Theo dõi để phát hiện sớm bệnh tự kỷ ở trẻ

Anh N.V.T, 40 tuổi, quận Bình Thạnh - TPHCM: Chúng tôi dành rất ít thời gian cho con! Khi con tôi được 12 tháng tuổi, vợ chồng tôi đã quyết định gửi hẳn cháu cho một bà hàng xóm trông coi từ 6 giờ sáng tới 7 giờ tối. Công việc bận rộn, mệt mỏi nên buổi tối chúng tôi ít dành thời gian gần gũi cháu. Cho đến khi cháu được 2 tuổi mà vẫn chưa nói được, vợ chồng tôi quyết định gửi cháu vào nhà trẻ với ý nghĩ gần các trẻ khác con mình sẽ mau biết nói hơn. Ở nhà trẻ chưa được 2 tuần, nhà trường đã từ chối không tiếp tục nhận giữ cháu nữa vì cháu chỉ biết la hét và không nghe theo bất kỳ lời chỉ dẫn nào. Khi cả 5 nhà trẻ cùng đưa ra lý do này để từ chối, vợ chồng tôi đã thực sự lo lắng và hoảng hốt vì biết chắc cháu có vấn đề. Trước khi được điều trị tại Khoa Tâm lý Bệnh viện Nhi Đồng 2, con tôi không quan tâm đến những người xung quanh, không nói được một tiếng, nhìn cái gì cũng sợ. Thật bất ngờ, sau một năm được các bác sĩ chữa trị, cháu đã nói được và biết quan tâm đến mọi người trong gia đình. Cháu đã rất vui thích khi tôi đưa đi công viên chơi.

Từ đầu năm đến tháng 8-2003, Khoa Tâm lý Bệnh viện Nhi Đồng 2 TPHCM  đã tiếp nhận khoảng 130 trẻ mắc bệnh tự kỷ. Theo các bác sĩ tâm lý, con số này mới chỉ phần nào phản ánh số trẻ mắc bệnh tự kỷ hiện kiểm soát được, vì còn nhiều trẻ vẫn chưa được phát hiện hoặc bị chẩn đoán nhầm nên đã được chuyển vào các trung tâm dành cho trẻ chậm phát triển, trẻ câm điếc.

“Bệnh của con nhà giàu”

Chuyên gia tâm lý Ngô Xuân Điệp, Khoa Tâm lý Bệnh viện Nhi Đồng 2, cho biết ở các nước người ta thường gọi bệnh tự kỷ là bệnh của con nhà giàu vì phần lớn trẻ mắc bệnh này đều sinh ra trong những gia đình khá giả, giàu có. Tuy chưa xác định được  nguyên nhân gây bệnh nhưng nhiều chuyên gia nghiên cứu đã cho rằng một trong những nguy cơ  gây bệnh là do cha mẹ quá bận rộn với công việc nên ít có thời gian gần gũi trẻ. Ghi nhận thực tế tại Khoa Tâm lý Bệnh viện Nhi Đồng 2, bác sĩ Thái Thanh Thủy, trưởng khoa, cũng nhận xét phần lớn trẻ mắc bệnh tự kỷ đến đây điều trị đều sinh ra trong những gia đình khá giả, cha mẹ luôn bận rộn với công việc làm ăn, bệnh nhân ở TPHCM đông hơn các tỉnh.

3 tuổi vẫn chưa biết nói

Đa số cha mẹ thật sự lo lắng biết con mình đã 2-3 tuổi vẫn không hề nói một tiếng, lại dửng dưng với tất cả những gì đang diễn ra xung quanh. Một số trẻ bị bệnh nặng đã có biểu hiện hoảng loạn, sợ hãi trước những không gian và mối quan hệ mới. Theo chuyên gia tâm lý Ngô Xuân Điệp, việc phát hiện và điều trị sớm sẽ rất quan trọng trong việc uốn nắn và phát triển nhân cách của trẻ sau này. Nếu được điều trị sớm trẻ có thể hòa nhập được với cộng đồng, tự lập trong cuộc sống, còn nếu không được điều trị trẻ sẽ không nói được, sống lệ thuộc vào sự chăm sóc của người khác, qua 10 tuổi dễ bị tâm thần.

