Siêu lọc máu: Ước mơ thành hiện thực nhưng quá đắt!
KỸ THUẬT Y KHOA.- Khi cơ thể bị bệnh, nhiều chất chuyển hóa trong máu gây những tác hại đe dọa tính mạng của bệnh nhân. Dù có điều trị đúng nguyên nhân sinh bệnh nhưng nhiều khi không thể nào thải hết chất độc hại cho đến lúc tử vong.
Từ thực tế đó, người ta ước mơ chế tạo được một chiếc máy lọc để loại tất cả các chất có hại ra khỏi cơ thể. Và điều đó đang nằm trong tầm tay
Nhờ hiểu rõ hơn sinh lý bệnh học của con người và những tiến bộ vượt bậc của khoa học kỹ thuật, máy siêu lọc máu đã ra đời. Việt Nam chúng ta trở thành nước thứ 8 trên thế giới có trang bị máy này tại Bệnh viện Bạch Mai và sắp đến, một bệnh viện của TPHCM sẽ trang bị một máy duy nhất ở phía Nam.
Chuyển hóa của các cơ quan trong cơ thể
Tất cả các cơ quan trong cơ thể khi hoạt động đều sinh ra các chất chuyển hóa thải vào dòng máu, một phần đến cơ quan để tác dụng và một phần được thải ra ngoài qua nước tiểu hoặc đường tiêu hóa. Chất quan trọng mà người ta đo trong máu để đánh giá chức năng thận là nitơ, đo lượng creatinin máu, nếu tăng là có suy chức năng thận (do suy nên không thải được các chất này và một số chất khác). Ở những bệnh nhân suy chức năng gan thì azot máu sẽ tăng cao làm cho bệnh nhân hôn mê đưa đến tử vong. Bệnh nhân tiểu đường khi đường huyết tăng cao sản sinh nhiều acid đưa đến nhiễm ceton acid và bệnh nhân hôn mê. Trong trường hợp bệnh nhân ngộ độc một chất nào đó thì việc thải chất đó khỏi máu là cả một vấn đề khó khăn. Khi bệnh nhân sốc nhiễm trùng, hàng loạt chất trung gian hóa học được sản sinh trong máu, gây nên nhiều tác hại, tạo vòng lẩn quẩn khiến sốc không hồi phục.
Việc lọc các chất này chủ yếu dựa vào chức năng lọc của thận, người ta chế ra máy lọc thận nhân tạo nhưng chủ yếu là các chất urê, chất điện giải, nước..., máy này chỉ dành riêng cho bệnh nhân suy thận cấp hoặc mãn. Máy lọc trong 3-4 giờ, vài ngày mới lọc một lần.
Máy siêu lọc máu
Ðể phân biệt với máy lọc thận (thông thường phải lọc ngắt quãng) người ta gọi máy siêu lọc máu là điều trị thay thế thận liên tục (CRRT: continuous renal replacement therapy). Máy có khả năng chạy lọc máu liên tục trong 45 ngày đêm, người ta có thể truyền vào tĩnh mạch đến 2 lít dịch mỗi giờ và rút ra lượng nước tương đương (kèm theo với các chất cần lấy ra). Máu pha loãng được chảy qua máy, qua đó rút nước kèm chất cần loại bỏ, khả năng pha loãng máu đến 48 lít trong một ngày.
Các chất khác nhau có kích thước khác nhau nên việc cần lấy chất nào ra khỏi cơ thể cần phải có màng lọc với các lỗ thấm khác nhau phù hợp. Nếu màng lọc có lỗ quá nhỏ sẽ khó lấy được chất có kích thước lớn.
