Tạo sinh kế bền vững cho ngư dân

Việc gỡ bỏ "thẻ vàng" IUU là cơ hội để xây dựng nghề cá hiện đại, minh bạch và trách nhiệm, tạo sinh kế bền vững cho ngư dân

Từ khi Ủy ban châu Âu (EC) áp dụng "thẻ vàng" IUU (khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định) đối với thủy sản khai thác của Việt Nam năm 2017, cả hệ thống chính trị đã đồng lòng triển khai hàng loạt giải pháp mạnh mẽ. Mục tiêu không chỉ là gỡ bỏ cảnh báo này mà còn xây dựng ngành thủy sản hiện đại, bền vững, bảo vệ nguồn lợi và chủ quyền biển đảo.

Vừa vận động, vừa giám sát

"Thẻ vàng" IUU khiến xuất khẩu hải sản Việt Nam sang EU giảm hàng trăm triệu USD mỗi năm, ảnh hưởng trực tiếp đến sinh kế của hàng triệu ngư dân. Chính phủ đã nhiều lần khẳng định gỡ bỏ cảnh báo này là nhiệm vụ chính trị, kinh tế quan trọng, thể hiện uy tín quốc gia.

TP Đà Nẵng hiện có 4.142 tàu thuyền các loại, trong đó 2.338 tàu đánh bắt gần bờ, 614 tàu hoạt động ở vùng lộng và 1.190 tàu đánh bắt xa bờ. Gỡ bỏ "thẻ vàng" IUU, tiến tới xây dựng nền kinh tế thủy sản hiện đại, bền vững là nhiệm vụ trọng tâm đang được Đà Nẵng triển khai trong thời gian qua. Đến nay, toàn bộ tàu cá của thành phố đã được cập nhật thông tin lên cơ sở dữ liệu quốc gia VNFishbase. Chuyển biến tích cực là ngư dân quen dần với việc lắp đặt và duy trì thiết bị giám sát hành trình (VMS). Các cảng cá lớn như Thọ Quang đều bố trí cán bộ trực 24/24 giờ, yêu cầu tàu cập - rời cảng khai báo đầy đủ sản lượng, chủng loại thủy sản.

Thời gian qua, tỉnh Quảng Ngãi triển khai nhiều giải pháp quyết liệt từ cấp tỉnh đến cơ sở về phòng chống khai thác IUU. Tính đến đầu tháng 8, toàn tỉnh Quảng Ngãi có 4.904 tàu cá, trong đó 4.642 tàu đã được cấp phép khai thác thủy sản (gần 95%). Với 391 tàu không đủ điều kiện hoạt động, tỉnh đã lập danh sách cụ thể, phân công cán bộ giám sát và vận động chủ tàu tự nguyện giải bản hoặc không đưa tàu ra khơi. Các lực lượng biên phòng, công an, cảng cá được giao nhiệm vụ kiểm tra, niêm phong khi cần thiết để ngăn chặn triệt để tình trạng khai thác trái phép.

Theo Chi cục Thủy sản và Biển đảo tỉnh Quảng Ngãi, dữ liệu tàu cá được cập nhật đồng bộ lên VNFishbase và đối soát với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Đến nay, 98,7% tàu cá trên địa bàn tỉnh đã có thông tin căn cước công dân và số điện thoại chủ tàu, tạo cơ sở thuận lợi cho công tác quản lý. Nhờ quyết liệt triển khai các biện pháp, gần 3 năm qua, không có tàu cá hay ngư dân nào của tỉnh vi phạm vùng biển nước ngoài.

Cùng với nhiều địa phương trong cả nước, từ cuối tháng 8 đến nay, tỉnh Khánh Hòa phát động đợt thi đua cao điểm về ngăn chặn, chấm dứt vi phạm khai thác IUU. UBND tỉnh Khánh Hòa yêu cầu các địa phương, cơ quan chức năng tập trung cao độ để đạt kết quả thực chất, ngăn chặn triệt để các hành vi khai thác IUU.