Bác sĩ Thủy cho biết tự kỷ là hiện tượng rối loạn về tương tác xã hội, rối loạn về giao tiếp  và có hành vi lặp đi lặp lại. Trẻ mắc bệnh tự kỷ chậm nói, hay nói lặp, cách hiểu đơn giản, thiếu quan hệ tiếp xúc về mặt tình cảm với người khác, không bao giờ nhìn thẳng vào người đối diện. Trẻ say mê một vật gì đó quá đáng, lúc nào cũng giữ và ôm khư khư trong tay. Chúng rất thích sắp xếp đồ vật theo thứ tự, ngăn nắp một cách kỳ lạ và có biểu hiện hung hăng khi thứ tự đó bị xáo trộn. Trẻ có kỹ năng cao về nhìn nhận không gian, giỏi học vẹt, hình thức bề ngoài có vẻ linh hoạt, thông minh khác hẳn với các trẻ chậm phát triển trí tuệ. Tình trạng này có thể phát hiện sớm nếu cha mẹ thường xuyên chú ý đến trẻ.

Thùy Dương

---

 Điều trị tự kỷ khác với điều trị tâm thần

Trước đây, các nước trên thế giới điều trị bệnh tự kỷ như bệnh  tâm thần nhưng ngày nay hướng điều trị mới cho các trẻ mắc bệnh này là điều trị bằng tâm lý. Cụ thể:

1. Xây dựng lại cấu trúc tâm lý và nhân cách cá nhân tùy từng trường hợp cụ thể, giúp trẻ trở lại đúng khung tâm lý của trẻ.

2. Xây dựng và phát triển mối quan hệ giữa trẻ với gia đình (đặc biệt là với mẹ), quan hệ giữa trẻ với giáo viên, với bạn bè và môi trường xung quanh để thiết lập mối quan hệ tương tác xã hội.

3. Tập cho trẻ có ý thức về bản thân và tự khẳng định bản thân.

4. Tập phát triển ngôn ngữ phù hợp với khả năng của trẻ.

Những dấu hiệu giúp phát hiện bệnh sớm

Bác sĩ Thái Thanh Thủy cho biết nếu cha mẹ chú ý có thể phát hiện bệnh khi trẻ mới ở tháng đầu sau khi sanh. Đối với những đứa trẻ bình thường, chúng có thể nghe và ngửi được mùi của mẹ, khi được mẹ ôm vào lòng sẽ có biểu hiện khoan khoái dễ chịu nhưng trẻ tự kỷ thì không tiếp nhận được bằng các giác quan.

Thường thì trẻ 3 tháng có thể tự ngóc đầu được nhưng trẻ tự kỷ không thể làm như vậy, khi được bồng bế cơ thể như đờ ra.

Lúc 6 tháng tuổi, trẻ tự kỷ sẽ có biểu hiện quá ngoan hoặc quá hung hăng, không cười, nhìn xa xôi, không bám lấy mẹ (ai bế cũng được), không biết cách ôm ấp lại mẹ, không biết phát âm những tiếng đơn giản như a, à, ba... Trẻ bình thường ở độ tuổi này rất thích đồ chơi nhưng trẻ mắc bệnh tự kỷ lại không chú ý đến.

Khi được 1 tuổi, trẻ vẫn không tiếp xúc bằng mắt, không biết bắt chước, thờ ơ với tiếng động.

Lên 2 tuổi, trẻ có những vận động bất thường như đi bằng đầu ngón chân, ngồi hay lắc người, vặn xoắn tay chân... Ngôn ngữ lặp lại, tiếp xúc kém, tình cảm nghèo nàn, vệ sinh chưa tự chủ.