Triển vọng áp dụng tại Việt
May mắn chúng ta có một chuyên gia đi học lọc thận ở nước ngoài và chuyên gia này rất tâm huyết với lĩnh vực siêu lọc nên đã giữ quan hệ chặt với hãng chế tạo, đặt máy tại Việt
Tại Khoa Hồi sức Cấp cứu Bệnh viện Bạch Mai với sự đỡ đầu của GS Vũ Văn Ðính (Anh hùng Lao động, Chủ tịch Hội Hồi sức Cấp cứu Việt Nam) kỹ thuật này đã được triển khai. Một bệnh nhân (cán bộ giảng dạy ở một trường đại học) bị suy gan do viêm gan siêu vi C cấp đã được lọc máu cứu sống sau 11 ngày chạy máy. Một bệnh nhân bị hội chứng Guillain Barré liệt ngoại biên đã hồi phục ngoạn mục sau khi lọc máu lấy tự kháng thể. Nhiều trường hợp sốc nhiễm trùng huyết kèm suy đa cơ quan đã được lọc máu có hiệu quả, sau khi lọc máu đã giảm hẳn liều thuốc vận mạch (để nâng huyết áp). Áp dụng CRRT ở các bệnh nhân bỏng đã giúp thoát sốc nhanh và giảm được chi phí dùng kháng sinh.
|
Chi phí siêu lọc máu? Khác với chạy thận nhân tạo, siêu lọc máu thường được áp dụng đối với những trường hợp nguy kịch. Thông thường hoạt động liên tục từ 1 - 2 ngày (24/24 giờ). Tuy nhiên, cũng có những trường hợp hoạt động dài ngày hơn (có một ca kéo dài 11 ngày trong tổng số ca đã thực hiện tại Bệnh viện Bạch Mai). Tóm lại, tùy theo tính chất bệnh lý, các bác sĩ sẽ có chỉ định cụ thể. Chi phí cho siêu lọc máu hiện ở mức khá cao, khoảng 300 USD/một ngày hoạt động. Việc điều trị bằng kỹ thuật này chưa được bảo hiểm y tế thanh toán. Khi nào cần siêu lọc máu? Trong tất cả trường hợp, máy không thay thế được các điều trị thông thường mà chỉ hỗ trợ nhất thời. Chẳng hạn khi bệnh nhân bị sốc không hồi phục, các chất trung gian hóa học của sốc tràn ngập trong máu, mọi phương cách điều trị đều không hiệu quả và bệnh nhân sẽ tử vong, nhưng nếu có máy sẽ lọc bỏ các chất này, giúp thuốc có tác dụng và cơ thể bệnh nhân chịu đựng qua cơn nguy kịch. Máy có giá trị trong thời điểm thập tử nhất sinh của người bệnh đối với bệnh cấp tính (nếu giai đoạn cuối của bệnh mãn tính thì ít có giá trị). Do tương tự cơ chế máy lọc thận nên nó được sử dụng nhiều trong trường hợp suy chức năng thận cấp hoặc mãn. Ngoài ra, nó được ứng dụng trong nhiều trường hợp khác ngoài thận. Ngay từ báo cáo ở hội nghị khoa học CRRT tháng 10-1995 tại California (Mỹ), các nhà khoa học đã đưa ra kết quả điều trị bệnh nhân ngộ độc thuốc pentobarbital, lithium, ethilene glycol... Một phụ nữ 72 tuổi bị ngộ độc 72 gram theophyline (một viên 0,2 gram) + 108 gram cimetidine (một viên 0,3 gram) + 1,8 gram haloperidol vào viện trong tình trạng hôn mê, tim nhanh và tụt huyết áp đã được làm CRRT trong 24 giờ, bệnh nhân được cứu sống một cách ngoạn mục. CRRT được áp dụng trong trường hợp bị tăng urê huyết (suy chức năng gan), suy thận cấp do bỏng nặng, suy đa cơ quan, phản ứng viêm toàn thân, xơ gan cổ trướng, rối loạn nước điện giải, nhiễm acid máu, quá tải thể tích tuần hoàn, tăng thân nhiệt cấp, bệnh tự miễn, tăng cholesterol máu quá cao, dùng ức chế miễn dịch... |