Nguy cơ giảm nhân lực biết tiếng Anh chuyên sâu

Ngôn ngữ Anh nếu không kết hợp chuyên ngành sẽ trở nên mơ hồ về hướng đi nghề nghiệp

Từng được xem là ngành học "hot", thu hút đông đảo thí sinh đăng ký, nhưng hiện ngôn ngữ Anh đối mặt với thực trạng sụt giảm nghiêm trọng về số lượng người học. Thống kê tuyển sinh năm 2024 cho thấy nhiều trường đại học (ĐH) ghi nhận giảm từ 30% đến gần 50% so với 3 năm trước.

Mất dần sức hấp dẫn

Tại TP HCM, ngành học này từng nằm trong nhóm có điểm chuẩn cao nhất, nhưng đến nay đã tụt hạng, thậm chí nhiều trường phải hạ chuẩn đầu vào để bảo đảm đủ chỉ tiêu. Trong khi đó, các ngành như công nghệ thông tin, logistics, marketing... lại tăng mạnh cả về số lượng thí sinh lẫn điểm chuẩn.

Lý giải về hiện tượng này, TS Trần Thị Ngọc Mỹ, giảng viên tiếng Anh, giám đốc một trung tâm ngôn ngữ tại TP HCM, cho rằng xu hướng chọn ngành hiện nay của học sinh thực dụng hơn. "Các em muốn chọn ngành học có đầu ra rõ ràng, dễ xin việc, thu nhập tốt ngay sau khi tốt nghiệp. Ngôn ngữ Anh nếu không kết hợp các chuyên ngành như kinh doanh, truyền thông hay giảng dạy, sẽ trở nên mơ hồ về hướng đi nghề nghiệp" - bà Mỹ nhận định. 

Ngoài ra, hiện tượng bão hòa trong các vị trí việc làm sử dụng tiếng Anh phổ thông như giáo viên, lễ tân, chăm sóc khách hàng... cũng khiến phụ huynh và học sinh e ngại.

Theo các chuyên gia, tiếng Anh không chỉ là một ngành học, đó còn là kỹ năng nền tảng mà người lao động hiện đại không thể thiếu. Việc ngành ngôn ngữ Anh suy giảm không đơn thuần là mất đi một ngành học, mà là mất đi nguồn cung ứng lực lượng lao động có trình độ sử dụng tiếng Anh chuyên sâu.

Một nghiên cứu của tổ chức EF Education First xếp Việt Nam ở vị trí 58/113 quốc gia về chỉ số thông thạo tiếng Anh, thuộc nhóm trung bình thấp. Mặc dù thứ hạng này có cải thiện qua từng năm nhưng khoảng cách giữa Việt Nam và các nước như Singapore, Philippines hay Malaysia vẫn còn xa.

TS Nguyễn Thanh Long, Trưởng Bộ môn Ngôn ngữ Anh - Trường ĐH Nguyễn Tất Thành, cho rằng: "Đã đến lúc nhìn nhận lại việc đào tạo ngành ngôn ngữ Anh. Sinh viên không chỉ cần giỏi tiếng Anh, mà phải dùng được tiếng Anh như một công cụ làm việc hiệu quả trong các ngành nghề cụ thể".

Tại nhiều trường ĐH, ngành ngôn ngữ Anh đã được thiết kế lại theo hướng ứng dụng. Sinh viên có thể lựa chọn chuyên ngành biên - phiên dịch, kinh doanh quốc tế, truyền thông số hoặc giảng dạy... Ngoài ra, tiếng Anh cũng được tích hợp như môn bắt buộc trong các ngành kinh tế, luật, quản trị kinh doanh.

Thực tế cho thấy, người sử dụng tốt tiếng Anh có mức lương cao hơn từ 20% - 50% so với người không thành thạo ngoại ngữ này. Trong các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (FDI), công ty đa quốc gia, tiếng Anh thậm chí là điều kiện bắt buộc.

Đào tạo gắn với nhu cầu thị trường

Ông Nguyễn Hoàng Thanh Chương, Giám đốc Dịch vụ tuyển dụng Adecco Việt Nam, nhận định việc thiếu sách lược bài bản trong đào tạo tiếng Anh đã và đang gây ra hệ lụy nghiêm trọng cho quá trình phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.

"Không thể để việc học tiếng Anh chỉ dừng lại ở thi TOEIC hay IELTS. Học tiếng Anh là làm việc, hòa nhập với môi trường quốc tế và tiếp cận tri thức. Đào tạo tiếng Anh phải gắn với thực tế công việc, với yêu cầu cụ thể từ doanh nghiệp" - ông Chương nhấn mạnh. 

Một kỹ sư công nghệ, nhân viên tài chính hay điều dưỡng giỏi tiếng Anh sẽ có cơ hội nghề nghiệp rộng mở không chỉ trong nước mà còn ở nước ngoài. Ngược lại, nếu thiếu năng lực ngoại ngữ, sinh viên sẽ bị tụt lại ngay cả trong những ngành học vốn có nhu cầu tuyển dụng cao.

Một vấn đề nghiêm trọng khác là khoảng cách giữa nông thôn, thành thị trong khả năng tiếp cận tiếng Anh. Nhiều học sinh ở vùng sâu, vùng xa vẫn học tiếng Anh trong điều kiện thiếu thốn giáo trình, giáo viên chưa đạt chuẩn. Muốn có nguồn nhân lực ngoại ngữ tốt, đầu tư phải đồng đều và có chiến lược ở mọi cấp học.

Theo ông Chương, Việt Nam đang ở trong cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC), nơi người lao động được tự do dịch chuyển giữa các quốc gia. Một kỹ sư Philippines có thể làm việc tại Singapore hay Indonesia dễ dàng vì họ giỏi tiếng Anh. Trong khi đó, không ít lao động Việt Nam mất cơ hội việc làm, thậm chí ngay trên sân nhà - vì thiếu khả năng giao tiếp bằng tiếng Anh.

Tiếng Anh không phải là tất cả, nhưng trong thời đại hội nhập, nó là một lợi thế nghề nghiệp rõ rệt. Ngành ngôn ngữ Anh nếu không được củng cố và phát triển đúng hướng, sẽ kéo theo hệ lụy dài hạn cho nền kinh tế - nơi nhu cầu sử dụng tiếng Anh trong công việc ngày càng tăng mạnh.