Chia sẻ rủi ro với người tham gia BHTN
Nhiều chuyên gia cho rằng hoàn toàn có cơ sở để tăng mức hưởng cũng như thời gian hưởng bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động
Dự thảo Luật Việc làm (sửa đổi) được Quốc hội (QH) thảo luận lần đầu tại kỳ họp thứ 8 QH khóa XV, dự kiến sẽ thông qua tại kỳ họp thứ 9 sắp tới.
Nâng mức, thời gian hưởng
Mức hưởng trợ cấp thất nghiệp (TCTN) - theo quy định bằng 60% mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) của 6 tháng đã đóng BHTN gần nhất trước khi chấm dứt hợp đồng lao động - là vấn đề nhận được sự quan tâm lớn của người lao động (NLĐ).
Theo ông Vũ Hồng Quang, Phó trưởng Ban Chính sách pháp luật và Quan hệ lao động - Tổng LĐLĐ Việt Nam, qua tổng hợp kiến nghị cử tri, ý kiến của các cấp Công đoàn, NLĐ, 100% số đơn vị gửi báo cáo đều có ý kiến về việc nâng mức hưởng TCTN từ 60% lên 75% bằng mức hưởng lương hưu tối đa, nhằm tạo điều kiện hỗ trợ NLĐ có cuộc sống tối thiểu khi mất việc làm, thất nghiệp và hạn chế rút BHXH một lần. "Việc tăng mức hưởng là có thể thực hiện được, bởi quỹ BHTN đang được cân bằng tốt. Trong khi nguồn 1% hỗ trợ của nhà nước chưa phải thực hiện" - ông Quang nói.
Người lao động làm thủ tục về chính sách bảo hiểm thất nghiệp Ảnh: HUỲNH NHƯ
TS Phạm Đình Thành, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học BHXH Việt Nam, cho rằng việc nâng thời gian hưởng BHTN lên trên 12 tháng là khả thi và có thể nghiên cứu nâng thời gian hưởng TCTN lên 18 hoặc 24 tháng nhưng phải gắn với điều kiện về tuổi đời. Bởi, khi NLĐ thất nghiệp ở độ tuổi càng cao (sau 50 tuổi) thì khả năng tiếp cận việc làm mới của họ càng khó do vượt quá độ tuổi tuyển dụng của doanh nghiệp (DN). Những trường hợp này, nếu đã đóng góp lâu dài vào Quỹ BHTN thì cần xem xét để họ được nhận hỗ trợ dài hơn nhằm chia sẻ rủi ro với họ.
Ông Thành dẫn chứng ở CHLB Đức, quy định thời gian hưởng TCTN phụ thuộc vào thời gian làm việc có tham gia BHTN và từ 50 tuổi trở lên. Những người dưới 50 tuổi đều có thể nhận TCTN trong thời gian tối đa là 12 tháng và phải tham gia BHTN ít nhất 24 tháng trong 5 năm. Từ đủ 50 tuổi trở lên, quyền lợi của họ sẽ tăng đến 24 tháng nếu đóng BHTN quá 48 tháng.
Còn đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân (Đoàn Đại biểu QH tỉnh Bình Dương) kiến nghị nên xem xét điều chỉnh theo hướng tăng mức hưởng TCTN bằng 70% mức bình quân tiền lương tháng đóng BHTN của 6 tháng gần nhất trước khi thất nghiệp. Ngoài ra, mức hưởng TCTN hằng tháng phải không thấp hơn mức lương tối thiểu vùng nhưng tối đa không quá 5 lần mức lương tối thiểu tháng. "Như vậy, NLĐ mới có nguồn thu bảo đảm cuộc sống gia đình, tập trung tìm việc, không phải lo áp lực tài chính hay tính phương án BHXH một lần" - bà Trân nêu.
