Xóm tạc tượng dưới chân cầu Ông Buông

(NLĐO) - Từ những xưởng nhỏ ẩn mình trong khu dân cư, các pho tượng nơi đây đã trở thành hình ảnh quen thuộc trong đời sống tín ngưỡng của nhiều ngôi chùa

Nét tinh xảo

Nằm dưới chân cầu Ông Buông, phường Phú Lâm, TP HCM, xóm nghề tạc tượng Phật gần chùa Giác Hải tồn tại lặng lẽ giữa khu vực Chợ Lớn đông đúc. Hiện nơi đây còn trên dưới 10 hộ làm nghề, phần lớn đều là gia đình gắn bó với nghề qua nhiều thế hệ.

Giữa nhịp đô thị đông đúc của TP HCM, ít ai biết rằng gần chùa Giác Hải có một xóm nghề tạc tượng đã tồn tại gần trăm năm. Từ những hộ gia đình đầu tiên làm tượng cho các chùa lân cận, nghề dần phát triển thành một cộng đồng thợ gắn bó qua nhiều thập niên. Xóm nghề vẫn giữ được không gian quen thuộc: Mỗi nhà là một xưởng nhỏ, tượng lớn nhỏ đặt dọc lối đi, thợ cần mẫn làm việc từ sáng đến chiều.

Trong giai đoạn hưng thịnh, xóm nghề nổi bật với hai cơ sở lớn của họ Lê (Lê Văn Chánh) và họ Mai (Mai Văn Lai), từng cung cấp tượng cho nhiều chùa và điểm thờ tự tại TP HCM, các tỉnh lân cận và cả khách đặt hàng từ xa. Qua nhiều đời nối nghề, tay nghề thợ ngày càng hoàn thiện, nhưng quy mô hiện nay đã thu hẹp hơn. Dẫu vậy, các gia đình trong xóm vẫn duy trì xưởng tại nhà để đáp ứng từng đơn hàng gửi đến mỗi ngày.

Các mẫu tượng nơi đây chủ yếu là tượng Phật giáo (Di Lặc, Quán Thế Âm Bồ Tát) hay tượng sư tử, các con vật linh thiêng. Hiện nay, người thợ làm tượng bằng thạch cao và xi măng là chính. So với thời kỳ trước, khi nhiều gia đình còn tạc tượng gỗ theo cách thủ công, quy trình bây giờ thuận tiện hơn nhờ việc tạo khuôn rồi đắp bột theo mẫu. Dù vậy, những công đoạn hoàn thiện vẫn đòi hỏi sự tỉ mỉ của đôi tay người thợ để giữ lại nét tinh xảo của nghề.

Mỗi bức tượng trải qua nhiều công đoạn liên tiếp: Làm khuôn, đắp bột, làm láng, chà nhám, sơn lót, phun màu và cuối cùng là vẽ mặt - thao tác được xem quan trọng nhất để hoàn thiện thần thái. Thời gian làm một tượng có thể kéo dài từ 10 ngày đến vài tháng tùy mẫu mã và kích thước.

Anh Lê Thạnh Vũ, 30 tuổi, theo nghề từ nhỏ và chính thức làm nghề 6 năm nay, cho biết: "Đắp khuôn xong thì gỡ khuôn, làm nguội rồi chà nhám cho phẳng. Sơn lót xong mới lên màu. Vẽ mặt là công đoạn quan trọng nhất. Nếu để trong nhà thì làm thạch cao, còn tượng ngoài trời phải đúc xi măng cho bền".

Anh cho hay phần lớn sản phẩm đều làm theo yêu cầu: "Ai đặt gì làm nấy. Có lúc người ta đặt số lượng lớn, mình phải làm khuôn giống nhau để đảm bảo đồng nhất".

Miệt mài giữ nghề

Bên cạnh làm mới, các hộ trong xóm còn nhận sửa chữa tượng gỗ và tượng cũ hư hỏng. Ông Kim Khổi, một nghệ nhân tạc tượng gần 60 năm, chia sẻ: "Các cơ sở đều là nghề gia đình, không biển hiệu hay thương hiệu gì hết, khách quen biết nhau mà tìm tới".

Theo ông, nghề hiện nay không dễ thu hút người trẻ vì thu nhập không cao, nhưng gia đình ông vẫn duy trì truyền nghề. "Con nó theo nghề thì mình dạy. Làm quen rồi thì cũng sống được. Nghề này không giàu có, nhưng ổn định" - ông nói.

Lượng đơn đặt hàng tại xóm nghề vẫn duy trì đều theo từng thời điểm. Các dịp lễ, Tết hoặc những mùa trùng tu, xây sửa chùa chiền thường khiến công việc tăng lên rõ rệt. Nhiều hộ cho biết có những đợt phải làm liên tục để kịp giao tượng theo yêu cầu.

Hàng ngày, xóm nghề vẫn thu hút du khách, phật tử và sinh viên đến tìm hiểu. Bạn Nguyễn Hoài An, 20 tuổi, sinh viên Đại học Văn hóa TP HCM, cho biết: "Lần đầu em xem quy trình làm tượng trực tiếp. Các chú làm từng chi tiết rất kỹ. Em nghĩ những làng nghề như vầy cần được bảo tồn đúng cách, vì vừa có giá trị văn hóa, vừa là nơi để người trẻ học về nghề thủ công".

Dù quy mô thu hẹp, xóm tạc tượng Phật gần chùa Giác Hải vẫn duy trì nhịp sống riêng. Mỗi ngày, người thợ miệt mài chà nhám, đắp khuôn, sơn màu - những thao tác thủ công thể hiện sự bền bỉ của một nghề truyền thống giữa đô thị hóa.