Mong manh đình chiến thuế quan Mỹ - Trung
Thương mại giữa Washington và Bắc Kinh đã bị ảnh hưởng đáng kể bất chấp thỏa thuận hoãn áp thuế trong 90 ngày
Căng thẳng Mỹ - Trung Quốc về một số vấn đề thách thức đã bùng phát trở lại ngay trước khi thỏa thuận tạm hoãn thuế hết hiệu lực vào ngày 12-8. Theo đài CNBC, hai bên vẫn chưa công bố việc gia hạn thỏa thuận đình chiến thuế quan mong manh nói trên.
Sau cuộc họp song phương gần đây nhất tại thủ đô Stockholm - Thụy Điển vào tháng 7, Trung Quốc đã bày tỏ thái độ lạc quan khi cho biết hai bên sẽ nỗ lực cùng hướng đến việc gia hạn thỏa thuận trên thêm 90 ngày.
Tuy nhiên, các nhà đàm phán Mỹ để quyền quyết định cho Tổng thống Donald Trump và nhà lãnh đạo này hầu như chưa đưa ra dấu hiệu sẽ đồng ý gia hạn. Diễn biến này làm dấy lên lo ngại căng thẳng giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới có thể gia tăng trở lại.
Trong một bài viết trên mạng xã hội hôm 10-8, ông Donald Trump bày tỏ hy vọng Trung Quốc nhanh chóng tăng gấp 4 lần đơn hàng mua đậu nành của Mỹ. Ông Donald Trump cũng gửi lời cảm ơn đến Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nhưng không nêu rõ lý do. Trung Quốc đã tăng mua đậu nành trong những tháng gần đây, với khối lượng nhập khẩu lần lượt tăng 36,2%, 10,4% và 18,4% trong tháng 5, 6 và 7, theo Công ty Cung cấp dữ liệu Wind Information (Trung Quốc).
Các chuyên gia dự đoán Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình có thể hội đàm tại thủ đô Bắc Kinh trong những tháng tới. Đài CNBC dẫn lời ông Ian Bremmer, Chủ tịch và nhà sáng lập Công ty Tư vấn rủi ro chính trị Eurasia Group (Mỹ), cho rằng cuộc gặp này, nếu diễn ra, có thể giúp quan hệ Mỹ - Trung trở nên ổn định hơn.
Phó Thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong (phải) và Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent tại cuộc gặp ở thủ đô Stockholm - Thụy Điển hôm 28-7Ảnh: Tân Hoa Xã
Trước đó, hai bên vào tháng 5 đã đồng ý thỏa thuận tạm hoãn áp thuế cao trong 90 ngày, đồng thời tạm dừng một loạt biện pháp trừng phạt, tạo cơ hội cho các cuộc đàm phán tiếp theo để đạt được thỏa thuận lâu dài. Thỏa thuận này chính thức hết hiệu lực vào ngày 12-8.
Hàng hóa xuất khẩu từ Trung Quốc sang Mỹ hiện chịu thuế 20%, liên quan đến cáo buộc Bắc Kinh có vai trò trong dòng chảy fentanyl vào Mỹ, cộng thêm mức thuế cơ bản 10% và chồng lên đó là mức thuế 25% đối với một số mặt hàng được áp dụng trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Donald Trump. Hàng hóa Mỹ xuất sang Trung Quốc hiện chịu thuế trên 32,6%, theo Viện Kinh tế quốc tế Peterson (Mỹ).
Bất chấp thỏa thuận đình chiến thuế quan, thương mại giữa Washington và Bắc Kinh đã bị ảnh hưởng đáng kể. Dữ liệu thương mại trong tháng 7 của Trung Quốc cho thấy xuất khẩu sang Mỹ giảm 21,7% so với cùng kỳ năm trước. Đây là tháng thứ 4 liên tiếp ghi nhận sự sụt giảm này.
Trong khi đó, căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc về kiểm soát xuất khẩu chất bán dẫn đã leo thang trong vài tuần gần đây. Một thách thức khác trong đàm phán Mỹ - Trung là việc ông Donald Trump dọa trừng phạt Bắc Kinh bằng các mức thuế bổ sung do mua dầu từ Nga. Trung Quốc hiện là nước mua dầu lớn nhất của Nga, tiếp theo là Ấn Độ - quốc gia vừa bị Mỹ tăng gấp đôi thuế lên 50%.
Dù vậy, theo các chuyên gia, Trung Quốc gần như chắc chắn sử dụng công cụ mặc cả là sự thống trị trong lĩnh vực đất hiếm để thúc ép ông Donald Trump nhượng bộ.
Ông Julian Evans-Pritchard, chuyên gia tại Công ty Tư vấn kinh tế Capital Economics (Anh), nhận định một thỏa thuận thương mại tiềm năng có thể bao gồm việc Trung Quốc cam kết tăng mua hàng hóa Mỹ, đặc biệt là năng lượng, nông sản, thậm chí là chất bán dẫn và thiết bị sản xuất chip nếu Mỹ cho phép.
Tâm điểm chip HBM
Trung Quốc muốn Mỹ nới lỏng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đối với chip bộ nhớ băng thông cao (HBM) và xem đây là một phần của thỏa thuận thương mại tiềm tàng giữa hai nước. Các quan chức Trung Quốc đã nói với giới chuyên gia ở Washington rằng Bắc Kinh muốn chính quyền ông Donald Trump giảm bớt hạn chế xuất khẩu đối với chip HBM. Tờ Financial Times hôm 10-8 dẫn một số nguồn tin cho biết phía Trung Quốc cũng nêu vấn đề chip HBM trong các cuộc đàm phán với Mỹ. Bắc Kinh lo ngại các biện pháp hạn chế đối với chip HBM sẽ cản trở đáng kể khả năng phát triển chip AI của các công ty Trung Quốc.
Ông Gregory Allen, một chuyên gia về AI tại Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (Mỹ), cho biết chip HBM là thành phần then chốt để sản xuất chip AI tiên tiến và chiếm khoảng một nửa giá trị của chip này. Theo ông Allen, việc nới lỏng các biện pháp kiểm soát này có thể "mở toang cánh cửa" để Trung Quốc bắt đầu sản xuất hàng triệu chip AI mỗi năm, đồng thời chuyển hướng nguồn chip HBM khan hiếm khỏi các loại chip bán tại Mỹ.
Chính quyền thời Tổng thống Mỹ Joe Biden từng kết luận rằng động thái kiểm soát xuất khẩu chip HBM sẽ là "rào cản lớn nhất" đối với khả năng sản xuất chip AI ở quy mô lớn của Trung Quốc. Trong khi đó, Đại sứ quán Trung Quốc tại Mỹ từ chối thảo luận về vấn đề chip HBM nhưng chỉ trích Washington đang "lạm dụng" các biện pháp kiểm soát xuất khẩu để gây tổn hại nghiêm trọng đến các quyền lợi hợp pháp của doanh nghiệp Trung Quốc.
Hoàng Phương