 172 với chỉ số bảo vệ nhà đầu tư chỉ đạt 2,7 điểm, tính theo thang điểm 10). Đáng lưu ý là chỉ số mức độ trách nhiệm của thành viên hội đồng quản trị chỉ được chấm 0 điểm. Giải thích điều này, bà Sylvia Solf cho biết tại VN rất khó truy cứu trách nhiệm ủy viên hội đồng quản trị trong các trường hợp không công khai thông tin hoặc giao dịch cổ phiếu bất thường, gây thiệt hại cho các cổ đông thiểu số. Vì vậy, VN cần có cải cách đáng kể trong lĩnh vực pháp luật.

Dù vậy, WB cũng cho rằng thứ hạng trong báo cáo môi trường kinh doanh công bố hằng năm là không quan trọng, nhưng nhìn vào đó, các quốc gia có thể biết mình đang ở vị trí nào và cần làm gì để thu hút được đầu tư nhiều hơn cho tăng trưởng. Giám đốc WB tại VN, bà Victoria Kwakwa, nhận xét tuy có thứ hạng thấp nhưng VN đối phó với khủng hoảng tốt hơn so với các nền kinh tế khác (đạt mức tăng trưởng dương trong khi rất nhiều nước tăng trưởng âm), thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài của VN vẫn ồ ạt. Quan trọng là VN đã thể hiện xu hướng tích cực cải cách môi trường kinh doanh.