---

Bác sĩ Phạm Ngọc Thanh, Trưởng đơn vị tâm lý- Bệnh viện Nhi Đồng 1 TPHCM:

Nên đặt và gọi tên con khi thai nhi được... 6 tháng

. Phóng viên: Thưa bác sĩ, bệnh tự kỷ xem ra còn rất lạ đối với nhiều người, phải chăng đây là một loại bệnh mới được phát hiện? Nguyên nhân gây ra bệnh này?

- Bác sĩ Phạm Ngọc Thanh: Bệnh tự kỷ đã có từ lâu, song mãi đến năm 1943 mới được tác giả Kanner lần đầu tiên mô tả. Hiện nay, thế giới vẫn chưa biết được nguyên nhân, tuy nhiên những yếu tố nguy cơ được các chuyên gia ghi nhận là cha mẹ bận rộn với công việc đã tách con ra quá sớm; trong thời gian mang thai 3 tháng đầu bà mẹ bị nhiễm vi-rút hoặc do di truyền. Về mặt phân tâm học, tách trẻ quá sớm  ra  khỏi hơi ấm của mẹ sẽ làm trẻ hụt hẫng, mất phương hướng, trẻ dần dần tự cô lập.

. Nhiều lần đến các trung tâm chữa bệnh tự kỷ của Pháp để học hỏi kinh nghiệm, bác sĩ có nhận xét gì về cách điều trị bệnh này ở nước ta hiện nay?

- Ở Pháp, bệnh nhân mắc bệnh tự kỷ sẽ được điều trị tại các trung tâm hoặc ở các bệnh viện trong ngày, trừ những trường hợp quá nặng mới phải điều trị nội trú. Bệnh tự kỷ tuy nặng nhưng trẻ mắc bệnh thường có năng lực về các lĩnh vực như hội họa, nấu ăn, may vá, đóng kịch, vi tính, làm vườn, nặn đất sét, cắt dán hình... Các trung tâm, bệnh viện  sẽ có những phương pháp trắc nghiệm để tìm ra năng lực riêng của từng trẻ, sau đó sắp xếp vào những lớp học khác nhau, phù hợp với năng lực. Các bác sĩ tâm lý sẽ nghiên cứu, tìm hiểu nguyện vọng của trẻ, làm tâm lý trị liệu dưới nhiều hình thức để giúp trẻ giao tiếp. Sau nhiều năm điều trị  đến lúc trẻ khỏi bệnh và hòa nhập được với cộng đồng, chúng có thể tự kiếm sống bằng nghề đã được học trong trung tâm, bệnh viện. Không ít  trẻ tự kỷ đã trở thành họa sĩ, diễn viên nổi tiếng, lập trình viên... Ở Việt Nam mới có Khoa Tâm lý - Bệnh viện Nhi Đồng 2 có các cách điều trị như trên theo kiểu bệnh viện ban ngày, tuy nhiên quy mô còn nhỏ nên chưa có điều kiện giúp trẻ phát triển hết năng lực vốn có.

. Một trong những yếu tố nguy cơ gây bệnh tự kỷ là do mẹ con không gần gũi nhau! Bác sĩ có lời khuyên gì cho những bà mẹ?

- Các bà mẹ cần sớm tìm hiểu, học hỏi cách chơi và giao tiếp với con mình. Khi thai nhi được 6 tháng, đứa bé đã có năng lực nhìn, nghe, vì vậy sau khi siêu âm xác định được con trai hay con gái, bố mẹ nên đặt tên để gọi tên và nói chuyện với con trong thời gian này. Sau khi trẻ ra đời, cha mẹ phải biết cách chơi, trò chuyện với trẻ để giúp trẻ phát triển năng lực. Hiện nay nhiều bà mẹ chỉ quan tâm đến vấn đề dinh dưỡng  mà ít quan tâm đến kỹ năng chơi và giao tiếp với trẻ.

T. Dương thực hiện