Bảo vật quốc gia hư hỏng nặng do vệ sinh bằng... nước rửa chén

Bảo vật quốc gia - bức tranh "Vườn xuân Trung Nam Bắc" bị hư hại nghiêm trọng do công tác vệ sinh.

Cục trưởng Cục Mỹ thuật Nhiếp ảnh và Triển lãm Vi Kiến Thành vừa ký văn bản báo cáo số 197 gửi Bộ trưởng Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch (VH-TT-DL) Nguyễn Ngọc Thiện, trong đó nêu lí do bảo vật quốc gia bức tranh "Vườn xuân Trung Nam Bắc" của danh họa Nguyễn Gia Trí bị hử hỏng nặng do vệ sinh.

Đoàn công tác của Bộ VH-TT-DL do Cục trưởng Vi Kiến Thành dẫn đầu làm việc với Bảo tàng Mỹ thuật TP HCM ngày 27-4, theo tinh thần chỉ đạo của Bộ trưởng VH-TT-DL Nguyễn Ngọc Thiện. Dư luận phản ánh bảo vật quốc gia bức tranh "Vườn xuân Trung Nam Bắc" bị hư hại nghiêm trọng do công tác vệ sinh.

Sau quá trình làm việc và kiểm tra cho thấy Bảo tàng Mỹ thuật TP HCM giao việc bảo quản phòng ngừa, vệ sinh tác phẩm cho ông Lưu Minh Phụng, thợ sơn mài ở TP HCM. "Do không hiểu biết về nghệ thuật hội họa sơn mài của họa sĩ Nguyễn Gia Trí nên ông Lưu Minh Phụng sử dụng nước rửa chén và bột chu, giấy ráp 2000 can thiệp quá mức khi làm vệ sinh bề mặt bức tranh"- Cục Mỹ thuật nêu.

Về mức độ thiệt hại, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm đánh giá ở 2 góc độ. Hư hại về tinh thần, không gian, không khí, phần linh hồn của tác phẩm đã bị hư hại khoảng trên 30%. Do tác động vào bề mặt tác phẩm làm mất đi lớp sơn bề mặt nên sự uyển chuyển, tinh tế liên kết giữa các mảng sơn, mảng vỏ trứng, mảng dát vàng đã không còn sự uyển nhã, huyền ảo của nghệ thuật sơn mài Nguyễn Gia Trí.

Hư hại về vật chất khoảng 15%: Các mảng vỏ trứng bị mài mòn, bị trơ ra, trắng bệch, trắng vôi, mảng dát vàng bị mài mòn; nét và các mảng hình tiếp giáp nhau bị lộ, trơ, mất đi sự tinh tế uyển nhã đan xen giữa những mảng và nét.

Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm kiến nghị tác phẩm "Vườn xuân Trung Nam Bắc" của họa sĩ Nguyễn Gia Trí - Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật là bảo vật quốc gia, nên cần lưu giữ, bảo quản và ứng xử ở chế độ đặc biệt.

Cục đề nghị Sở Văn hóa - Thể thao TP HCM chỉ đạo Bảo tàng lập dự án tu sửa tác phẩm một cách thận trọng, khoa học, khắc phục hư hại ở mức tốt nhất.

Cụ thể, trên cơ sở nghiên cứu và phân tích kỹ lưỡng mức độ hư hại theo đánh giá của các họa sĩ sơn mài uy tín, Hộ đồng khoa học, Bảo tàng cần xây dựng phương án và giải pháp tu sửa, làm thử nghiệm một số vị trí trên tranh, giao việc tu sửa phục hồi cho họa sĩ Nguyễn Xuân Việt -người trực tiếp làm việc với họa sĩ Nguyễn Gia Trí hoặc họa sĩ có chuyên môn, uy tín cao trong nghề làm tranh sơn mài.

Cục Mỹ thuật khẳng định lãnh đạo Bảo tàng, cán bộ Bảo tàng cần rút kinh nghiệm sâu sắc về sự đơn giản, tùy tiện trong công tác bảo quản, bảo dưỡng tác phẩm, thái độ ứng xử với hiện vật bảo tàng, đặc biệt là bảo vật quốc gia.

Sau sự cố này, Cục Mỹ thuật đề nghị Cục Di sản văn hóa sớm tham mưu cho lãnh đạo Bộ ban hành văn bản hướng dẫn về chế độ bảo vệ, bảo quản đặc biệt đối với bảo vật quốc gia.

Trước đó, như Báo Người Lao Động đã đưa tin, những người yêu hội hoạ xôn xao về việc bức sơn mài Vườn xuân Trung Nam Bắc (khổ 200x540 cm) bị hư hỏng sau tu sửa. Tác phẩm được danh họa Nguyễn Gia Trí sáng tác khởi đầu từ năm 1969 (giai đoạn đất nước còn chiến tranh) và hoàn thành năm 1989. Họa phẩm mô tả không khí ngày xuân thanh bình với hình ảnh các thiếu nữ ba miền Trung, Nam, Bắc mặc trang phục truyền thống, trảy hội xuân trong khung cảnh chùa chiền, cây cối.

Năm 1991, tác phẩm được UBND TP HCM mua với giá 100.000 USD và trao tặng cho Bảo tàng Mỹ thuật TP HCM. Tranh được trưng bày và lưu giữ tại đây từ đó đến nay. Năm 2013, Chính phủ công nhận tác phẩm là "Bảo vật quốc gia".