Ngăn rác biển từ đầu nguồn

Nhiều năm qua, vùng biển Vũng Tàu liên tục hứng chịu rác từ thượng nguồn các con sông trôi dạt đến.

Từ tháng 5 đến tháng 10 hằng năm, những đợt thủy triều lớn lại mang theo lục bình, cây khô, túi nhựa, chai nhựa… ùn ùn tấp vào bãi biển Vũng Tàu. Nguồn rác chủ yếu xuất phát từ hệ thống sông Sài Gòn, Đồng Nai, vùng Cần Giờ và các tỉnh miền Tây, khi gió mùa kết hợp thủy triều dâng cao.

Theo thống kê, mỗi năm vùng biển Vũng Tàu phải hứng chịu 2 - 3 đợt rác trôi dạt, nhất là các khu vực Bãi Trước, Bãi Sau. Cả Bãi Dứa, Bãi Dâu cũng thường xuyên chịu ảnh hưởng, có khi kéo dài cả tuần.

Mỗi đợt như thế, chính quyền địa phương phải huy động hàng trăm lượt nhân công, phương tiện để thu gom rác. Mỗi năm, ngân sách dành cho việc dọn dẹp rác không hề nhỏ nhưng đây cũng chỉ là giải pháp tình thế.

Mới đây, Sở Khoa học và Công nghệ TP HCM đã nghiên cứu các giải pháp nhằm ngăn chặn rác ngay từ đầu nguồn. Trên cơ sở đề xuất của phường Vũng Tàu, sở đã phối hợp với Phân hiệu Trường Đại học Thủy lợi tại TP HCM để thực hiện đề tài "Nghiên cứu đánh giá và thí điểm hệ thống thu gom rác trôi dạt vào bờ biển Vũng Tàu".

Theo Sở Khoa học và Công nghệ TP HCM, để giải quyết bền vững, phải xác định được nguồn thải cũng như giảm phát thải từ đầu nguồn. Cụ thể, các con sông từ Tây Ninh, Đồng Nai và TP HCM được đánh giá là nguồn phát sinh rác thải thực vật (lục bình), cần được phối hợp kiểm soát.

Nghiên cứu đã chỉ ra từ cuối tháng 5 đến giữa tháng 7, phần lớn lục bình có nguồn gốc từ hệ thống sông Đồng Nai - Sài Gòn, Vàm Cỏ. Do đó, cần tìm cách giảm rác thải và lục bình đổ vào các hệ thống sông này. Các địa phương như Tây Ninh, Đồng Nai và TP HCM có liên quan nguồn phát thải. Còn từ cuối tháng 8 đến cuối tháng 10, nguồn rác thải chủ yếu từ sông Tiền, sông Hậu và các dải rừng ngập mặn dọc bờ biển ĐBSCL. Do đó, các địa phương ở khu vực này có liên quan nguồn phát thải.

Để giảm lượng rác từ các nguồn thải, Sở Khoa học và Công nghệ TP HCM cho rằng ngoài việc tuyên truyền, cần tăng tần suất thực hiện các phương án thu gom rác trên sông, rạch. Ngoài ra, một số sở, ngành liên quan cần điều chỉnh quy trình vận hành kênh rạch, hệ thống đê bao, điều chỉnh chế độ dòng chảy, môi trường nước (nếu có thể) trên các sông rạch nhằm giảm thiểu sự sinh trưởng của lục bình.

Một hướng đi khác là tận dụng lục bình làm nguyên liệu. Sau khi thu gom, lục bình có thể được dùng làm sản phẩm thủ công mỹ nghệ hay chế biến thành phân hữu cơ hoặc biogas. Đây vừa là cách giảm ô nhiễm vừa tạo thêm sinh kế cho người dân.

Với rác thải nhựa từ sinh hoạt, Sở Khoa học và Công nghệ TP HCM đề nghị tăng cường tuyên truyền, thực hiện nghiêm các kế hoạch giảm rác nhựa theo Luật Bảo vệ môi trường, xử lý triệt để hành vi xả thải bừa bãi. Với rác từ ngư lưới cụ, cần có chương trình giảm thiểu riêng, nâng cao ý thức của ngư dân và kiểm soát chặt tại cảng cá.

Ngoài việc kiểm soát từ đầu nguồn thải, giải pháp chủ động thu gom khi rác tràn bờ cũng được nhấn mạnh. Sở Khoa học và Công nghệ đề xuất xây dựng kế hoạch chi tiết, khảo sát đặc điểm địa hình từng khu vực, chuẩn bị phương tiện, lực lượng phù hợp.

Sở Khoa học và Công nghệ TP HCM còn kiến nghị thiết lập hệ thống giám sát và cảnh báo sớm bằng công nghệ hiện đại để dự báo khối lượng, thành phần rác trước khi dạt vào bờ. Nhờ đó, lực lượng chức năng có thể chủ động bố trí nhân lực, phương tiện thu gom kịp thời, tránh tình trạng rác ứ đọng gây ô nhiễm.

Một chuyên gia môi trường nêu giải pháp căn cơ khác là lắp đặt hệ thống chắn rác ở cửa sông, hạn chế trôi ra biển. Bên cạnh đó, cần phải đầu tư công nghệ tái chế rác thải nhựa, đồng thời thay đổi hành vi xả rác của người dân ngay từ sinh hoạt thường ngày.