Những con sói ở phố Wall

Mua bán tay trong có hai loại: hợp pháp và bất hợp pháp. Theo quy định của Ủy ban Giao dịch Chứng khoán Mỹ (SEC), những người sở hữu 10% cổ phiếu hoặc nhiều hơn trong một công ty được coi là tay trong. Những người này có thể mua bán cổ phiếu của công ty mình bất cứ lúc nào. Tuy nhiên, việc mua bán này sẽ bị coi là bất hợp pháp tại một thời điểm và trong một số điều kiện nào đó.

Người ta thường nhầm lẫn chỉ có giám đốc hoặc quản lý cấp cao mới dễ bị truy tố tội mua bán tay trong. Sự thật là bất cứ ai – môi giới chứng khoán, người thân trong gia đình, bạn bè và nhân viên thường - cũng có thể bị như vậy. Sau đây là một số ví dụ mua bán tay trong bất hợp pháp:

. Giám đốc điều hành của công ty X bán cổ phiếu của công ty sau khi biết trước cổ phiếu sẽ mất giá vì công ty không thể thắng trong một vụ đấu thầu lớn của chính phủ trong tháng tới.

. Con của vị giám đốc nói trên bán cổ phiếu của công ty X sau khi nghe bố nói công ty sắp mất thầu.

. Một quan chức chính phủ biết công ty X sắp mất thầu cũng bán cổ phiếu của công ty X.

. Một người nào đó trong công ty X biết được tin nội bộ kể trên xì ra ngoài cho một người khác biết khiến việc mua bán cổ phiếu trở nên không công bằng, người biết chuyện hưởng lợi còn người không biết bị thua lỗ.

Liên minh ma quỷ

Một trong những vụ mua bán tay trong thông tin nội bộ lớn nhất trong lịch sử Phố Wall là vụ án Ivan Boesky. Ông này, sinh ngày 6-3-1937 tại thành phố Detroit, là con trai của một người Nga lai Do Thái di cư sang Mỹ. Boesky tốt nghiệp trường đại học luật Detroit, nay là trường luật đại học bang Michigan.

Boesky khởi nghiệp ở Phố Wall với tư cách là luật sư tập sự từ giữa thập niên 1960. Vợ của y, Seema, là con gái của Ben Silberstein, một nhà kinh doanh địa ốc giàu có. Nhờ bên vợ, Boesky gầy dựng một công ty chuyên mua bán chứng khoán liên quan đến những vụ thôn tính và sáp nhập công ty. Boesky kết bạn với Michael Milken, một tay mua bán trái khoán rủi ro bậc thầy. Tình bạn này càng thêm khăng khích sau khi Milken cứu Boesky khỏi sập tiệm. Milken còn giúp Boesky làm ăn phát đạt bằng cách xì thông tin nội bộ của một số công ty.

Ivan F. Boesky được lên bìa tạp chí Time năm 1986

Ivan Boesky chẳng mấy chốc trở thành một tay kinh doanh cổ phiếu hưởng chênh lệch giá nổi tiếng với những vụ đánh cược thôn tính công ty thắng nhiều hơn thua đem lại cho y 200 triệu USD. Việc làm giàu như thổi của Boesky đã khiến SEC vào cuộc. Năm 1986, SEC phát hiện sở dĩ Boesky luôn luôn thắng cược nhờ có tay trong mách bảo thông tin nội bộ. Nhờ mánh này, Boesky từng thực hiện những vụ mua cổ phiếu với số lượng lớn chỉ vài ngày trước khi công ty thông báo chính thức việc thôn tính.

Bị bắt giữ, Boesky mau chóng nhận tội và hợp tác tốt với SEC. Y cung khai Michael Milken và một số người tay trong bất hảo khác. Nhờ sự thành khẩn này, Boesky chỉ bị 3 năm rưỡi tù giam và bị phạt 100 triệu USD. Hai năm sau, Boesky được phóng thích nhưng bị cấm kinh doanh chứng khoán suốt đời.

