Nỗ lực “hồi sinh” làng nghề bánh tráng Phú An

(NLĐO) - Với người dân Phú An, bánh tráng không chỉ là nghề mưu sinh mà còn là nếp sống gắn bó qua nhiều thế hệ

Từng là nghề truyền thống nuôi sống nhiều thế hệ ở xã Phú An (TP Bến Cát, tỉnh Bình Dương cũ), làng bánh tráng nức tiếng nơi đây đang đối mặt nguy cơ bị mai một nếu không có giải pháp hỗ trợ kịp thời.

Một thời hưng thịnh

Nghề làm bánh tráng tại Phú An hình thành cách đây hàng chục năm, xuất phát từ những hộ gia đình sống chủ yếu ở ấp Bến Liễu, Phú Thuận, Bến Giảng. Nhờ nguồn gạo ngon và bàn tay khéo léo của người thợ, bánh tráng Phú An từng được thương lái từ nhiều vùng lân cận tìm đến đặt mua với số lượng lớn.

Thời kỳ hưng thịnh nhất cả xã có hơn 100 hộ theo nghề, trở thành vùng trung tâm sản xuất bánh tráng lớn nhất tỉnh Bình Dương (cũ). Đó là những năm 1980 - 1990, khói lò phủ trắng mái nhà, tiếng chày giã bột luôn hiện hữu mỗi sáng. Những sạp phơi bánh xếp dày đặc tạo nên bức tranh sinh hoạt đặc trưng của vùng quê này.

Ông Nguyễn Thanh Răng, Tổ trưởng Tổ hợp tác bánh tráng Phú An vẫn nhớ rõ giai đoạn nghề "ăn nên làm ra". "Lúc đó, nhà nào cũng có một bếp, nhiều thì 4-5 bếp hoạt động cùng lúc. Đặc biệt, vào những ngày cận Tết, làm không kịp bán. Đi đến đâu cũng thấy các sạp phơi bánh, mùi thơm của bánh thì tỏa cả một vùng" - ông kể với giọng tự hào.

Quy trình làm bánh tráng đòi hỏi sự khéo léo và tỉ mỉ, từ khâu chọn nguyên liệu, ngâm, xay bột, tráng bánh đến phơi bánh và đóng gói. Mỗi công đoạn đều ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng sản phẩm. Bánh tráng Phú An nổi tiếng dai, dẻo, không giòn bể khi cuốn vì thế luôn được thực khách ưa chuộng và đến mua lại nhiều lần.

Dù đã có một phần máy móc hỗ trợ nhưng công đoạn tráng bánh và phơi bánh vẫn phụ thuộc nhiều vào kinh nghiệm của người thợ. Một chiếc bánh tráng đạt chuẩn phải mỏng đều, không bị rỗ mặt và khi cầm lên có độ mềm vừa phải. Đây cũng là lý do nghề này đòi hỏi sự tỉ mỉ, kiên trì và cảm nhận tinh tế của người thợ trong từng bước.

Bà Hai, 70 tuổi, nhân công tại xưởng sản xuất bánh tráng Thanh Răng, chia sẻ: "Tôi đã làm ở đây đến nay hơn 13 năm. Hồi đó, bánh tráng làm hoàn toàn bằng thủ công, không có máy móc như bây giờ nên người thợ phải khéo, phải quen tay thì mới làm ra được những mẻ bánh ngon. Giờ tuổi cao, sức khỏe cũng yếu dần nhưng còn làm được ngày nào tôi vẫn muốn tiếp tục với nghề".

Nỗi lo nghề mai một

Những năm gần đây, làng nghề bánh tráng Phú An không còn nhộn nhịp như trước. Từ gần trăm hộ làm nghề đến nay toàn xã chỉ còn khoảng dưới 5 hộ làm bánh, trong đó 1-2 hộ sản xuất nhỏ lẻ. Nhiều người trẻ trong vùng cũng không mặn mà theo nghề, các hộ chuyển sang kinh doanh lĩnh vực khác khiến làng nghề đứng trước nguy cơ mai một.

Ông Nguyễn Thanh Răng cho biết: "Tôi đã đầu tư máy móc hỗ trợ để giảm chi phí nhân công, nâng sản lượng bánh hằng ngày. Nhưng khó khăn vẫn nhiều, vốn hạn hẹp, sân phơi nhỏ, chưa có bao bì, nhãn mác. Trong khi thị trường đối mặt với sự cạnh tranh của các cơ sở quy mô lớn ở những tỉnh lân cận khiến người dân càng khó trụ lại với nghề".

Bà Hồng Tươi (vợ ông Nguyễn Thanh Răng) cũng bày tỏ thêm: "Nhiều lúc muốn truyền nghề cho con cháu nhưng hiếm ai chịu học nghề. Bây giờ, nhiều công ty, nhà máy cung cấp việc làm ổn định với mức lương cao nên đa số người dân trong vùng đều chuyển nghề".

Để nỗ lực giữ nghề truyền thống, từ năm 2014, Liên minh Hợp tác xã tỉnh Bình Dương (cũ) đã thành lập Tổ hợp tác bánh tráng Phú An với mục đích nhận được sự hỗ trợ từ các chính sách của Nhà nước và tháo gỡ những khó khăn mà các hộ gia đình theo nghề đang đối mặt. Tuy nhiên, sau nhiều năm làng nghề vẫn chưa thể phát triển bền vững.

Người dân Phú An vẫn luôn kỳ vọng chính quyền hỗ trợ đăng ký thương hiệu, tạo điều kiện vay vốn và cơ sở vật chất để mở rộng quy mô, đồng thời quan tâm hơn về việc áp dụng công nghệ, máy móc hiện đại vào quy trình sản xuất. Mặt khác, địa phương cần thực hiện mô hình du lịch trải nghiệm, liên kết du lịch với địa đạo Tam Giác Sắt hay làng tre Phú An để giúp quảng bá sản phẩm, thu hút khách tham quan và tạo thêm thu nhập cho người làm nghề.

Bánh tráng Phú An không chỉ là món ăn truyền thống mà còn là biểu tượng của văn hóa địa phương, là di sản của những bàn tay khéo léo và tâm huyết của người dân nơi đây. Khói lò hôm nay đã nhạt đi nhiều, nhưng nếu có sự hỗ trợ kịp thời từ chính quyền cùng sự bền bỉ của những người thợ lâu năm, làng nghề bánh tráng Phú An hoàn toàn có thể trở lại thời hoàng kim như trước.