Biết mình, biết ta mới tiến xa

Không ít ứng viên trẻ đã đưa ra nhiều yêu cầu phi thực tế, trong khi chưa chứng minh được năng lực hay giá trị mang lại

Mới đây, một tài khoản trên mạng xã hội gây xôn xao khi đăng tải dòng trạng thái: "Thế hệ cũ nghĩ lương 20 triệu đồng là cao, nhưng họ không biết gen Z (sinh từ năm 1997-2012) đã đạt mức này từ lâu. Đừng áp quan điểm xưa vào hiện tại". Ngay lập tức đã nổ ra tranh luận.

Hai luồng ý kiến

Theo anh Lê Trung Nghĩa (25 tuổi, ngụ phường Thủ Đức, TP HCM), mức lương 20 triệu đồng/tháng không còn là điều gì quá đặc biệt với người trẻ hiện nay, nhất là tại các đô thị lớn. Như ở TP HCM, chi phí sinh hoạt rất cao.

Anh cho rằng điều khiến thế hệ lao động trẻ (LĐT - lực lượng ngày càng chiếm tỉ trọng lớn trên thị trường lao động) khác biệt là ở cách nhìn về công việc. Họ không còn xem trọng có việc làm là tốt, mà muốn tìm công việc phù hợp, có không gian phát triển và không chiếm trọn thời gian sống. Nếu lương cao nhưng ngày nào cũng kiệt sức thì cũng không đáng.

Hiện anh Nghĩa làm việc tự do trong lĩnh vực thiết kế đồ họa. "Chăm chỉ thì mỗi tháng có thể kiếm hơn 20 triệu đồng từ vẽ logo, làm giao diện app hay dựng video. Quan trọng hơn là tôi có thể chủ động được thời gian, không cần xin nghỉ phép, không bị sếp la. So với làm văn phòng, tôi thấy thoải mái hơn" - anh Nghĩa nói.

Từ suy nghĩ trên mà không ít LĐT khi phỏng vấn tìm việc luôn đưa ra đòi hỏi rất cao, nhất là mức thu nhập hằng tháng. "Tôi chấp nhận, làm tự do với thu nhập bấp bênh còn hơn là làm việc ở văn phòng với mức lương không tới 20 triệu đồng mỗi tháng" - Nguyễn Hoài Vinh, một LĐT ngụ phường Xuân Hòa, TP HCM nói.

Với chị Nguyễn Hoàng Yến (39 tuổi, quê Cần Thơ), mức lương 20 triệu đồng/tháng từng đáng mơ ước, là thành quả của cả quá trình làm việc bền bỉ, tích lũy kinh nghiệm suốt nhiều năm. "Lúc mới ra trường, tôi đi làm với mức lương chỉ vài triệu đồng, rồi tăng dần lên. Để đạt mức 20 triệu đồng, phải mất cả chục năm cố gắng và vượt qua rất nhiều khó khăn" - chị Yến bày tỏ. 

Chính vì vậy, khi nghe một số người trẻ ngày nay nhận định rằng "20 triệu không là gì", chị không khỏi ngạc nhiên. Chị đánh giá thế hệ trước có việc làm, thu nhập ổn định là tốt rồi. Còn LĐT bây giờ tự tin, có nhiều cơ hội và kỳ vọng cao hơn về công việc lẫn môi trường làm việc.

Tuy thừa nhận bối cảnh xã hội thay đổi, mức sống và kỳ vọng của người trẻ cũng cao hơn trước, nhưng chị Yến cho rằng việc đánh giá một mức lương là thấp hay cao cần đặt trong tương quan với công sức lao động, mặt bằng thu nhập chung và nhu cầu thực tế. Không thể so sánh cảm tính giữa các thế hệ, vì mỗi thời mỗi khác. Nhưng dù thế nào, để đạt được mức lương ổn định, người lao động, dù trẻ hay lớn tuổi đều phải có năng lực, sự kiên trì và thái độ cầu thị với công việc.

Thay đổi cách tiếp cận

Trên thực tế, mức lương 20 triệu đồng/tháng hiện nay vẫn được xem là khá cao so với mặt bằng chung. Qua khảo sát, nhiều doanh nghiệp (DN) đang chi trả dưới 15 triệu đồng/tháng cho LĐT, nhất là những người có dưới 3 năm kinh nghiệm hoặc làm trong lĩnh vực phổ thông, hành chính, dịch vụ. Chỉ một nhóm nhỏ nhân sự trong các ngành như công nghệ, tài chính, tiếp thị kỹ thuật số mới có thể cao hơn.

Hiện nay, không ít LĐT đặt kỳ vọng quá cao về lương và vị trí công việc, bất chấp kinh nghiệm còn hạn chế. Theo bà Phạm Lan Khanh, sáng lập kiêm CEO FreelancerViet (phường Tân Hưng, TP HCM), nhiều LĐT tự tin thái quá vào năng lực bản thân. Họ thường đưa ra yêu cầu cao về đãi ngộ, môi trường làm việc lý tưởng, sếp "tâm lý", văn phòng "xịn", trong khi chưa từng trải qua áp lực công việc thực tế hay hiểu rõ nhu cầu tuyển dụng của DN. Đây là biểu hiện của sự ngộ nhận, bắt nguồn từ thiếu hiểu biết về thị trường lao động và định vị sai về giá trị cá nhân.

Dù vậy, không thể phủ nhận thế hệ trẻ hiện nay có những lợi thế rõ rệt, lớn lên trong môi trường số hóa, thành thạo công nghệ, ngoại ngữ, có tư duy linh hoạt và khả năng tự học tốt. "Chính những yếu tố này giúp họ dễ thích nghi, bắt nhịp nhanh với công việc mới. Sự tự tin của họ không hoàn toàn vô lý, nhất là khi nhiều DN đang chuyển đổi số và cần làm mới đội ngũ" - bà Khanh đánh giá.

Ông Trần Minh Đức, Trưởng Phòng Thu hút nhân tài - Công ty CP Sản xuất Nhựa Duy Tân (phường An Lạc, TP HCM), cho biết không ít ứng viên trẻ, thậm chí vừa tốt nghiệp, đã đưa ra nhiều yêu cầu phi thực tế, trong khi chưa chứng minh được năng lực hay giá trị mang lại cho DN. Điều này khiến việc tuyển dụng và giữ chân họ trở thành thách thức đối với DN.

Theo ông Đức, thay vì phê phán, DN phải thay đổi cách tiếp cận. Để thu hút và đồng hành lâu dài với thế hệ lao động mới, cần xây dựng chính sách đãi ngộ hợp lý, tạo môi trường làm việc linh hoạt, khuyến khích phát triển cá nhân và có cơ chế ghi nhận rõ ràng. "LĐT có cái tôi lớn, nhưng cũng sở hữu tiềm năng lớn. Nếu được dẫn dắt đúng cách, họ hoàn toàn có thể tạo ra giá trị bền vững cho tổ chức" - ông Đức nhấn mạnh.