Phát triển bền vững từ tài nguyên bản địa

Biến đổi khí hậu, suy giảm đa dạng sinh học và nguồn lợi thủy sản ngày càng cạn kiệt, tỉnh Đồng Tháp đang cho thấy một hướng đi bền vững và sáng tạo

Lấy cộng đồng làm trung tâm, lấy thiên nhiên làm nền tảng, lấy du lịch làm động lực, những mô hình bảo vệ nguồn lợi thủy sản tại Đồng Tháp đang cho thấy hướng phát triển bền vững.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, suy giảm đa dạng sinh học và nguồn lợi thủy sản ngày càng cạn kiệt, tỉnh Đồng Tháp đang cho thấy một hướng đi bền vững và sáng tạo: Kết hợp bảo vệ nguồn lợi thủy sản với phát triển du lịch sinh thái, tạo sinh kế bền vững cho người dân nông thôn.

"Vùng nước lành"

Những mô hình như: cộng đồng bảo vệ cá tự nhiên, nuôi cá mùa nước nổi, nông nghiệp tuần hoàn "lúa - cá - vịt"... đang phát huy hiệu quả rõ nét ở Đồng Tháp, mở ra hướng phát triển kinh tế xanh cho vùng đất sen hồng.

Những ngày đầu tháng 8, khi mùa nước nổi bắt đầu, chúng tôi có mặt tại bến sông Đình thần An Bình, phường Hồng Ngự, tỉnh Đồng Tháp - nơi được xem là "vùng nước lành" cho cá tôm sinh sôi, phát triển. Không phải ngẫu nhiên mà nơi đây được chọn làm điểm thả cá tái tạo nguồn lợi thủy sản. Từ năm 2024, chính quyền địa phương cùng cộng đồng đã chung tay biến khu vực này thành trung tâm bảo tồn cá tự nhiên quy mô lớn.

Ông Trương Minh Hải, người khởi xướng mô hình cộng đồng bảo vệ cá tự nhiên, nhớ lại: "Ban đầu, chúng tôi chỉ thả 30.000 con cá giống. Đến giờ thì khó thể đếm xuể, ước tính khoảng 50 - 70 tấn cá các loại đang sinh sống tại bến sông này".

Đáng chú ý, cá ở đây sống hoàn toàn trong môi trường tự nhiên, không nhốt trong lưới, không bị đánh bắt. Người dân địa phương tự nguyện mang rau củ, cơm thừa, thức ăn ra bến sông để nuôi cá. Các tổ cộng đồng bảo vệ nguồn lợi thủy sản cũng hoạt động tích cực, tuần tra thường xuyên để ngăn chặn tình trạng khai thác trái phép.

Đến nay, khu vực bảo tồn cá tự nhiên được mở rộng với hơn 140 ha mặt nước, trải dài qua 3 phường: An Bình, Hồng Ngự và Thường Lạc, chia thành 4 hướng dọc sông Tiền và sông Sở Thượng. Mô hình này không chỉ giúp tái tạo nguồn lợi thủy sản mà còn trở thành điểm đến hấp dẫn với du khách gần xa, góp phần quảng bá hình ảnh Đồng Tháp và phát triển du lịch sinh thái.

"Lá chắn" từ tổ cộng đồng

Không chỉ tại Hồng Ngự, nhiều địa phương khác ở Đồng Tháp cũng thành lập các tổ cộng đồng bảo vệ nguồn lợi thủy sản. Đơn cử, tại xã Mỹ Hiệp, tổ cộng đồng gồm 23 thành viên đang quản lý hơn 1.000 bè cá, vừa bảo vệ an toàn cho các hộ nuôi vừa tổ chức nhiều hoạt động trải nghiệm du lịch như cho cá ăn, tham quan bè nổi.

"Tổ cộng đồng không chỉ bảo vệ cá mà còn tạo sinh kế cho người dân, giúp giữ chân nhiều người ở lại quê hương sinh sống, làm giàu từ tài nguyên bản địa" - ông Trần Văn Hùng, Phó Chủ tịch Hội Nông dân xã Mỹ Hiệp, nhấn mạnh.

Các tổ cộng đồng này nằm trong dự án "Nâng cao năng lực quản lý, tạo sinh kế cho người dân tham gia mô hình đồng quản lý trong bảo vệ nguồn lợi thủy sản gắn với phát triển du lịch", do UNDP/GEF SGP tài trợ. Dự án này hỗ trợ kỹ thuật, ghe xuồng, máy móc, áo phao..., đồng thời đào tạo kỹ năng quản lý, vận hành du lịch sinh thái, canh tác hữu cơ; thực hiện đến tháng 9-2026.

Nhiều mô hình hiệu quả

Tại vùng biên giới Hồng Ngự, khi nước nổi tràn đồng, nhiều nông dân thay vì bỏ hoang ruộng vụ 3 đã chuyển sang nuôi cá tự nhiên.

Anh Nguyễn Đức Trí ở phường An Bình là một trong những người tiên phong thực hiện mô hình nuôi cá rô phi trên 5 ha ruộng ngập nước. "Cá được nuôi trong mương nhà trước khi thả ra ruộng. Chúng ăn rong rêu, rơm rạ, lúa chét và côn trùng tự nhiên nên chi phí nuôi thấp, tỉ lệ sống cao, hiệu quả hơn trồng lúa vụ 3. Sau khoảng 6 tháng, cá được thu hoạch, đồng ruộng được trả lại cho vụ đông xuân. Mô hình này không chỉ mang lại thu nhập cao mà còn giúp cải tạo đất, bổ sung phù sa tự nhiên" - anh Trí nhận xét.

Trong khi đó, HTX Nông nghiệp sinh thái Quyết Tiến (xã Phú Thọ, tỉnh Đồng Tháp) với mô hình canh tác kết hợp "lúa - cá - vịt" đang chứng minh hiệu quả vượt trội. "Chúng tôi còn kết hợp khai thác du lịch mùa nước nổi, đưa du khách trải nghiệm bắt cá, hái rau, nấu ăn tại chỗ. Thu nhập từ du lịch và sản xuất tăng gấp 3 - 4 lần so với canh tác truyền thống" - ông Nguyễn Minh Tuấn, Giám đốc HTX, phấn khởi.

Những mô hình bảo vệ nguồn lợi thủy sản tại Đồng Tháp đang cho thấy một hướng đi hiệu quả: Lấy cộng đồng làm trung tâm, lấy thiên nhiên làm nền tảng, lấy du lịch làm động lực. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu phức tạp và tài nguyên ngày càng cạn kiệt, đây là hướng phát triển bền vững cần được nhân rộng.