Gốc tự do - nỗi lo bệnh tật

Gốc tự do là nguyên nhân hàng đầu gây ra các rối loạn về tim mạch và vô số các bệnh hiểm nghèo khác. Có cách nào khắc chế được gốc tự do?

Trong cuộc sống văn minh ngày nay, qua các phương tiện truyền thông đại chúng, quảng cáo sản phẩm..., chúng ta ít nhiều thường nghe nói đến những từ “lạ” như “gốc tự do” và chất chống ôxy hóa... Biết được bản chất của 2 khái niệm này, bạn có thể phòng được một số bệnh tật.

Gốc tự do là gì?

Gốc tự do thường xảy ra trong quá trình chuyển hóa. Đôi khi chính hệ miễn dịch của cơ thể cũng tạo ra gốc tự do để tiêu diệt virus và vi khuẩn. Tuy nhiên, gốc tự do gây lo ngại nhất là những gốc tự do được hình thành do sự ô nhiễm môi trường, phóng xạ, khói thuốc, thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ...

Gốc tự do sẽ làm ngòi nổ cho vô số bệnh tật. Nói theo màu sắc hóa học thì một vật chất bị ôxy hóa khi chúng mất điện tử và một chất bị khử khi chúng được cho thêm điện tử. Tất cả những phản ứng hóa học xảy ra đều có sự trao đổi điện tử. Cơ thể chúng ta tạo ra năng lượng nhờ vào sự ôxy hóa thực phẩm và dự trữ năng lượng dưới dạng ATP. Thật là nghịch lý, cơ chế tạo năng lượng  này vốn rất quan trọng cho sự sống lại có thể hình thành những gốc tự do gây tổn hại tế bào do sự hình thành những vụ “chôm chỉa” điện tử liên hoàn.

Màng của tế bào được cấu thành từ những phân tử chất béo chưa no và vì vậy rất nhạy cảm bởi sự phá hoại của các gốc tự do và tạo ra những chuỗi phản ứng không thể kiểm soát nổi. Sự ôxy hóa màng tế bào có thể dẫn tới sự phân giải hoặc làm chai cứng những phân tử lipid vốn tạo nên tế bào. Nếu thành tế bào trở nên chai cứng do các phân tử lipid bị ôxy hóa sẽ làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc cung cấp chất dinh dưỡng cho tế bào, đồng thời ngăn chặn sự trao đổi tín hiệu giữa các tế bào với nhau, các hoạt động tế bào khác cũng bị ảnh hưởng. Nơi dễ bị “dính chấu” nhất là ADN. Gốc tự do được cho là nguyên nhân hàng đầu gây ra các rối loạn về tim mạch và vô số các bệnh hiểm nghèo khác.

Làm sao chống ôxy hóa?

Cơ thể tìm mọi cách bảo vệ chúng ta trước sự tàn phá của những  gốc tự do bằng cách tạo ra những enzyme để “dẹp loạn” chúng. Tuy nhiên, những enzyme này cũng chưa đủ “võ công” để có thể ăn thua đủ với các gốc tự do. Vì vậy phải cần sự trợ giúp của những “hiệp sĩ” mang  cái tên rất nghĩa hiệp là “chất chống ôxy hóa (antioxidants). Những “hiệp sĩ” này sẽ vào cơ thể nhờ vào thực phẩm. Các chất chống ôxy hóa sẽ “cảm hóa” các gốc tự do bằng cách “ban phát” cho các gốc tự do những điện tử bị thiếu mất, làm cho gốc tự do bỏ thói “chôm chỉa”, ngăn chặn những vụ “trộm” điện tử liên hoàn. Chất chống ôxy hóa rất nổi tiếng là curcuminoids có trong củ nghệ. Những chất ôxy hóa khác bao gồm vitamin E, vitamin C, tiền vitamin A, selenium... Để có tác động kháng ôxy hóa, cần đưa thêm những thực phẩm hoặc bổ sung các vitamin và khoáng tố vào cơ thể đủ với liều lượng được đề nghị mỗi ngày. Cụ thể như sau:

Ngoài ra, cũng lưu ý lựa chọn loại đồ ăn, thức uống, gia vị có nhiều chất chống ôxy hóa như rượu nho đỏ, trà xanh, hành, tỏi...