Hạn chế trục lợi
Trong văn bản gửi cơ quan chủ trì soạn thảo và các cơ quan có thẩm quyền phản biện xã hội dự án Luật Việc làm (sửa đổi), lãnh đạo Tổng LĐLĐ Việt Nam cho biết quy định "thời gian đóng BHTN trên 144 tháng thì không được bảo lưu" đặt ra vấn đề: NLĐ "cả đời không thất nghiệp", họ đóng BHTN ngày càng cao nhưng không bao giờ được thụ hưởng quyền lợi. Theo Tổng LĐLĐ Việt Nam, nếu cho phép NLĐ được hưởng TCTN với thời gian trên 144 tháng thì NLĐ sẽ yên tâm làm việc, gắn bó với DN, họ không cần "bất đắc dĩ" thất nghiệp để bớt thiệt mà quỹ BHTN vẫn có nguồn thu bền vững.
Đại diện lãnh đạo Tổng LĐLĐ Việt Nam nhấn mạnh Luật Việc làm và các văn bản hướng dẫn hiện hành không có quy định nào xác định Quỹ BHTN là quỹ ngắn hạn. Do đó, cần tính toán lâu dài hơn đối với quỹ này, bởi khi thất nghiệp, NLĐ được giải quyết thì quỹ BHTN có thể trở thành quỹ an sinh xã hội, phòng ngừa rủi ro khi ảnh hưởng đến việc làm. "Việc bảo lưu kết hợp cùng với chính sách phù hợp, ưu đãi với người có thời gian dài tham gia BHTN sẽ góp phần hạn chế trục lợi chính sách BHTN, giải quyết được vấn đề NLĐ nghỉ việc nhiều lần" - đại diện Tổng LĐLĐ Việt Nam nêu quan điểm.
Là người "chưa từng thất nghiệp" từ khi tham gia BHTN và sắp đến tuổi hưu, điều mà bà Võ Thị Sáu, Chủ tịch Công đoàn Công ty TNHH Ampfield (KCN Tân Bình, TP HCM), quan tâm nhất khi sửa đổi Luật Việc làm lần này là quyền lợi của những người không thất nghiệp cho đến lúc hưu. Bản thân bà Sáu đã tham gia BHTN từ ngày đầu hình thành quỹ, đến nay đã hơn 15 năm và chỉ còn chưa tới 2 năm nữa bà đến tuổi nghỉ hưu.
Bà Sáu cho rằng nếu làm việc đến lúc hưu, có nghĩa là cả quá trình đóng BHTN của bà không được hưởng bất cứ quyền lợi nào, điều đó quá thiệt thòi. Vì vậy, bà rất mong các nhà soạn thảo nghiên cứu bổ sung trợ cấp BHTN một lần đối với những người có quá trình dài tham gia nhưng tới lúc nghỉ hưu chưa nhận quyền lợi.
Mức trợ cấp có thể linh hoạt theo thời gian đóng góp để bảo đảm tính chia sẻ. "Với quá trình đóng BHXH của tôi thì mức lương hưu sẽ chỉ khoảng hơn 3 triệu đồng/tháng, không bảo đảm cuộc sống. Đó là chưa kể đến các trường hợp khi làm hồ sơ hưởng chế độ hưu trí gặp vấn đề nên bị kéo dài" - bà Sáu bày tỏ.
Kiểm tra chặt chẽ
Theo luật sư Trần Hữu Tín, Trưởng Văn phòng Luật sư Tín và Cộng sự, để cải thiện mức hưởng TCTN cho NLĐ, cần kiểm soát mức tiền lương đóng BHTN. Mức đóng nên tính trên tổng thu nhập hằng tháng của NLĐ, bao gồm các khoản tiền lương và phụ cấp thực lĩnh, đồng thời có cơ chế kiểm tra, giám sát chặt chẽ việc tuân thủ mức đóng.
Bên cạnh đó, cần bổ sung quyền lợi cho NLĐ trong trường hợp đã hưởng BHTN nhưng sau đó bị cơ quan chức năng phát hiện DN đóng không đúng mức lương, bị truy thu. Ngoài ra, bổ sung quy định về trường hợp bị chậm đóng BHTN mà không do lỗi của NLĐ thì họ vẫn đủ điều kiện được hưởng BHTN.