Thể thao quá đà, hệ lụy khó lường

Luyện tập thể thao mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe song cần biết cách lựa chọn, phân sức tập luyện phù hợp để phòng tránh rủi ro

Là người chơi thể thao lâu năm, mới đây, anh P.Đ.C (28 tuổi ở TP HCM) phải đi cấp cứu do tai nạn xảy ra trên sân pickleball. Trong một buổi tập với cường độ cao suốt 4 giờ, anh C. bị trượt chân ngã quỵ ngay trên sân.

Nhiều bất trắc rình rập

Tại Bệnh viện FV (TP HCM), anh C. được xác định bị gãy trật cổ chân phức tạp, khớp cổ chân bị tổn thương nặng nề. BS Nguyễn Tuấn Định, Khoa Chấn thương Chỉnh hình, cho biết khớp chày - sên bệnh nhân trật ra sau và gãy 1/3 xương; toàn bộ hệ thống dây chằng quanh cổ chân bị đứt hoàn toàn, khiến khớp bị trật ra ngoài do lực vặn xoắn quá mạnh. Sau phẫu thuật, người bệnh cần phải tập vật lý trị liệu đều đặn trong tối thiểu 3 tháng. "Các trường hợp tai nạn gãy trật cổ chân phức tạp như anh C. phải mất 4-6 tháng mới có thể chơi thể thao lại" - BS Định cảnh báo.

Bệnh viện Hoàn Mỹ Sài Gòn cũng vừa tiếp nhận một nam bệnh nhân (49 tuổi) đến khám trong tình trạng nước tiểu sẫm màu, đau cơ lan tỏa sau khi tập luyện thể thao cường độ cao. Kết quả xét nghiệm cho thấy người bệnh mắc suy thận cấp, chỉ số creatinin huyết thanh tăng cao, men cơ tăng và rối loạn điện giải - những dấu hiệu đặc trưng của hội chứng tiêu cơ vân. Bệnh nhân được chẩn đoán suy thận cấp do hội chứng tiêu cơ vân sau tập luyện thể thao quá sức. Nguyên nhân khởi phát được xác định là do vận động vượt quá khả năng mà không có kế hoạch và phương pháp hồi phục hợp lý, dẫn đến tiêu cơ vân và biến chứng tổn thương thận.

Các y - bác sĩ Bệnh viện Đa khoa Hà Tĩnh mới đây dù tận tâm cứu chữa một người đàn ông nhưng cũng đành bất lực đau lòng vì đã tử vong ngoại viện. Nạn nhân là ông N.Đ (54 tuổi ở Hà Tĩnh), nhập viện trong tình trạng ngưng tim. Trước đó, đang chơi pickleball cùng nhóm bạn, ông Đ. bất ngờ ngã quỵ bất tỉnh giữa sân, được nhanh chóng đưa cấp cứu nhưng không qua khỏi. Ông cũng có tiền sử bệnh cơ tim phì đại và là người thường xuyên rèn luyện thể thao và cũng chơi cầu lông.

BSCK1 Trương Văn Tài, Khoa Chấn thương Chỉnh hình - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Minh Anh (TP HCM), cho biết bệnh viện cũng tiếp nhận nhiều ca chấn thương do chơi thể thao. Các môn thể thao gây chấn thương nhiều nhất thường là những môn có tính đối kháng cao, yêu cầu thay đổi tốc độ, hướng di chuyển đột ngột hoặc có va chạm mạnh. Dẫn đầu phải kể đến bóng đá, gây chấn thương khớp gối, khớp cổ chân như bong gân, đứt dây chằng chéo trước/sau, rách sụn chêm. Kế đến là cầu lông, gây chấn thương khớp vai (như viêm gân, rách chóp xoay), khuỷu tay (hội chứng Tennis Elbow/Golfer's Elbow), cổ tay. Chạy bộ (nhất là chạy đường dài/marathon) làm chấn thương mạn tính do lặp đi lặp lại như viêm gân Achilles, viêm cân gan chân, hội chứng dải chậu chày (ITB Syndrome), chấn thương xương khớp gối. Gym/tập tạ gây chấn thương cột sống (thoát vị đĩa đệm do sai kỹ thuật), chấn thương khớp vai, khớp cổ tay do nâng tạ quá nặng.

Biết lắng nghe cơ thể

Theo các chuyên gia, luyện tập thể thao mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, song cần đi kèm với kiến thức và ý thức phòng ngừa rủi ro nguy hiểm có thể xảy ra bất cứ lúc nào. BSCK1 Đoàn Thị Thanh Tâm, Trưởng Đơn vị lọc thận - Bệnh viện Hoàn Mỹ Sài Gòn, khuyến cáo tập luyện đúng cách không chỉ cải thiện thể chất mà còn bảo vệ tim mạch, thận và nâng cao chất lượng sống lâu dài. Tuy nhiên, để phòng ngừa những biến chứng nguy hiểm do tập luyện thể thao quá sức, không đúng cách, người tập luyện thể thao nên đặc biệt chú ý nếu xuất hiện những dấu hiệu tiêu cơ vân như: Đau nhức cơ kéo dài (trên 3 ngày); tình trạng yếu cơ bất thường, lượng nước tiểu giảm, chuyển màu sẫm (màu trà hoặc nâu đỏ); buồn nôn, chóng mặt, mất nước.

Một số lời khuyên cốt lõi được giới chuyên môn nhấn mạnh: Khám sàng lọc và lựa chọn môn phù hợp (quan trọng nhất). Trước khi bắt đầu bất kỳ chương trình tập luyện nào, đặc biệt với người có bệnh nền (tim mạch, hô hấp, đái tháo đường) hoặc trên 35 tuổi, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được khám sàng lọc tim mạch và cơ xương khớp, từ đó chọn môn thể thao phù hợp với thể trạng, tiền sử bệnh và mục tiêu của bản thân.

Kế đến là khởi động, kỹ thuật và trang bị là ưu tiên số 1. Luôn khởi động kỹ (5-10 phút) và làm nguội cơ (Cool-down) sau tập. Học và tập đúng kỹ thuật ngay từ đầu. Hãy thuê HLV hoặc xem các nguồn tin cậy để tránh chấn thương do sai động tác. Sử dụng trang bị bảo hộ phù hợp (giày chạy bộ chuyên dụng, đệm gối, đai lưng nếu cần) để giảm thiểu rủi ro.

Điều đặc biệt là biết lắng nghe cơ thể và phục hồi tích cực. Nghỉ ngơi khi đau. Nếu cảm thấy đau nhức kéo dài, không nên cố gắng tập tiếp. Hãy nghỉ ngơi và tìm kiếm sự tư vấn của bác sĩ chuyên khoa chấn thương chỉnh hình hoặc y học thể thao. Dinh dưỡng và giấc ngủ. Bảo đảm dinh dưỡng hợp lý và ngủ đủ giấc (7-8 giờ/ngày) là yếu tố quyết định giúp cơ bắp phục hồi và tránh tình trạng quá tải.