Trẻ nhỏ mâu thuẫn và "cái đầu nóng" của phụ huynh

Từ mâu thuẫn của con trẻ, người lớn dùng bạo lực giải quyết, cho thấy hậu quả tai hại khi "cái đầu nóng" lấn át lý trí

Mâu thuẫn trẻ em tại sảnh chung cư Sky Central (176 Định Công, TP Hà Nội) đã được ban quản lý hòa giải với các gia đình.

Từ xích mích của trẻ con đến nắm đấm của người lớn

Tuy nhiên, tối 9-8, do tin rằng con mình bị đánh, ông Đặng Chí Thành đã bất ngờ tấn công (tát, đấm, đá) một phụ nữ ngay tại sảnh chung cư trước sự chứng kiến của nhiều người.

Từ góc nhìn tâm lý học, vụ việc bạo lực này là ví dụ điển hình cho một mâu thuẫn dù đã được giải quyết về thủ tục nhưng chưa được hóa giải về mặt cảm xúc. Khi "nút thắt" tâm lý không được tháo gỡ, một sự kiện tình cờ có thể trở thành "ngòi nổ" cho bạo lực nghiêm trọng.

Bản năng bảo vệ con là một trong những phản ứng mạnh mẽ nhất. Khi tin rằng con mình bị bắt nạt, nhiều phụ huynh lập tức muốn "đáp trả". Tuy nhiên, nếu không được kiểm soát, bản năng này sẽ lấn át lý trí, khiến họ bỏ qua việc xác minh sự thật. Về mặt khoa học thần kinh, hiện tượng này được gọi là "bùng phát cảm xúc" (emotional hijacking). Khi giận dữ, trung tâm xử lý cảm xúc của não (amygdala) sẽ chiếm quyền kiểm soát, làm tê liệt vỏ não trước trán, vốn chịu trách nhiệm về suy nghĩ lý trí. Lúc này, cá nhân hành động hoàn toàn dựa trên cảm xúc, không cân nhắc hậu quả. Việc tấn công liên tục vào vùng đầu và mặt cho thấy hành vi đã vượt xa mức "bảo vệ" và mang tính trừng phạt, trút giận.

Cơ chế "tự cho mình quyền" (moral licensing) cũng góp phần leo thang bạo lực. Khi tin rằng mình đang "bảo vệ lẽ phải", người đàn ông có thể tự hợp thức hóa hành vi bạo lực, làm giảm rào cản đạo đức và khiến việc ra tay trở nên dễ dàng hơn.

Vụ việc phản ánh một thực tế đáng lo ngại đó là nhiều người vẫn chọn "nắm đấm" để giải quyết mâu thuẫn, xuất phát từ tâm lý "cái đầu nóng" và thiếu kỹ năng quản lý cảm xúc cũng như thiếu niềm tin vào các kênh giải quyết chính thức.

Hệ quả của hành vi này rất nặng nề. Nạn nhân chịu tổn thương kép về thể chất và tinh thần, cảm thấy mất an toàn. Người gây bạo lực phải đối mặt với pháp luật và đánh mất uy tín, đặc biệt trong mắt con mình. Nghiêm trọng hơn cả là tác động tiêu cực đến những đứa trẻ liên quan. Chứng kiến người lớn dùng bạo lực, trẻ dễ hình thành nhận thức sai lệch rằng đây là công cụ hiệu quả để đạt mục đích, từ đó làm gia tăng nguy cơ bạo lực ở thế hệ tương lai. Vết sẹo tâm lý mà những đứa trẻ phải gánh chịu khi chứng kiến bạo lực là vô cùng lâu dài và khó xóa mờ.

Cần "cái đầu lạnh"

Bài học rút ra là mâu thuẫn liên quan đến trẻ em cần được xử lý song song trên 2 phương diện đó là thủ tục và cảm xúc. Nếu chỉ giải quyết hình thức mà bỏ qua phần cảm xúc thì nguy cơ bùng phát xung đột vẫn còn nguyên. Phụ huynh cần rèn luyện kỹ năng tạm dừng trước khi hành động, nhất là khi cảm xúc đang dâng cao. Việc xác minh sự thật, tìm đến kênh hòa giải hoặc rời khỏi hiện trường để bình tĩnh lại là những bước đơn giản nhưng hữu ích.

Song song đó, cần xây dựng văn hóa ứng xử không bạo lực, bắt đầu từ chính gia đình. Trẻ em phải được dạy cách giải quyết mâu thuẫn bằng đối thoại, thương lượng và tìm kiếm sự giúp đỡ từ người lớn. Nhưng điều này chỉ hiệu quả khi cha mẹ làm gương - giữ bình tĩnh, tôn trọng luật pháp và tin tưởng vào cơ chế giải quyết của cộng đồng.

Vụ việc tại Sky Central là một lời cảnh tỉnh mạnh mẽ, bản năng bảo vệ con cần được điều tiết bởi lý trí và trí tuệ cảm xúc. Nếu để "cái đầu nóng" dẫn dắt, hậu quả sẽ không chỉ là vài giây bạo lực mà là những tổn thương kéo dài cho nạn nhân, cho gia đình người gây ra và đặc biệt là cho những đứa trẻ - những nhân chứng vô tội của hành vi của người lớn.

Một xã hội văn minh không thể để "nắm đấm" trở thành cách giải quyết mặc định cho mọi mâu thuẫn, mà phải hướng đến giải pháp hợp lý, nhân văn và an toàn cho tất cả mọi người.