Theo Chi cục Thủy sản và Biển đảo tỉnh Khánh Hòa, địa phương có 25 xã, phường có biển với có 5.272 tàu cá. Trong đó, 100% tàu đã đăng ký và cập nhật dữ liệu lên Hệ thống cơ sở dữ liệu VNFishbase; 99,54% với 1.514 tàu cá đánh bắt xa bờ đã lắp đặt thiết bị VMS.

Xử lý nghiêm các vi phạm

Một trong những chuyển biến quan trọng thời gian qua là công tác xử lý vi phạm khai thác IUU được triển khai quyết liệt, tạo sức răn đe mạnh mẽ. Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, từ đầu năm đến nay, cả nước đã xử lý hơn 1.200 vụ vi phạm trong khai thác thủy sản, tổng số tiền phạt hơn 30 tỉ đồng.

Tại Khánh Hòa, 8 tháng đầu năm, lực lượng chức năng đã kiểm tra, lập biên bản xử phạt 214 vụ tàu cá vi phạm. Đáng chú ý, một số vụ cố tình tháo gỡ thiết bị giám sát hoặc khai thác ở vùng biển giáp ranh đã bị khởi tố. Chủ tàu và thuyền trưởng bị cấm hành nghề từ 6 tháng đến 1 năm, tàu vi phạm bị tạm giữ giấy phép khai thác.

Trong đợt cao điểm thi đua đang phát động, UBND tỉnh chỉ đạo các cơ quan, lực lượng chức năng tăng giám sát 100% tàu cá, xử lý nghiêm vi phạm, kể cả hình sự. Để đạt được mục tiêu đề ra, UBND tỉnh Khánh Hòa kêu gọi ngư dân nêu cao tinh thần trách nhiệm, tự giác chấp hành pháp luật, thực hiện khai thác hợp pháp, không tiếp tay cho hành vi khai thác IUU...

Những năm qua, TP HCM tiên phong trong việc phòng chống khai thác IUU. Các biện pháp xử lý vi phạm đã và đang được triển khai quyết liệt, qua đó nâng cao tính giáo dục, răn đe đối với cộng đồng ngư dân.

Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Môi trường TP HCM, tính đến giữa tháng 8, toàn thành phố có 5.076 tàu cá. Trong số này, có 1.208 tàu chưa đủ điều kiện khai thác đã bị kiểm soát chặt chẽ, tuyệt đối không được ra khơi. Hiện có hơn 4.800 tàu cá của thành phố đã cập nhật trên hệ thống VNFishbase và VMS, kết nối với dữ liệu dân cư VNeID nhằm quản lý thông tin chặt chẽ, minh bạch. Tính từ đầu năm, có hơn 7.400 lượt tàu cập cảng, 8.200 lượt rời cảng được giám sát, với tổng sản lượng qua cảng 56.000 tấn thủy sản.

Tỉnh An Giang từng đứng đầu cả nước về số vụ vi phạm vùng biển nước ngoài, đến nay tình hình đã chuyển biến tích cực, trong đó trọng tâm là rà soát, xử lý dứt điểm tàu "3 không", buộc ngư dân bổ sung hồ sơ pháp lý và thiết bị giám sát. Đến nay, toàn tỉnh An Giang đã cập nhật dữ liệu hơn 10.000 tàu cá lên VNFishbase, trong đó trên 3.600 tàu đánh bắt xa bờ. Hệ thống cảng cá, bến cá từng bước được hiện đại hóa, bảo đảm truy xuất nguồn gốc thủy sản.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết sau gần 8 năm kể từ khi EC cảnh báo "thẻ vàng", nỗ lực chống khai thác IUU của Việt Nam đã tạo chuyển biến rõ rệt. Hàng chục ngàn tàu cá được cập nhật dữ liệu, hơn 99% tàu xa bờ đã lắp VMS, ý thức chấp hành pháp luật của ngư dân nâng lên. Dù còn khó khăn nhưng sự quyết tâm từ trung ương đến địa phương, từ lực lượng chức năng đến ngư dân là cơ sở để tin tưởng rằng Việt Nam sẽ sớm gỡ bỏ "thẻ vàng". Quan trọng hơn, đây là cơ hội để xây dựng nghề cá hiện đại, minh bạch và trách nhiệm, tạo sinh kế bền vững cho cộng đồng ngư dân.