Nghề "truyền thần" cho đá
(NLĐO) - Dù máy móc hiện đại đã hỗ trợ phần nào khâu cắt, mài nhưng phần tinh túy nhất của nghề vẫn nằm ở bàn tay người thợ
Với đôi tay khéo léo và bộ óc sáng tạo, những người thợ chế tác đá mỹ nghệ đã "thổi hồn" vào những khối đá vô tri, biến chúng thành những tác phẩm nghệ thuật sống động, tinh tế và mang đậm dấu ấn văn hóa địa phương, với tên gọi đá mỹ nghệ Phú Mỹ.
Tinh tế trong từng đường nét
Phường Tân Phước được xem là vùng đất hội tụ nhiều mỏ đá nhất của TP HCM hiện nay. Đá trắng ở khu vực này được đánh giá thuộc loại đẹp và chất lượng hàng đầu cả nước, có thể dùng cho điêu khắc tinh xảo. Cũng từ đó, nghề chế tác đá mỹ nghệ được "đánh thức", phát triển mạnh từ sau giải phóng và thu hút hàng ngàn lao động đến sinh sống, lập nghiệp.
Những khối đá nguyên khai được khai thác từ núi Thị Vải, không chỉ phục vụ xây dựng mà còn được các nghệ nhân tài hoa tận dụng để tạo ra hàng loạt sản phẩm mỹ nghệ, từ tượng Phật, tượng Chúa, bộ bàn ghế, bình phong cho đến các vật trang trí, tiểu cảnh sân vườn…
Từ bàn tay khéo léo của người thợ, khối đá vô tri dần trở nên có hồn.
Giữa âm thanh đục, mài, tiếng máy cắt hòa cùng bụi đá trắng xóa, người thợ vẫn cặm cụi, tỉ mỉ tạo hình từng chi tiết nhỏ. Anh Nguyễn Văn Tiệp, nghệ nhân Cơ sở đá mỹ nghệ Minh Trí, chia sẻ: "Làm nghề này quan trọng nhất là cảm xúc. Có ngày tinh thần tốt, nét hoa văn ra mềm mại, sống động hẳn lên. Mỗi người một tay nghề nên cùng một họa tiết nhưng khi hoàn thành lại có cái hồn rất khác nhau".
Dù máy móc hiện đại đã hỗ trợ phần nào khâu cắt, mài nhưng phần tinh túy nhất của nghề vẫn nằm ở bàn tay người thợ. Họ không chỉ tạo hình mà còn "truyền thần" cho đá - thứ vật liệu tưởng như vô tri trở nên sống động và đầy cảm xúc.
Những khối đá được người thợ chuẩn bị tạo ra tác phẩm có giá trị
Tại cơ sở Minh Trí nằm bên Quốc lộ 51, phường Tân Phước, anh Nguyễn Thế Anh, thợ chính có hơn 20 năm gắn bó với nghề, vừa đánh bóng bộ tháp đá đặt hàng cho một ngôi chùa vừa nói: "Nghề này phải có hoa tay, lại cần kiên trì, tỉ mẩn và tinh tế trong từng đường nét. Làm lâu rồi, mỗi khi nhìn vào vân đá là tôi đã hình dung ra dáng hình cần tạo".
Mang lại giá trị kinh tế cao
Theo ước tính, một mét khối đá nguyên liệu tại núi Thị Vải chỉ có giá khoảng 1-2 triệu đồng. Nhưng qua bàn tay tài hoa của người thợ, sản phẩm hoàn thiện có thể đạt giá trị từ vài chục triệu đồng, thậm chí vài trăm triệu đồng, và đặc biệt những tác phẩm điêu khắc lớn có thể lên đến hàng tỉ đồng.
Hiện nay, có hàng trăm cơ sở sản xuất, chế tác đá mỹ nghệ, tập trung nhiều ở các phường Tân Phước, Phú Mỹ, Tân Hải… Nghề chế tác đá mỹ nghệ truyền thống đang tạo việc làm cho hơn 2.000 lao động, trong đó 70% là lao động ngoại tỉnh, với thu nhập trung bình từ 10 - 12 triệu đồng/tháng; thợ lành nghề có thể đạt 15 - 20 triệu đồng/tháng.
Không chỉ là kế sinh nhai, nghề còn giúp nhiều gia đình vươn lên khá giả, con cái được ăn học. Với người Phú Mỹ trước đây, tiếng đục đá nay đã trở thành thanh âm quen thuộc, tượng trưng cho sự cần cù và sáng tạo của con người vùng đất này.
Sản phẩm đá mỹ nghệ Phú Mỹ hiện không chỉ tiêu thụ mạnh trong nước mà còn xuất khẩu sang các thị trường như Đài Loan (Trung Quốc), Singapore và Hồng Kông (Trung Quốc). Tuy nhiên, sản lượng xuất khẩu còn hạn chế do quy mô sản xuất nhỏ lẻ, thiếu đầu tư đồng bộ về công nghệ và thiết kế mẫu mã.
Một số sản phẩm chế tác đá mỹ nghệ tại phường Tân Phước, TPHCM.
Nhằm khắc phục điều đó, chính quyền địa phương đang khuyến khích các cơ sở sản xuất đầu tư đổi mới công nghệ, áp dụng máy khắc CNC, máy đánh bóng tự động, đồng thời hỗ trợ kết nối tiêu thụ sản phẩm và quảng bá thương hiệu "Đá mỹ nghệ Phú Mỹ" ra thị trường quốc tế.
Trải qua gần nửa thế kỷ, nghề chế tác đá mỹ nghệ Phú Mỹ không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà còn góp phần lưu giữ tinh hoa văn hóa, nghệ thuật truyền thống của địa phương. Những sản phẩm đá điêu khắc tinh xảo, từ tượng linh vật đến đồ thờ tự, bàn ghế hay tiểu cảnh… đều phản ánh tâm hồn, thẩm mỹ và khát vọng vươn lên của con người nơi đây.
Nghệ nhân Nguyễn Thế Anh nói vui: "Đá tuy cứng, nhưng nếu mình đặt tâm vào thì nó cũng mềm ra". Chính cái "tâm" và niềm đam mê ấy đã giúp người thợ Phú Mỹ tiếp tục thổi hồn vào đá, để mỗi tác phẩm không chỉ là sản phẩm thương mại mà còn là kết tinh của tài hoa và tinh thần lao động Việt.
