Tây Nguyên - Nam Trung Bộ: Cực tăng trưởng mới (*): Bước chuyển mình bền vững

Lâm Đồng nói riêng và Tây Nguyên - Nam Trung Bộ nói chung đang đứng trước cơ hội phát triển chưa từng có nhờ hội tụ đầy đủ điều kiện để kinh tế xanh bứt phá

Tây Nguyên - Nam Trung Bộ không chỉ có diện tích rừng lớn - chiếm 1/4 cả nước với hơn 3,44 triệu ha, mà còn là khu vực nhiều nắng và gió, tạo điều kiện thuận lợi để phát triển năng lượng sạch

Tại Hội thảo định hướng phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Lâm Đồng mới đây, PGS-TS Nguyễn Đình Thọ - Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường - nhấn mạnh Lâm Đồng nói riêng và khu vực Tây Nguyên - Nam Trung Bộ nói chung đang đứng trước cơ hội phát triển chưa từng có nhờ hội tụ đầy đủ điều kiện để kinh tế xanh bứt phá.

Nhiều điều kiện phát triển kinh tế xanh

Tỉnh Lâm Đồng hiện sở hữu diện tích rừng tự nhiên và rừng trồng lớn, độ che phủ đạt mức cao. Nguồn nước mặt dồi dào từ hệ thống các sông Đồng Nai, La Ngà, Krông Nô và sông Lũy cùng các hồ chứa tự nhiên bảo đảm cấp nước ổn định cho sản xuất và sinh hoạt.

Cùng với đó, địa hình với khí hậu đặc trưng của cao nguyên nhiệt đới gió mùa đã tạo nên lợi thế nổi bật của Lâm Đồng. Đà Lạt, với độ cao trung bình trên 1.500 m và khí hậu ôn hòa quanh năm, rất thuận lợi cho việc canh tác cây trồng ôn đới, phát triển nông sản chất lượng cao và nông nghiệp hữu cơ. Trong khi đó, nhiều xã thuộc các huyện Đức Trọng, Di Linh, Bảo Lâm trước đây có đất đai màu mỡ, quỹ đất nông nghiệp rộng lớn, phù hợp để xây dựng những vùng sản xuất tập trung và ứng dụng công nghệ cao.

Theo PGS-TS Nguyễn Đình Thọ, đây là những điều kiện tối ưu để Lâm Đồng phát triển mô hình kinh tế xanh trong bối cảnh chuyển đổi mô hình tăng trưởng và ứng phó với biến đổi khí hậu. Từ đó, thúc đẩy nông nghiệp tuần hoàn và nông nghiệp chính xác, gia tăng giá trị nông sản, giảm thiểu lãng phí tài nguyên và phát thải khí nhà kính, đồng thời phát triển du lịch sinh thái, giáo dục môi trường và kinh tế rừng.

PGS-TS Nguyễn Đình Thọ lưu ý trong quy hoạch không gian rừng - đô thị - biển, Lâm Đồng nói riêng và khu vực Tây Nguyên - Nam Trung Bộ nói chung cần ưu tiên phục hồi hệ sinh thái, cân bằng giữa việc bảo tồn và phát triển. Mô hình vùng sinh thái - công nghệ cao - du lịch xanh là định hướng phù hợp với mục tiêu kinh tế tuần hoàn, phát thải thấp và có khả năng thích ứng cao trước tình trạng biến động khí hậu. Với vị thế địa lý, tiềm lực tài nguyên và nhân lực của Lâm Đồng, ông cho rằng tỉnh này hoàn toàn có thể trở thành địa phương dẫn đầu về kinh tế xanh tại Việt Nam.

Trong khi đó, ông Nguyễn Thiên Văn, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Lắk, nhìn nhận các vấn đề về môi trường và biến đổi khí hậu đang là mối đe dọa lớn. Điều này đòi hỏi sự chung tay trong việc bảo tồn đa dạng sinh học, quản lý bền vững tài nguyên thiên nhiên và giảm phát thải trong sản xuất nông nghiệp.

Đắk Lắk đang triển khai dự án xây dựng mô hình nông - lâm nghiệp và du lịch cộng đồng nhằm cải thiện sinh kế cho đồng bào dân tộc thiểu số. Dự án này đã mang lại những tác động tích cực, thông qua chính sách giao đất, giao rừng và dịch vụ môi trường rừng, góp phần cải thiện thu nhập và nâng cao ý thức bảo vệ rừng trong cộng đồng.

Từ năm 2018 đến nay, Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn thiên nhiên (WWF) đã tài trợ, phối hợp với Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đắk Lắk thực hiện 3 dự án với tổng giá trị hơn 247.000 USD, trong đó có dự án "Đô thị giảm nhựa". Thời gian tới, WWF mong muốn tiếp tục đồng hành cùng Đắk Lắk để thành lập khu dự trữ thiên nhiên liên biên giới với tỉnh Mondulkiri - Campuchia; đồng thời thực hiện thí điểm quy định ngư dân mang rác vào bờ trong khuôn khổ dự án "Giảm thiểu rác thải nhựa đại dương".

