Bạn biết gì về dị ứng thuốc?

- Dị ứng thuốc không thể xảy ra ở một người dùng đúng cách với liều lượng rất ít?

- Sai. Khi đưa thuốc vào trong cơ thể, thuốc được xem là “chất lạ”. Vì vậy, ngoài tác dụng chính là điều trị, phòng bệnh do thuốc đem lại, cơ thể ta có thể chống lại chất lạ đó bằng những phản ứng gây rối loạn cho chính cơ thể. Dị ứng thuốc không phụ thuộc vào liều lượng nên sẽ xảy ra dị ứng dù thuốc được dùng đúng liều hoặc thậm chí dùng rất ít. Phản ứng dị ứng chỉ xảy ra ở một số ít bệnh nhân được gọi là người dễ dị ứng hoặc người có “cơ địa dị ứng”. Cho nên, có thuốc nhiều người dùng chẳng việc gì nhưng ở người khác thì bị dị ứng, thậm chí dị ứng rất nặng. Trong thuốc, ngoài dược chất còn có tá dược, chất bảo quản, kể cả tạp chất và người dùng thuốc có thể bị dị ứng với bất cứ thành phần nào trong đó.

- Thuốc uống hay thuốc tiêm đều có thể gây dị ứng?

- Đúng. Đối với thuốc, bất cứ dược chất nào cũng đều có khả năng gây dị ứng thuốc. Đứng đầu là các kháng sinh và các thuốc có gốc là chất đạm (protein, peptid) như các hormon. Ngay như các vitamin C, vitamin B1 cũng gây dị ứng thuốc (tiêm vitamin B1 có thể bị sốc phản vệ đưa đến chết người). Đặc biệt lưu ý có hiện tượng gọi là phản ứng chéo giữa thuốc gây dị ứng với thuốc khác cùng nhóm. Thí dụ, người đã bị dị ứng với kháng sinh amoxicillin thì có thể bị dị ứng với các thuốc khác nằm cùng nhóm gọi là nhóm penicillin và với cả nhóm cepphalosporin. Hoặc người đã dị ứng với aspirin cũng có thể bị dị ứng với các thuốc khác nằm trong nhóm thuốc chống viêm không steroid (NSAID). Về đường dùng thuốc, không chỉ dùng dạng uống hay tiêm mới dễ bị dị ứng thuốc, mà dùng dạng thuốc cho tác dụng tại chỗ như thuốc bôi ngoài da hay thuốc nhỏ mắt cũng bị dị ứng thuốc. Có người dùng thuốc nhỏ mắt có chứa sulfamid đã bị hội chứng Stevens-Johnson rất nặng hoặc thậm chí có thể bị sốc phản vệ.

- Dị ứng thuốc ở mức độ nặng có thể gây chết người?

- Đúng. Dị ứng thuốc biểu hiện bằng nhiều dạng. Nặng nhất là sốc phản vệ, biểu hiện bằng chứng xanh tím tái, tụt huyết áp, loạn nhịp tim, trụy tim mạch, có thể gây chết người. Hoặc biểu hiện nhẹ hơn ở nhiều cơ quan khác nhau: trên da nổi mề đay, mẩn ngứa; trên hệ hô hấp khó thở, hen suyễn; trên hệ tiêu hóa đau bụng, nôn mửa, tiêu chảy; trên mắt bị đỏ kết mạc v.v... Dị ứng thuốc được phân loại theo 4 kiểu (gọi là tuýp 1, 2, 3, 4), trong đó có “phản ứng tức thì kiểu phản vệ” (tuýp 1) xảy ra nhanh, khởi phát sau khi tiếp xúc với thuốc khoảng 15 phút. Có phản ứng chậm hơn gọi là “phản ứng độc tế bào” (tuýp 2) với triệu chứng xuất hiện sau vài giờ. Hoặc xuất hiện sau vài ngày như hội chứng Stevens-Johnson, hội chứng Lyell gây bong da, tróc niêm mạc giống như bị bỏng toàn thân.

- Phản ứng dị ứng sẽ biến mất khi ngưng dùng thuốc?

- Đúng. Khi đang dùng thuốc nếu xảy ra các phản ứng bất thường như ngứa, nổi mề đay, khó thở hoặc cảm thấy khó chịu thì ngưng ngay thuốc đó, đến tái khám ở bác sĩ đã chỉ định thuốc để bác sĩ cho hướng xử trí thích hợp (có thể phải đổi thuốc).