Thúc đẩy sử dụng phương tiện công cộng

Giao thông công cộng tại TP HCM vẫn chưa đủ sức "giữ chân" người dân, do nhiều nguyên nhân

TP HCM với định vị một đô thị hiện đại, nghĩa tình, nhưng đang phải đối diện với một vấn đề lớn đó là áp lực giao thông.

Vì sao người dân chọn phương tiện cá nhân?

Tính đến đầu năm 2025, thành phố đang quản lý hơn 9,6 triệu phương tiện giao thông, bao gồm hơn 1 triệu ô tô và gần 8,6 triệu xe máy. Tình trạng ùn tắc diễn ra thường nhật ở nhiều trục đường chính, không chỉ gây lãng phí thời gian và chi phí xã hội mà còn khiến mức độ ô nhiễm không khí gia tăng đáng kể.

Trong khi đó, giao thông công cộng tại TP HCM vẫn chưa đủ sức "giữ chân" người dân, do nhiều nguyên nhân.

Trước tiên, việc đặt trạm, bến xe buýt chưa phù hợp với nhu cầu sử dụng và thói quen di chuyển của người dân. Điển hình việc thay đổi lộ trình của tuyến xe buýt 150 (Bến xe Chợ Lớn - Ngã ba Tân Vạn) về Bến xe Miền Đông Mới, tuyến xe buýt số 33 (Bến xe An Sương - ĐHQG TP HCM) về Bến xe buýt khu A ĐHQG thay vì khu B như trước đây làm cho nhiều người gặp khó khăn do bị xáo trộn thói quen di chuyển. Hành khách vốn quen với lộ trình cũ cảm thấy bất tiện, mất động lực sử dụng xe buýt.

Sự kết nối giữa xe buýt và ga metro cũng là một hạn chế lớn. Nhiều khu vực chung cư mà cư dân có nhu cầu sử dụng metro lớn hiện vẫn chưa có các tuyến xe buýt kết nối. Nếu có thì các tuyến đi ngang khu vực đó cũng đặt trạm ở khu vực tương đối xa và vắng thay vì đặt trạm ở gần khu chung cư. Để bắt được đúng tuyến xe buýt cần ngồi, có lúc người dân phải đi bộ khá xa giữa thời tiết nắng mưa thất thường ở thành phố. Đáng nói, các tuyến xe buýt ấy chỉ đi ngang qua chứ không trực tiếp kết nối với metro.

Khoảng cách giữa các chuyến xe buýt của 1 tuyến đôi khi khá lâu. Một số trường hợp xảy ra trên thực tế như để tới điểm cần đến, người dân chỉ có thể đi tuyến xe buýt này nhưng 15 đến 20 phút mới có 1 chuyến khiến họ có nguy cơ trễ giờ.

Không ít người chọn cách chạy xe máy ra ga metro rồi tiếp tục di chuyển bằng metro thay vì chờ bắt xe buýt. Trong khi đó, hạ tầng gửi xe tại các ga cũng chưa bảo đảm cho lượng xe lớn. Bãi gửi xe ở các ga metro thường xuyên quá tải. Điều này không chỉ làm giảm tính hấp dẫn của metro mà còn khiến mục tiêu giảm phương tiện cá nhân khó đạt được.

Mức giá vé chi cho phương tiện công cộng khi phải đi nhiều tuyến, nhiều loại phương tiện cũng là vấn đề. Câu hỏi thường được đặt ra là: "Liệu phương tiện công cộng có tiết kiệm hơn phương tiện cá nhân?".

Mặt khác, hạ tầng chưa được quy hoạch, đầu tư đồng bộ và hợp lý cũng là lý do làm cho những chính sách về phương tiện công cộng đưa ra chưa phát huy hiệu quả. Chẳng hạn, khu vực Bến xe miền Đông mới không có cầu đi bộ cho người dân có nhu cầu đi xe buýt hoặc metro đi bộ qua xa lộ Hà Nội. Người dân phải bắt thêm xe buýt để di chuyển đến ga Bến xe buýt Suối Tiên hoặc Suối Tiên để chuyển tuyến khi bến xe khu vực này luôn trong tình trạng quá tải. Bến xe này lại nằm cạnh đường nhánh để di chuyển lên Quốc lộ 1, dẫn đến khu vực này luôn trong tình trạng ùn tắc và mất an toàn giao thông.

Vì những lý do trên, người dân chọn xe máy để tiết kiệm thời gian và chủ động hơn.

Cần nghiên cứu sâu nhiều giải pháp

Để thu hút người dân sử dụng phương tiện công cộng thật hiệu quả, TP HCM cần có sự nghiên cứu sâu để đưa ra chiến lược tổng thể và đồng bộ hơn. Bước đi trước mắt, thành phố cần gấp rút cải thiện hệ thống xe buýt - metro bởi đây là "xương sống" của mạng lưới giao thông công cộng thành phố.

Cần nghiên cứu điều chỉnh lộ trình và bổ sung trạm dừng xe buýt ở những khu vực có nhu cầu lớn; điều chỉnh các tuyến xe buýt kết nối với ga metro cho phù hợp. Các khu vực đông dân cư, chung cư, trường học, khu công nghiệp và bệnh viện…, cần bố trí thêm các trạm dừng, tuyến kết nối.

Nghiên cứu triển khai tuyến buýt gom khách (feeder bus), những tuyến ngắn, di chuyển liên tục từ các khu dân cư lớn, khu công nghiệp, trường đại học đến các ga metro. Hình thức này đã được nhiều quốc gia áp dụng hiệu quả, vừa tiết kiệm chi phí vừa tạo sự thuận tiện tối đa cho hành khách. Đồng thời, hệ thống bãi gửi xe tại các ga metro cần được mở rộng kịp thời, bảo đảm đủ chỗ cho nhu cầu thực tế.

Ngoài ra, cần tính toán lại mức giá vé phương tiện công cộng. Ví dụ 1 vé có thể sử dụng liên tuyến, liên phương tiện trong một khoảng thời gian nhất định.

Tại các nút giao hay lộ lớn, bố trí các cầu đi bộ nhằm bảo đảm sự thuận tiện và an toàn. Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền cũng đóng vai trò quan trọng. Nếu có thêm các chiến dịch truyền thông gắn liền với lợi ích sức khỏe, môi trường, kinh tế thì tin rằng ý thức tham gia phương tiện công cộng cũng sẽ được cải thiện.

Điều quan trọng là chính sách phát triển giao thông xanh cần được xây dựng trên cơ sở nghiên cứu liên tục, bám sát thực tiễn di chuyển của người dân. Thành phố cần kiên trì với định hướng dài hạn đồng thời lắng nghe những phản hồi, hiến kế từ chính người dân, những người trực tiếp sử dụng dịch vụ.