Theo ông Nguyễn Tuấn Thanh, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Gia Lai, sau khi sáp nhập, cơ chế phối hợp liên vùng đã giúp tỉnh kiểm soát chặt nạn phá rừng, kết hợp phục hồi sinh thái, phát triển rừng gỗ lớn và trồng rừng phòng hộ ven biển. Đây là nền tảng bảo đảm an ninh nguồn nước, giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu và hạn hán. Việc sáp nhập Gia Lai - Bình Định cũng mở ra cơ hội xây dựng công trình thủy lợi liên vùng, kết nối hồ chứa, đầu tư trạm quan trắc hiện đại và ứng dụng công nghệ dự báo sớm để giảm thiệt hại do thiên tai.

Ông Nguyễn Tuấn Thanh tin tưởng kinh tế tuần hoàn sẽ trở thành trụ cột phát triển của Gia Lai. Mô hình sản xuất hữu cơ kết hợp với năng lượng tái tạo, tận dụng phụ phẩm nông - lâm - thủy sản để sản xuất phân bón sinh học, nhiên liệu sinh khối và phát triển khu công nghiệp sinh thái đang từng bước được nhân rộng.

Trung tâm năng lượng tái tạo

Theo Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), trong 6 tháng đầu năm 2025, sản lượng điện từ năng lượng tái tạo (chưa tính thủy điện) đạt 20,98 tỉ KWh, chiếm tỉ trọng đáng kể trong tổng sản lượng điện toàn hệ thống. Trong đó, 4 tỉnh sau sáp nhập ở khu vực Tây Nguyên - Nam Trung Bộ là Gia Lai, Đắk Lắk, Khánh Hòa và Lâm Đồng đã đóng góp gần một nửa sản lượng điện tái tạo cả nước với gần 9,8 tỉ KWh.

Trong chiến lược phát triển giai đoạn 2025-2030, các tỉnh Tây Nguyên - Nam Trung Bộ đều xác định năng lượng tái tạo là một trụ cột quan trọng. Sở Công Thương tỉnh Lâm Đồng cho hay địa phương đang ưu tiên phát triển năng lượng tái tạo và năng lượng mới, nhằm hình thành hệ sinh thái công nghiệp năng lượng tổng thể theo hướng kinh tế xanh, tuần hoàn và các-bon thấp. Tỉnh đang đẩy mạnh thu hút đầu tư các dự án điện gió ngoài khơi theo Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia, với công suất khoảng 2.000 MW giai đoạn 2025-2030 và 2.300 MW giai đoạn 2031-2035. Lâm Đồng cũng đang khẩn trương triển khai để sớm trở thành trung tâm công nghiệp, dịch vụ năng lượng tái tạo liên vùng, bao gồm các nhà máy điện tái tạo và nhà máy sản xuất thiết bị năng lượng tái tạo, năng lượng mới.

Với lợi thế số giờ nắng trung bình cao nhất nước - lên tới 2.728 giờ/năm (vượt xa mức 2.000 - 2.500 giờ của khu vực) và tổng bức xạ mặt trời trung bình 1.961 KWh/m², vùng Nam Khánh Hòa (Ninh Thuận cũ) và Đông Lâm Đồng (Bình Thuận cũ) sở hữu điều kiện lý tưởng để phát triển điện mặt trời. Hai tỉnh Khánh Hòa và Lâm Đồng đang biến những mặt bất lợi về địa hình thành lợi thế phát triển vượt bậc.

Giai đoạn 2025-2030, tỉnh Khánh Hòa dự kiến đưa vào khai thác 8.200 MW, trong đó điện mặt trời và điện gió chiếm 4.100 MW. Tỉnh cũng đang tập trung đầu tư vào điện khí (LNG) và điện hạt nhân tại các vị trí cụ thể, như: xã Vĩnh Hải, Phước Dinh và khu vực lân cận (điện hạt nhân); Thuận Nam, Thuận Bắc và khu vực lân cận (điện mặt trời, điện gió, LNG); Khu Kinh tế Vân Phong (LNG).

Tỉnh Khánh Hòa đang đẩy nhanh các bước triển khai dự án Nhà máy Điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và Ninh Thuận 2 với một số cơ chế, chính sách đặc thù. Dự kiến đến năm 2031, khi 2 nhà máy đi vào vận hành, tỉnh sẽ bổ sung 4.800 MW năng lượng sạch cho hệ thống điện.

Dù chưa đầu tư mạnh như Lâm Đồng và Khánh Hòa nhưng theo lãnh đạo 2 tỉnh Đắk Lắk và Gia Lai, cả 2 địa phương đều giàu tiềm năng năng lượng tái tạo. Do đó, việc chọn hướng phát triển này để thúc đẩy kinh tế là hoàn toàn đúng đắn.

"Gia Lai có cao nguyên đầy gió, có bờ biển dài và bức xạ mặt trời cao quanh năm, là điều kiện lý tưởng để triển khai đồng bộ các dự án điện gió, điện mặt trời quy mô lớn. Đây không chỉ là nguồn cung điện ổn định mà còn thúc đẩy công nghiệp phụ trợ, tạo việc làm và tăng thu ngân sách" - ông Nguyễn Tuấn Thanh nhấn mạnh. 

____________

(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 3-11