Tiếp tục hoàn thiện Luật Bảo hiểm xã hội
Việc sửa đổi nhằm bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ với hệ thống pháp luật khác liên quan và phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp
Bộ Nội vụ đang lấy ý kiến góp ý dự thảo Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH). Việc sửa đổi lần này nhằm bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ với hệ thống pháp luật khác liên quan quá trình sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị và tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.
Nâng cao vai trò cấp xã
Theo Bộ Nội vụ, việc sửa đổi, bổ sung Luật BHXH sẽ theo hướng kế thừa các quy định hiện hành còn phù hợp thực tiễn. Luật mới sẽ cơ bản giữ nguyên nội dung chính sách; chỉ sửa đổi, bổ sung một số điều liên quan tổ chức bộ máy sau khi thực hiện sắp xếp; bảo đảm thống nhất, tránh mâu thuẫn, chồng chéo trong quá trình triển khai thực hiện giữa các bộ, ngành và bảo đảm phù hợp việc vận hành mô hình chính quyền địa phương chỉ còn cấp tỉnh và cấp xã.
Dự thảo luật đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định về vị trí, trách nhiệm, quyền hạn của cơ quan BHXH; trách nhiệm, quyền hạn của MTTQ Việt Nam và Công đoàn; việc quản lý nhà nước về BHXH của các bộ, ngành, địa phương sau khi thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy; tên gọi các cơ quan sau khi sắp xếp tổ chức bộ máy để bảo đảm sự đồng bộ với các quy định mới của Hiến pháp, Luật Chính quyền địa phương, Luật Thanh tra…
Góp ý về dự thảo Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật BHXH, một số ý kiến đề xuất bổ sung trách nhiệm của UBND phường, xã, đặc khu trong việc phát triển đối tượng tham gia BHXH, bảo hiểm y tế (BHYT) tự nguyện. Sở Nội vụ TP HCM cho rằng UBND cấp xã phát triển đối tượng tham gia BHXH, BHYT tự nguyện rất hiệu quả do họ quản lý được người dân trên địa bàn. Đến nay, các tổ chức dịch vụ ký hợp đồng ủy quyền thu với cơ quan BHXH đã ký hợp đồng cộng tác viên với UBND các phường, xã, đặc khu.
Cán bộ BHXH TP HCM vận động người dân tham gia BHXH, BHYT tự nguyện
Do đó, theo Sở Nội vụ TP HCM, nên giao UBND cấp xã phát triển người tham gia BHXH tự nguyện, BHYT tự đóng; lập danh sách chủ hộ kinh doanh cá thể thuộc đối tượng tham gia BHXH trên địa bàn. Điều này phù hợp Luật BHXH năm 2024 và các quy định, chính sách liên quan.
Đại diện Sở Nội vụ tỉnh Hưng Yên cũng đề xuất tăng cường vai trò của UBND cấp xã trong việc quản lý đối tượng tham gia BHXH, BHYT. Trong đó, quy định chi tiết về cơ chế kết nối, chia sẻ thông tin, dữ liệu giữa cơ quan BHXH với UBND cấp xã về dân cư, lao động nhằm trực tiếp hỗ trợ cơ quan BHXH xác định, theo dõi đối tượng tham gia BHXH bắt buộc; vận động, phát triển người tham gia BHXH tự nguyện.
Bên cạnh đó, cần làm rõ cơ chế phối hợp của UBND cấp xã trong việc quản lý thu BHXH bắt buộc đối với người hoạt động không chuyên trách ở cơ sở, chủ hộ có đăng ký kinh doanh.
Ngăn chặn tình trạng lách luật
Một số địa phương cũng đề xuất bổ sung đối tượng tham gia BHXH trong Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật BHXH.
Sở Nội vụ TP Cần Thơ cho rằng cần bổ sung lực lượng quân sự ấp/khu vực kiêm tiểu đội trưởng dân quân tại chỗ thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Bởi lẽ, khi triển khai bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp, lực lượng tham gia tổ bảo vệ an ninh, trật tự ấp/khu vực thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, còn lực lượng quân sự ấp/khu vực kiêm tiểu đội trưởng dân quân tại chỗ thì chưa được hưởng chế độ này. Hai lực lượng này đều cùng thực hiện nhiệm vụ quân sự quốc phòng, tham gia giữ gìn an ninh, trật tự tại địa phương.
Trong khi đó, Sở Nội vụ TP HCM đề xuất người làm việc theo hợp đồng lao động (HĐLĐ) - kể cả trường hợp người lao động và người sử dụng lao động (NSDLĐ) thỏa thuận bằng tên gọi khác nhưng có nội dung thể hiện về việc làm việc có trả công, trả lương và có sự quản lý, điều hành, giám sát của một bên - đều phải tham gia BHXH bắt buộc. Theo Sở Nội vụ TP HCM, không nên quy định người lao động ký HĐLĐ thời hạn từ 1 tháng trở lên mới thuộc đối tượng tham gia như Luật BHXH hiện hành.
Khoản 2 điều 14 Bộ Luật Lao động năm 2019 quy định người lao động và NSDLĐ có thể giao kết HĐLĐ bằng lời nói đối với hợp đồng có thời hạn dưới 1 tháng. Còn theo Luật BHXH năm 2024, đối tượng tham gia BHXH bắt buộc gồm "người làm việc theo HĐLĐ không xác định thời hạn, HĐLĐ xác định thời hạn từ đủ 1 tháng trở lên…".
Điều này dẫn đến tình trạng hiện nay, nhiều doanh nghiệp trong lĩnh vực xây dựng, bảo vệ, vận tải, cho thuê và thuê lại lao động... lách luật bằng cách ký HĐLĐ thời hạn dưới 1 tháng, song ký nhiều hợp đồng như vậy với người lao động nhằm trốn đóng BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp.
Bà Lượng Thị Tới, Phó Giám đốc Sở Nội vụ TP HCM, thông tin trong quá trình thực hiện thanh tra, kiểm tra, cơ quan chức năng phát hiện tình trạng doanh nghiệp ký HĐLĐ ngắn hạn (dưới 14 ngày), luân chuyển nơi làm việc của người lao động qua các đơn vị khác nhau trong cùng 1 tháng… Doanh nghiệp làm vậy để không tham gia BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động, song thực tế thời gian làm việc của người lao động là liên tục, lâu dài.
"Để ngăn chặn tình trạng lách luật này, cần bổ sung đối tượng tham gia BHXH bắt buộc là người lao động có giao kết HĐLĐ ngắn ngày với nhiều NSDLĐ, ở một hay nhiều công ty khác nhau, nhưng tổng thời gian làm việc liên tục trong tháng trên 14 ngày" - đại diện Sở Nội vụ TP HCM nhấn mạnh.
Sở Nội vụ TP HCM đề xuất Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật BHXH có thêm quy định hướng dẫn tham gia BHXH đối với các đối tượng như tài xế công nghệ, người bán hàng online trên các sàn thương mại điện tử (có thu nhập phải chịu thuế).
Theo đó, doanh nghiệp cung cấp ứng dụng xe công nghệ phải thực hiện việc kê khai tài xế đăng ký tham gia và trích nộp BHXH, BHYT từ nguồn doanh thu, khoản thưởng mà họ nhận được từ các chuyến xe. Với người bán hàng online, nhà quản lý sàn thương mại điện tử, nhà quản lý nền tảng số có chức năng thanh toán (cả trong nước và nước ngoài) và các tổ chức có hoạt động kinh tế số khác theo quy định của Chính phủ sẽ thực hiện việc khai thay, nộp thay BHXH, BHYT cho cá nhân (nếu có).