Tăng khả năng thích ứng

Thị trường lao động đang thay đổi với tốc độ rất nhanh dưới tác động của tự động hóa, trí tuệ nhân tạo (AI) và chuyển đổi số.

Các kỹ năng công nghệ như lập trình, phân tích dữ liệu, tư duy AI hay vận hành điện toán đám mây ngày càng được săn đón. Song song đó, các kỹ năng con người - tư duy phản biện, sáng tạo, giao tiếp, làm việc nhóm và quản lý cảm xúc - vẫn giữ vai trò cốt lõi mà máy móc chưa thể thay thế. Những biến động này đặt ra yêu cầu mới cho lực lượng lao động, nhất là người trẻ: phải chủ động học tập, nâng cấp kỹ năng và rèn luyện khả năng thích ứng liên tục.

AI có thể đảm nhận các công việc mang tính quy trình, lặp lại, nhưng khả năng thấu hiểu cảm xúc, ra quyết định trong bối cảnh phức tạp hay dẫn dắt con người vẫn thuộc về con người. Nhiều nghiên cứu cho thấy nhu cầu về những kỹ năng bổ trợ cho AI như làm việc nhóm, tính kỷ luật, khả năng phục hồi và kỹ năng số nền tảng đang gia tăng mạnh. Trong bối cảnh thị trường lao động liên tục dịch chuyển, học tập suốt đời không còn là lựa chọn mà trở thành năng lực thiết yếu. Người trẻ cần giỏi chuyên môn nhưng đồng thời phải linh hoạt, có khả năng nắm bắt công nghệ mới và sẵn sàng đổi hướng khi cần thiết.

Toàn cầu hóa cũng đòi hỏi lao động trẻ phải có tư duy quốc tế, hiểu biết đa văn hóa và năng lực làm việc trong môi trường đa quốc gia. Tuy nhiên, thực tế cho thấy khoảng cách giữa đào tạo và yêu cầu của doanh nghiệp (DN) vẫn lớn. Dù tỉ lệ lao động có bằng cấp, chứng chỉ gia tăng, Việt Nam vẫn thiếu nguồn nhân lực công nghệ cao và thiếu kỹ năng mềm quan trọng. Năng lực nghề nghiệp bền vững không chỉ dựa vào kiến thức kỹ thuật mà còn dựa vào văn hóa nghề nghiệp, đạo đức lao động, tinh thần hợp tác và khả năng hòa nhập với tổ chức. Thiếu văn hóa nghề nghiệp, người lao động dù giỏi chuyên môn cũng khó tiến xa và khó thích ứng trong môi trường làm việc luôn có nhiều biến động.

Tại diễn đàn "Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu thị trường lao động trong bối cảnh mới" do Báo Người Lao Động tổ chức mới đây, nhiều chuyên gia nhấn mạnh chất lượng nguồn nhân lực không chỉ là mục tiêu phát triển, mà còn là yếu tố quyết định để Việt Nam vươn lên trong chuỗi giá trị toàn cầu. Nếu đào tạo tốt, sử dụng tốt, phát triển tốt thì nguồn nhân lực sẽ trở thành bệ phóng cho tăng trưởng bền vững, nâng cao năng suất lao động và tăng vị thế quốc tế của Việt Nam.

Để thu hẹp khoảng cách này, Chính phủ, DN, cơ sở giáo dục cần phối hợp xây dựng một hệ sinh thái đào tạo linh hoạt và sáng tạo. Cần phát triển mạnh mô hình đào tạo kép (học lý thuyết tại trường - thực hành tại DN), khuyến khích DN hỗ trợ học bổng, tài trợ chương trình đào tạo, đầu tư vào bồi dưỡng kỹ năng cho lao động trẻ. Các cơ sở giáo dục cần tích hợp kỹ năng mềm, kỹ năng số, sáng tạo và văn hóa nghề nghiệp vào chương trình giảng dạy, thay vì chỉ tập trung vào kiến thức chuyên môn. Chương trình đào tạo cần được cập nhật thường xuyên để theo kịp xu hướng chuyển đổi số.

Trong bối cảnh thị trường lao động biến đổi sâu sắc, ngoài chính sách hỗ trợ của Nhà nước và DN, người trẻ muốn tồn tại phải không ngừng học; muốn phát triển phải học đúng và học chủ động. Khả năng thích ứng chính là chìa khóa bước vào tương lai.