Boesky còn nổi tiếng với một câu nói “xanh rờn” trong một lần nói chuyện với sinh viên Trường Đại học California, ở Berkeley, năm 1986: “Tôi nghĩ rằng tính tham lam của con người là lành mạnh”. Câu nói để đời này đã được đưa vào Wall Street (Phố Wall) sản xuất năm 1978, một bộ phim nói về cuộc đời và sự nghiệp của Gordan Geckko, dựa theo Boesky. Nhà văn James B. Stewart cũng từng mô tả các hoạt động kinh doanh phạm pháp của Boesky trong một tác phẩm đoạt giải văn học danh giá Pulitzer có tựa đề Den Of Thieves (Sào huyệt bọn trộm).

Levine, trùm mua bán tay trong

Trong đường dây làm ăn của Boesky, có một nhân vật khác cũng nổi tiếng về khoản mua bán tay trong thông tin nội bộ: Dennis Levine, sinh năm 1953. Sinh trưởng trong một gia đình trung lưu ở quận Queens, New York và tốt nghiệp Trường Đại học Baruch, Levine mau chóng trở thành một chuyên gia về mua bán tay trong thông tin nội bộ. Công việc của y là mỗi ngày ôm chiếc điện thoại phát triển mạng lưới mua bán tay trong ở một số công ty chứng khoán ở Phố Wall.

Levine tỏ ra khôn ngoan hơn người khác dùng các tài khoản ngân hàng nước ngoài, chủ yếu của ngân hàng Leu ở quần đảo Bahamas, để giao dịch mua bán thông qua nhiều công ty môi giới chứng khoán ở Phố Wall, trong đó có Merrill Lynch. Tháng 5-1985, Merril Lynch phát hiện Levine móc nối với hai nhân viên mua môi giới của mình để hoạt động bất hợp pháp. Merrill Lynch liền báo cho SEC biết. Cuộc điều tra của SEC sau đó dẫn đến việc Levine bị bắt. Lúc đó Levine là giám đốc điều hành ngân hàng Drexel Burham Lambert.

Hai cuộc điều tra song song của SEC và văn phòng công tố Mỹ ở miền nam quận Manhattan mau chóng phá vỡ mạng lưới tay trong làm ăn với Levine. Mạng lưới này đã từng thao túng thị trường chứng khoán New York, làm giá để hưởng lợi trái phép. Trong mạng lưới này có những tên tuổi lớn trong giới ngân hàng đầu tư như Martin Siegel và giới kinh doanh cổ phiếu hưởng chênh lệch giá như Robert Freeman và Ivan Boesky.

Vua trái phiếu rủi ro

Michael Milken, sinh năm 1946, là một hiện tượng từng gây tranh cãi ở Phố Wall. Trong hai thập niên 1970-1980, Milken có ảnh hưởng rất lớn đến việc phát triển thị trường trái phiếu rủi ro dẫn đến bùng nổ hàng loạt vụ thôn tính và sáp nhập công ty theo kiểu “cá lớn nuốt cá bé”. Với biệt danh là “vua trái phiếu rủi ro” nhiều người gọi y là một người đổi mới tài chính nhưng cũng không ít người coi y là kẻ gây ra không ít vụ sụp đổ thị trường trái phiếu rủi ro khiến cho nhiều nhà đầu tư sạt nghiệp. Sự giàu có của Milken – với tài sản cá nhân trị giá khoảng 2 tỉ USD, Milken được tạp chí Forbes năm 2006 xếp hạng 382 trong những người giàu nhất thế giới – bị coi là có hại, phá hoại nền kinh doanh Mỹ. Vì dính líu đến vụ mua bán tay trong thông tin nội bộ của Boesky, năm 1991 Milken bị kết án 10 năm tù giam nhưng chỉ ở 22 tháng sau khi bị phạt và bồi hoàn 900 triệu USD. Cũng như Boesky, Milken bị cấm hành nghề trong ngành chứng khoán suốt đời.